Ας υποθέσουμε, για την οικονομία της συζήτησης ότι το ψηφισθέν πλέον, νομοσχέδιο με το οποίο δίνεται η δυνατότητα ίδρυσης παραρτημάτων ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα μας, είναι ένα κακό νομοθέτημα, και ενδεχομένως αντισυνταγματικό. Λέω “ενδεχομένως” γιατί αυτό θα το κρίνουν οι αρμόδιοι, δηλαδή το Συμβούλιο της Επικρατείας στο οποίο θα μπορεί να προσφύγει οποιοσδήποτε έχει έννομο συμφέρον μόλις υπογραφεί η πρώτη αδειοδότηση. Δεν θα το κρίνουν πάντως ούτε οι πολιτικοί ούτε, πολύ περισσότερο οι δημοσιογράφοι, ούτε ακόμη ακόμη και οι κατά τεκμήριο γνώστες του Συντάγματος, οι συνταγματολόγοι.

Ας τα αφήσουμε όλα αυτά λοιπόν κατά μέρος και ας επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στο θεμελιώδες ερώτημα: “πρέπει, να λειτουργήσουν στην Ελλάδα ιδιωτικά πανεπιστήμια; Και εάν ναι, πότε και με ποιες προϋποθέσεις;”. Διότι αυτό είναι το πραγματικό ερώτημα στο οποίο αποφεύγουν ορισμένοι να απαντήσουν, κρυπτόμενοι πίσω από το άρθρο 16 του Συντάγματος. Ερώτημα το οποίο δεν είναι φυσικά καινούργιο, η συζήτηση αυτή διαρκεί εδώ και τουλάχιστον είκοσι χρόνια και πρόκειται να επανέλθει εκ νέου, σε περίπου άλλα τρία, μετά την απολύτως βέβαιη τροποποίηση της επίμαχης συνταγματικής διάταξης.

Στο μεταξύ, όσο διαρκεί αυτή η συζήτηση, έχουν ιδρυθεί στην χώρα 33 κολέγια, ως δήθεν παραρτήματα ξένων ιδιωτικών πανεπιστημίων, στην πραγματικότητα ΙΕΚ, στα οποία όμως φοιτούν περί τους 32.000 σπουδαστές και τα οποία χορηγούν πτυχία με επαγγελματικά δικαιώματα ισότιμα με αυτά τα οποία χορηγούν τα δημόσια ελληνικά πανεπιστήμια. Το μεγαλύτερο, δε, εξ αυτών των κολεγίων έχει εγγεγραμμένους στα μητρώα του περί τους 10.000 σπουδαστές, όσους πάνω κάτω και ένα δημόσιο περιφερειακό πανεπιστήμιο. Χώρια τα περίπου 40.000 ελληνόπουλα που βρίσκονται στο εξωτερικό για προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές.

Η λειτουργία των κολεγίων ήταν αναπόφευκτη καθώς, οποιαδήποτε απαγόρευση είναι αντίθετη προς το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οποία η χώρα μας επέλεξε να ανήκει. Εν ολίγοις, τα κολέγια είναι ο καρπός της ασυμβατότητας μεταξύ του εθνικού συντάγματος με το ενωσιακό δίκαιο. Μία ασυμβατότητα η οποία υποχρεώνει την Πολιτεία να στρουθοκαμηλίζει. Τα κολέγια είναι εδώ, δίνουν ισότιμα πτυχία, αλλά η Πολιτεία κάνει ότι δεν τα βλέπει και το χειρότερο, ελλείψει θεσμικού πλαισίου, αδυνατεί να θέσει κανόνες και να ασκήσει ελέγχους.

Μήπως, λοιπόν, όταν κάτι δεν μπορείς να το απαγορεύσεις, είναι προτιμότερο να το ελέγξεις; Εκτός εάν διακηρύσσεις, όπως το ΚΚΕ, την έξοδο από την Ε.Ε. και παλεύεις για την αταξική κοινωνία. Έως τότε, όμως, είμαστε αναγκασμένοι να ζούμε στον καπιταλισμό, καρποί του οποίου είναι και τα ιδιωτικά σχολεία, οι ιδιωτικές κλινικές κ.ο.κ. Κι εδώ υπάρχει το ερώτημα: “πως είναι δυνατόν να αποδεχόμαστε τη λειτουργία ιδιωτικών σχολείων στις δύο πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης και να εναντιωνόμαστε στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων;”. Και για να το θέσω και διαφορετικά, πόσο πολιτικά έντιμο είναι να εναντιώνεσαι στη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων, ακόμη και μη κερδοσκοπικών, όταν εσύ ο ίδιος, όντας πρωθυπουργός, επέλεξες να στείλεις τα παιδιά σου σε ιδιωτικά σχολεία; Ή, όντας αρχηγός σήμερα της αξιωματικής αντιπολίτευσης εξασφάλισες για τον εαυτό σου σπουδές σε ένα από τα καλύτερα ιδιωτικά αμερικανικά πανεπιστήμια; Ας μην κοροϊδευόμαστε λοιπόν. Οι απαγορεύσεις δεν απαλείφουν τις ταξικές διαφορές. Όποιος έχει λεφτά θα στείλει το παιδί του σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο, είτε στην Ελλάδα ή, εφόσον ακόμη δεν υπάρχει εδώ, και δεν γοητεύεται από τα κολέγια, θα το στείλει στο εξωτερικό. Συνεπώς, όσοι για λόγους μικροπολιτικούς ή ιδεοληπτικούς ή για οποιονδήποτε άλλον, εναντιώνονται στα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα πρέπει ξεκάθαρα και εντίμως, να θέσουν και ζήτημα αντίστοιχων απαγορεύσεων και για ό,τι άλλο ιδιωτικό λειτουργεί στον τομέα της εκπαίδευσης, ενδεχομένως και της υγείας και αλλού.

Δύο θα έπρεπε να είναι σήμερα τα ζητούμενα.

Το πρώτο, η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων να είναι μέρος ενός συνολικού επανασχεδιασμού όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης ο οποίος να περιλαμβάνει τις απαραίτητες αλλαγές στο λύκειο, το εθνικό απολυτήριο, βάσει του οποίου να γίνεται ενδεχομένως η εισαγωγή στα πανεπιστήμια, την επανίδρυση της τεχνικής εκπαίδευσης κ.ο.κ. Και όλα αυτά με βάση συγκεκριμένο οδικό χάρτη και χρονοδιάγραμμα το οποίο να μην υπερβαίνει την τετραετία ώστε, όταν θα έχει αναθεωρηθεί επιτέλους το άρθρο 16, να είναι έτοιμο και το θεσμικό πλαίσιο το οποίο θα πρέπει να παρέχει τις μέγιστες δυνατές εγγυήσεις για τη λειτουργία ποιοτικών μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων. Η κυβέρνηση το ξεκίνησε ανάποδα και πιθανότατα θα το βρει μπροστά της, είτε από το Συμβούλιο της Επικρατείας είτε από τη χαμηλή ποιότητα των ιδιωτικών πανεπιστημίων, αλά Κύπρου, Βουλγαρίας, Ρουμανίας κ.λπ., που θα επιλέξουν να ανοίξουν στη χώρα μας παραρτήματα.

Το δεύτερο ζητούμενο, που είναι και το σπουδαιότερο, είναι το τι θα γίνει στο μεταξύ με τα δημόσια πανεπιστήμια διότι η άποψη που λέει πως η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων θα υποβαθμίσει τα κρατικά, είναι τουλάχιστον αφελής. Τα δημόσια ΑΕΙ θα υποβαθμιστούν μόνον εάν δεν αντέξουν στη σύγκριση, όπως δεν αντέχουν στις συγκρίσεις με αντίστοιχα δημόσια πανεπιστήμια άλλων χωρών, γι' αυτό και βρίσκονται χαμηλότερα σε όλες τις λίστες αξιολόγησης. Ναι, τα δημόσια πανεπιστήμια στην Ελλάδα χρειάζονται περισσότερο προσωπικό, μεγαλύτερη χρηματοδότηση. Όμως δεν είναι μόνον αυτά. Χρειάζονται και σοβαρές, δομικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας τους. Περισσότερη αυτονομία όσον αφορά τα προγράμματα σπουδών, την προσέλκυση οικονομικών πόρων, την αξιολόγηση των ακαδημαϊκών μονάδων και του ακαδημαϊκού προσωπικού, ακόμη και τη δυνατότητα να καθορίζουν τα ίδια τον αριθμό των φοιτητών που μπορούν να φιλοξενήσουν αλλά και τον τρόπο επιλογής τους.

Κανείς, όμως, δεν μιλά για όλα αυτά. Κυρίως δεν μιλά η ίδια η ακαδημαϊκή κοινότητα. Η πλειονότητα των μελών της, όχι όλοι, βολεύεται μια χαρά με τη σημερινή κατάσταση. Αλήθεια, πόσοι απ' αυτούς που σήμερα ξιφουλκούν κατά των ιδιωτικών πανεπιστημίων, προβάλλοντας ακαδημαϊκά αντεπιχειρήματα, διαμαρτυρήθηκαν όταν εν μία νυκτί, με ένα νόμο και ένα άρθρο τα τμήματα των ΤΕΙ αναβαθμίστηκαν αίφνης σε πανεπιστημιακά, κατά παράβαση κάθε ακαδημαϊκού κανόνα; Ας είμαστε ειλικρινείς. Η ακαδημαϊκή συντεχνία ασφαλώς και δεν θέλει ιδιωτικά πανεπιστήμια στα πόδια της. Πολύ φοβάμαι όμως, ότι δεν ενδιαφέρεται ούτε για την αναβάθμιση των δημοσίων πανεπιστημίων γιατί βολεύεται μια χαρά στη σημερινή μετριότητα. Αυτή είναι η αλήθεια κι αν συνεχίσουμε αποστρέφουμε το βλέμμα μας απ' αυτήν τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει προς το καλύτερο· είτε λειτουργήσουν είτε όχι, ιδιωτικά πανεπιστήμια.