Όταν το 2020 η έκθεση του ΟΗΕ, που εστάλη στους κρατικούς φορείς της Ελλάδας, μεταξύ αυτών και της αυτοδιοίκησης, χτυπούσε καμπανάκι για τη ραγδαία αλλαγή του κλίματος, κυρίως για το γεγονός ότι οι πόλεις και τα κτίρια είναι υπεύθυνα για το 72% των εκπομπών των αερίων που προκαλούν το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου, κανείς δεν ήταν σε θέση να αντιληφθεί την σημερινή εικόνα.

Η κλιματική αλλαγή έγινε κρίση, με πρωτόγνωρα ακραία καιρικά φαινόμενα που θυμίζουν κινηματογραφική ταινία, δημιουργώντας μία νέα ζοφερή πραγματικότητα.

Από τη μία έντονες βροχοπτώσεις να εμφανίζονται όλο και συχνότερα, πνίγοντας πόλεις και χωριά και από την άλλη σχεδόν όλες οι χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, να δοκιμάζονται το καλοκαίρι από καύσωνες και ξηρασίες μεγάλης έντασης που οδηγούν στην πρόκληση πυρκαγιών.

Την ίδια ώρα, οι πολίτες στα αστικά κυρίως κέντρα αναγκάζονται να ζουν κάτω από αβίωτες συνθήκες, εξαιτίας της μεγάλης δόμησης, της έλλειψης πρασίνου (πάρκων, νησίδων κλπ), της απουσίας ηλεκτροκίνητων οχημάτων και μέσων μαζικής μεταφοράς, ακόμη και ποδηλατοδρόμων που θα έδιναν «ανάσα» στο κυκλοφοριακό.

Το πρόβλημα είναι οξύτατο και διαρκώς εντεινόμενο στη Θεσσαλονίκη, όπου όχι μόνο δεν υπάρχουν «πράσινες» υποδομές και φιλικά προς το περιβάλλον μέσα μετακίνησης και επαρκείς χώροι πρασίνου, αλλά διαφαίνεται και η απουσία ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες που έφερε η κλιματική κρίση και οι οποίες, όπως όλα δείχνουν θα ενταθούν.

Δήμοι και περιφέρειες στην Κεντρική Μακεδονία, κάθε φορά που οι πόλεις βρίσκονται αντιμέτωπες με ακραία καιρικά φαινόμενα ενώνουν δυνάμεις και προσπαθούν να γίνουν μέρος του κρατικού μηχανισμού, για να αντιμετωπιστούν τα όποια φαινόμενα.

Φτάνει όμως αυτό ή χρειάζονται νέες πιο επιθετικές πολιτικές και δράσεις για το κλίμα;

Να ενεργήσουμε… αλλά όχι στη θεωρία

«Οι πόλεις, που στην ουσία σημαίνει οι δήμοι και οι περιφέρειες, πρέπει να ενεργήσουν γρήγορα. Αλλά όσες προτάσεις και να καταθέσουμε, αν δεν αυξηθεί η χρηματοδότηση, δεν πρόκειται να γίνει τίποτα. Και δεν μιλάμε για μεγαλεπήβολα σχέδια, αλλά για ρεαλιστικές προτάσεις για έργα που μπορούμε να εφαρμόσουμε στην καθημερινότητα για την προστασία των πολιτών» σχολιάζει στην «ΜτΚ» ο πρόεδρος της επιτροπής Πολιτικής Προστασίας της ΚΕΔΕ, δημοτικός σύμβουλος Γρεβενών Δημοσθένης Κουπτσίδης.

Η αυτοδιοίκηση, όπως λέει, δέχεται συνεχώς κριτική για αυτά που δεν κάνει, αλλά χωρίς κονδύλια, τα οποία ζητά αλλά δεν παίρνει, δεν μπορεί να προχωρήσει τίποτα. «Ακόμη και για τον καθαρισμό δημοτικών οικοπέδων και πράσινων εκτάσεων, που σε πολλούς δήμους είναι τεράστιες τα κονδύλια δεν επαρκούν. Ό,τι χρήματα υπάρχουν διαθέσιμα είναι από το ΕΣΠΑ και χάρη σ΄ αυτό καταφέραμε να αλλάξουμε παλιά απορριμματοφόρα και οχήματα, αντικαθιστώντας τα με ηλεκτρικά» αναφέρει ο ίδιος.

Στην ΚΕΔΕ, προσθέτει, γίνεται δουλειά σε επίπεδο συμμετοχής προγραμμάτων πολιτικής προστασίας και περιβάλλοντος, κατατίθενται προτάσεις, αλλά αυτό δεν σημαίνει πάντα ότι το κράτος ακούει και τις εφαρμόζει. «Η κλιματική κρίση είναι παρούσα και αν άμεσα το κράτος δεν επενδύσει σε έργα και δράσει για το κλίμα, στηρίζοντας τους πολίτες που ζουν στις πόλεις, η κατάσταση θα τεθεί εκτός ελέγχου» σημειώνει ο κ. Κουπτσίδης.

Ωστόσο γνωστοποιεί ότι η ΚΕΔΕ σε συνεργασία με τους δήμους έχει ήδη καταθέσει προτάσεις για δράσεις υπέρ της αλλαγής του κλίματος, όπως η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, ο σχεδιασμός δρόμων µε τρόπο ώστε να αποφεύγεται η κυκλοφοριακή συμφόρηση, η φύτευση «πράσινων στεγών» και η ενσωμάτωση περισσότερων πάρκων και δένδρων, που βοηθούν στην εξουδετέρωση κάποιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Ενεργειακά κτίρια που «αντέχουν» στη ζέστη

Σε αλλαγή της κλιματικής πολιτικής με συγκεκριμένα μέτρα φαίνεται όμως ότι προχωρά και η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Λαμβάνοντας υπόψη τόσο το κλίμα, όσο και την εκτίναξη των τιμών φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος η περιφέρεια αποφάσισε να προχωρήσει στη μετατροπή πολλών δημόσιων κτιρίων σε ενεργειακά και ανθεκτικά σε υψηλές θερμοκρασίες, με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης έως και 30% τα επόμενα χρόνια.

Τα έργα, που αφορούν σε νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης και της περιφέρειας, σε πανεπιστημιακά κτίρια, στο αστυνομικό Μέγαρο Θεσσαλονίκης, το Μέγαρο Μουσικής, τα κτίρια της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας αλλά και στον οδοφωτισμό των πόλεων, πρόκειται να αρχίσουν μέσα στο 2025, αφού πρώτα ωριμάσουν οι σχετικές μελέτες, στο πλαίσιο του έργου «Innofin Energy 4 Central Macedonia» και του ευρωπαϊκού προγράμματος ELENA (European Local ENergy Assistance).

«Είχαμε υποβάλλει μια σχετική πρόταση στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για να ενταχθούμε στο συγκεκριμένο έργο που προσφέρει τη δυνατότητα της ωρίμανσης μελετών για τέτοια έργα και εγκρίθηκε το ποσό των 1.530.000 ευρώ» επισήμανε ο αντιπεριφερειάρχης Υποδομών και Δικτύων Πάρις Μπίλλιας.

Είπε, πως το 90% είναι χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το 10% από την περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ ο στόχος είναι να «ωριμάσουν» έργα προϋπολογισμού τριάντα εκατομμυρίων ευρώ.

Σύμφωνα με τον ίδιο είχε γίνει μια αντίστοιχη προσπάθεια πριν από 2,5 χρόνια ενώ η ΠΚΜ είχε προτείνει συγκεκριμένα έργα, ορισμένα από τα οποία εντάχθηκαν σε άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία.

Τώρα, όπως, όπως είπε, θα ανατεθεί σε σύμβουλο η επικαιροποίηση μελετών και έργων ώστε να προταθούν νέα, σε αντικατάσταση των παλαιότερων και να ολοκληρωθούν οι μελέτες. «Σε αυτές θα βασιστεί η ανάλυση κόστους -οφέλους που σχετίζεται με την εξοικονόμηση ενέργειας που αναμένεται από τα έργα και την απόσβεση των πόρων που θα χρειαστούν για την κατασκευή τους» ανέφερε ο ίδιος.

Στεργιάδης: «Να αναθεωρήσουμε και να δούμε τι δεν λειτουργεί»

Στα γενικά και ειδικά μέτρα που αναγκάζεται να λάβει η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος που φέρνει η αλλαγή του κλίματος για το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία, αναφέρεται μιλώντας στη «ΜτΚ» o διευθυντής της Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού και Προγραμματισμού της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Μπάμπης Στεργιάδης.

«Είναι γεγονός ότι οι στρατηγικές που αναπτύσσονται δεν επαρκούν και πρέπει να ενισχυθούν επειγόντως. Πρέπει, οι πόλεις να αναθεωρήσουν τα σχέδιά τους και να δουν τι δεν λειτουργεί», δήλωσε χαρακτηριστικά.

«Για να γίνει όμως αυτό ιδιαίτερα σημαντικό είναι να εκτιμηθούν και να κατανοηθούν οι αλλαγές που πρόκειται να συμβούν τις επόμενες δεκαετίες στην περιφέρεια, καθώς και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν για το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία, εξαιτίας των αλλαγών αυτών» τόνισε ο κ. Στεργιάδης. Αναφορικά με το τι σχεδιάζεται να γίνει ο διευθυντής Στρατηγικού Σχεδιασμού και Προγραμματισμού της ΠΚΜ είπε:

*Θα ενισχυθεί η ανθεκτικότητα της ΠΚΜ σε όλους τους τομείς και τις περιοχές με δράσεις που συνάδουν στη Βιώσιμη Ανάπτυξη

*Θα ενδυναμωθούν οι διοικητικές δομές της περιφέρειας που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα και θα γίνει διάχυση της πληροφορίας

*Θα δημιουργηθεί μηχανισμός παρακολούθησης, αξιολόγησης και επικαιροποίησης των δράσεων με έμφαση στους πιο ευάλωτους.

«Πράσινη» συμφωνία και τοπική δράση

Εν μέσω της κλιματικής κρίσης που δείχνει ότι ήρθε και θα παραμείνει οι δήμοι και οι περιφέρειες σε όλη την Ευρώπη προτείνουν οικονομικά και κοινωνικά μέτρα για τη στήριξη των πολιτών και των επιχειρήσεων προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες.

Ειδικότερα, μεταξύ των προτεινόμενων μέτρων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών προτείνει ειδική χρηματοδότηση για την επίτευξη ενεργειακής απόδοσης στα κτίρια, πράσινες επενδύσεις που εξαιρούνται από το δημόσιο έλλειμμα και μόνιμες διαβουλεύσεις για το κλίμα με τους πολίτες

Μάλιστα, εξέδωσε συγκεκριμένες γνωμοδοτήσεις που σχετίζονται άμεσα με τον ρόλο των δήμων και των περιφερειών στην υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας - της αναπτυξιακής στρατηγικής της ΕΕ για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.

Με τις γνωμοδοτήσεις αυτές προτείνονται οικονομικά και χρηματοπιστωτικά μέτρα για την αύξηση των τοπικών «πράσινων» προϋπολογισμών, ζητείται η εφαρμογή της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (ΟΕΑΚ), ενώ προβάλλεται η ανάγκη ανάπτυξης κοινωνικών μέτρων για την προστασία των πλέον ευάλωτων ατόμων και για την ενίσχυση του ρόλου των πολιτών στην πράσινη μετάβαση.

Μιλώντας για τη γνωμοδότηση σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιταγές και την κοινωνική αποδοχή της οικολογικής μετάβασης η δήμαρχος του Lods, πρέσβειρα της Πολωνίας στο «Σύμφωνο των Δημάρχων» Hanna Zdanowska τόνισε μεταξύ άλλων ότι η επιτυχία του οικολογικού μετασχηματισμού εξαρτάται από την ταχεία δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο για την υλοποίηση πράσινων δράσεων από τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές.

«Ζητούμε» είπε στη συνεδρίαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών «να διατεθούν άμεσα κονδύλια της Ε.Ε στους δήμους και τις περιφέρειες για την υλοποίηση της Πράσινης Συμφωνίας σε τοπικό επίπεδο, καθώς και για την προώθηση της διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας και την επίτευξη ανεξαρτησίας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να ενισχύσουμε την ενεργειακή απόδοση στο πλαίσιο του «Κύματος ανακαινίσεων» και να επιταχύνουμε την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στους δήμους και τις περιφέρειές μας. Ο οικολογικός μετασχηματισμός της ΕΕ πρέπει να βασίζεται σε ισχυρή κοινωνική αποδοχή και να μην αφήνει κανέναν πολίτη ή επιχείρηση στο περιθώριο».

Σε σχέση με την εφαρμογή «πράσινων» προϋπολογισμών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο ο δήμαρχος της πόλης Autun στη Γαλλία Vincent Chauvet είπε πως η κλιματική αλλαγή έχει μεγάλο οικονομικό αντίκτυπο και ακόμη μεγαλύτερο περιβαλλοντικό κόστος. «Οι δήμοι και οι περιφέρειες διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην επίτευξη της χωρίς αποκλεισμούς πράσινης μετάβασης. Τα κράτη μέλη και η ΕΕ πρέπει από κοινού να στηρίξουν τις τοπικές και περιφερειακές αρχές με άμεση χρηματοδότηση και συγκεκριμένα μέτρα. Πρέπει επειγόντως να συμφωνήσουμε σε έναν κοινό ορισμό του πράσινου προϋπολογισμού που θα συμβάλλει στην ευθυγράμμιση των κονδυλίων του προϋπολογισμού με τους στόχους για το κλίμα και το περιβάλλον. Η πράσινη μετάβαση είτε θα πραγματοποιηθεί σε τοπικό επίπεδο είτε δεν θα πραγματοποιηθεί καθόλου», τόνισε χαρακτηριστικά.

Κάντο όπως η Βουλιαγμένη και τα Τρίκαλα

Πάντως υποστηρίζει ότι η αυτοδιοίκηση, καλό είναι να μην ποντάρει μόνο στα κονδύλια που διεκδικεί, αλλά στις καλές πρακτικές των πόλεων, από Ελλάδα και Εξωτερικό. Πρακτικές που μπορεί ένας δήμος να υιοθετήσει και να στηρίξει από το δημοτικό προϋπολογισμό του. «Δεν γίνεται όλα να τα περιμένουμε από το κράτος. Για παράδειγμα ο δήμος Βούλας - Βάρης - Βουλιαγμένης, ο οποίος χρησιμοποιεί Drone διαρκούς επιτήρησης και δυνατότητας άμεσης ενεργοποίησης του μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας όταν παραστεί ανάγκη. Το θέτει σε λειτουργία κυρίως στην αντιπυρική περίοδο, αλλά στην ουσία το σύστημα εναέριας 24ωρης επιτήρησης χρησιμοποιείται και σε άλλες περιόδους για την αντιμετώπιση σχετιζόμενων με την κλιματική κρίση καταστάσεων» τόνισε ο πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτικής Προστασίας της ΚΕΔΕ.

Από την άλλη, είπε, είναι ο δήμος Τρικκαίων που δίνει το «καλό παράδειγμα» αφού έχει καταφέρει να πρωτοπορεί αλλά και να προσελκύει επισκέπτες, επειδή έχει γίνει συνώνυμο της καινοτομίας και της ταχείας ανάπτυξης. «Δεν είναι μόνο οι αναπλάσεις πρασίνου, στις οποίες προχωρά ο συγκεκριμένος δήμος, είναι η νοοτροπία που πέρασε στους πολίτες για πολλά, μεταξύ άλλων το ποδήλατο. Ο δήμος παρέχει δωρεάν για ένα τρίωρο κάθε μέρα σε όποιον χρειάζεται μέσο για να μετακινηθεί, αποτρέποντας τον να πάρει αυτοκίνητο. Έφτιαξε σύστημα δροσιζόμενων στάσεων, όταν οι θερμοκρασίας χτυπούν κόκκινο. Όλα αυτά ΄και άλλα πολλά μπορούν να τα υιοθετήσουν οι πόλεις, χωρίς να περιμένουν κρατική αρωγή» υπογράμμισε ο κ. Κουπτσίδης.

Εκτός όμως από κάποιους Ελληνικούς δήμους, η ΚΕΔΕ παρακολουθεί και ενημερώνεται συχνά για καλές πρακτικές που αναπτύσσουν και δήμοι από την Ευρώπης.

Όπως π.χ το Λονδίνο και το Παρίσι, όπου στο πλαίσιο δράσεων τους για την αλλαγή του κλίματος, ο μεν δήμος του Λονδίνου έχει επιβάλει τέλη στα πολύ ρυπογόνα οχήματα που κυκλοφορούν στο κέντρο της πόλης, δε δήμος του Παρισιού έχει αποκλείσει τα ντιζελοκίνητα οχήματα. Επίσης, δήμοι στη Γερμανία κατάρτισαν σχέδια δράσης για τη ζέστη, όπως η παροχή περισσότερου πόσιμου νερού σε δημόσιους χώρους.

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 30.07.2023