Στις νοτιοανατολικές ακτές της Μεσογείου, στη σκιά του βιβλικού βουνού με τους αρωματικούς κέδρους, απλώνεται ο Λίβανος. Από τα λιμάνια του, χιλιάδες χρόνια πριν, διακινήθηκαν όχι μόνον εμπορεύματα αλλά και πολιτισμός. Οι Φοίνικες έμποροι αυλάκωναν με τα καράβια τους τη Μεσόγειο και η ίδια η χώρα αποτέλεσε τόπο συνάντησης «όλων των γλωσσών της Μεσογείου, όλων των φυλών, όλος ο ανθός των διάφορων πολιτισμών», όπως πρώτος ο Ηρόδοτος περιγράφει. Είναι η γη της Ίσιδος, του Άδωνι, του Βαάλ, του Εσμούν, των εραστών στο «Άσμα ασμάτων». Η περιοχή συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όχι μόνον των αρχαιολόγων, αλλά και των όπλων -διαχρονικά.

Ο λαός, γνωστός ως Φοίνικες, φέρεται ότι εγκαταστάθηκε στην περιοχή γύρω στο 3.000 π.Χ., αλλά λίγα έγκυρα στοιχεία υπάρχουν σε σχέση με τη δράση και την εξάπλωσή του. Οι επικρατούσες θεωρίες θέλουν το φοινικικό αλφάβητο να ταξιδεύει από την πόλη Μπύμπλος (ευνόητη η ονομασία) αρχικά προς την Αίγυπτο και στη συνέχεια προς την Ελλάδα. Για τον λόγο τούτο, το ελληνικό αλφάβητο θεωρείται στην καταγωγή του φοινικικό, με τις γνωστές αναλογίες ζώων ή φυσικών συμβόλων με τα γράμματα που τα αναπαριστούν. Οι ταξιδιωτικές εμπειρίες των Φοινίκων υπήρξαν αντιστρόφως ανάλογες με τη διάδοση του πολιτισμού τους και τα ίχνη που άφησαν πίσω τους. Εκ του λόγου αυτού, η ψυχανάλυση ονομάζει «σύνδρομο της Φοινίκης» την εσωστρέφεια δημιουργικών και πολυμαθών ατόμων, τα οποία δεν φροντίζουν για τη διάδοση των γνώσεών τους. Πάντως ο αρχαιολόγος Ροζέ Σάιντα ανακάλυψε φοινικικό νεκροταφείο του 10ου π.Χ. αιώνα.

Θάλασσα, πεδιάδα, βουνά και αμμώδεις περιοχές συνθέτουν το μοναδικό γεωγραφικό ανάγλυφο της χώρας. Αναλόγως ετερόκλητη είναι και η διασπορά των πληθυσμών και των δογμάτων. Οι Δρούζοι βρίσκονται στο Σουφ, οι Σουνίτες στο Ακάρ, οι Μαρωνίτες στο όρος, οι μουσουλμάνοι στην κοιλάδα Μπεκάα και στην Μπααλμπέκ. Με όλα τα παραπάνω επόμενο ήταν, δίπλα στους εξωτερικούς εχθρούς, να πραγματοποιηθούν μία σειρά εμφύλιοι πόλεμοι που έφταναν ως τις δολοφονίες πρωθυπουργών. Πάντα υπήρχε μία μαχητική ένταση μεταξύ των πληθυσμών. Σουνίτες, Σιίτες, Ελληνορθόδοξοι, Μαρωνίτες, Δρούζοι, Γρηγοριανοί, Αρμένιοι, Ιακωβίτες, Ισραηλίτες, Καθολικοί, Μελχίτες, Σύροι, Χαλδαίοι αποτελούν ένα μέρος των δεκαοκτώ κοινοτήτων οι οποίες απαρτίζουν τον Λίβανο. Οι χριστιανοί των χρόνων του Βυζαντίου, κατά τον 7ο αιώνα γνωρίζουν την αραβική διείσδυση. Οι Σουνίτες εξαπλώνονται στην ακτογραμμή, επιδιώκοντας την κυριαρχία τους στα αστικά κέντρα (Τύρος, Σιδών). Οι Σιίτες προτιμούν την ημιπεδινή περιοχή της Μπεκάα, αλλά φτάνουν και κατά μήκος της συριακής συνοριογραμμής. Η σιιτική παράδοση είναι αυτή που τους συνδέει με το σιιτικό Ιράν, με το οποίο βρίσκονται σε στενότατη σχέση.

Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ

Κάποτε η Βηρυτός ονομαζόταν «Παρίσι της ανατολής». Η στρατηγική της θέση ωστόσο δεν της επέτρεψε να απολαύσει τη χαρισματική της θέση, παραθαλάσσια και κάτω από τα όρη του Λιβάνου, αφού συνεχώς αποτελούσε ποθητό αντικείμενο κατακτητών, αλλά και θύμα του «διαίρει και βασίλευε». Οι συνεχείς εμφύλιοι της χώρας άφησαν πολύ αίμα πίσω τους -όσο να απαλλαγούν από τους Γάλλους (ουσιαστικά πάντα επηρέαζαν την πολιτική της χώρας αφού οι πιστοί του Αγίου Μάρωνα, του ερημίτη της συριακής άγονης έκτασης που αργότερα μόνασε στα βουνά του Λίβανου) με την απόκτηση Συντάγματος το 1943, βρέθηκαν στις συγκρούσεις του εμφύλιου πολέμου.

Μετά τον «πόλεμο των έξι ημερών» άρχισαν να συρρέουν κύματα Παλαιστινίων προσφύγων, με τη δημιουργία προσφυγικών στρατοπέδων όπου φιλοξενούνταν. Ακόμη και σήμερα στα 12 από τα 16 τέτοια στρατόπεδα διαμένουν Παλαιστίνιοι πρόσφυγες. Περίπου 400.000 Παλαιστίνιοι διαβιούν σε τούτες τις βάσεις. Τους απαγορεύεται να εισδύουν στη χώρα ασκώντας διάφορα επαγγέλματα ενώ προηγουμένως, κατά τον πόλεμο της Χεζμπολά με το Ισραήλ το 2006, 200.000 από αυτούς τους ανθρώπους βρέθηκαν ουσιαστικά άστεγοι. Είχε προηγηθεί η δραματική περίοδος του Σεπτεμβρίου του 1982, όταν οι εισβάλλοντες Ισραηλινοί φόνευσαν, εκτός από τον πρόεδρο Γκεμαγιέλ, κάπου 2.000 Παλαιστίνιους στα στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα. Σήμερα στο στρατόπεδο Σατίλα κατοικούν σε άθλιες συνθήκες 12.000 Παλαιστίνιοι.

Αυτή η εισροή Παλαιστινίων είναι που αποτέλεσε και την απαρχή του εμφύλιου πολέμου. Επισήμως ξεκίνησε στις 13 Απριλίου του 1975, όταν χριστιανοί φαλαγγίτες επιτέθηκαν σε λεωφορείο μεταφοράς Παλαιστινίων, σκοτώνοντας 27 από αυτούς. Λίγο μετά βρέθηκαν νεκροί τέσσερις φαλαγγίτες, κάτι που έδωσε αφορμή αντεπίθεσης πάλι σε μουσουλμάνους που μεταφέρονταν, για να χάσουν τη ζωή τους αρκετοί από αυτούς. Ακολούθησε χάος και το «Μαύρο Σάββατο», με 300 φαλαγγίτες νεκρούς. Ανταπάντηση με 1.000 νεκρούς Παλαιστίνιους τον Ιανουάριο του 1976, 500 φαλαγγίτες, και πάλι 2.000 -3.000 Παλαιστίνιοι. Μετά από αυτά υιοθετήθηκε η «πράσινη γραμμή», με τους χριστιανούς στα ανατολικά και τους μουσουλμάνους στα δυτικά, μια γραμμή που διατηρήθηκε για δεκαπέντε χρόνια.

Στα 1996 η επιχείρηση «Σταφύλια της οργής» των Ισραηλινών, με βομβαρδισμούς στην κοιλάδα Μπεκκάα και τη Βηρυττό, σε βάσεις της Χεζμπολά. Ακραία στιγμή, ωστόσο, αποτελεί η δολοφονία του προέδρου Ραφίκ Χαρίρι σε παγιδευμένο αμάξι, στις 14 Φεβρουαρίου 2005, κάτι που συνοδεύτηκε από την «Επανάσταση των κέδρων». Αυτή τη φορά το αίτημα ήταν η απόσυρση των συριακών στρατευμάτων από τον Λίβανο (πάντα πρέπει να ενθυμούμαστε ότι για ένα διάστημα οι δύο χώρες συνυπήρξαν). Παρ’ όλα αυτά στη δολοφονία του τότε νούμερο δύο της Χεζμπολά, του Ιμάντ Μουγκνιέχ, ενοχοποιήθηκε εκτός του Ισραήλ και ο Λίβανος, που τέθηκε στο συριακό στόχαστρο.

Ο ΑΥΤΟΠΤΗΣ ΜΑΡΤΥΣ

Από τη σημαία που τον υποδέχεται στη χώρα του Λίβανου, ο επισκέπτης καταλαβαίνει ότι δεν πρόκειται για μια αραβική χώρα, όμοια με τα υπόλοιπα αραβικά κράτη της περιοχής. Λείπει το πράσινο του προφήτη, άρα και του παναραβισμού, το σύνηθες μαύρο και αντ’ αυτών προτιμήθηκε το κόκκινο σε δύο ρίγες, το αίμα των μαρτύρων της χώρας -που δεν ήταν και λίγοι στους διάφορους πολέμους. Επίσης, αποφεύχθηκαν τα θρησκευτικά σύμβολα, αφού ήταν αδύνατον να «εκπροσωπηθούν» όλα τα δόγματα και επιλέχθηκε ο κέδρος των ορέων του Λίβανου, κατά την αναφορά της Βίβλου: «Θέλω να είσθε ως δρόσος εις τον Ισραήλ. Ως κρίνον θέλει ανθήσει και θέλει εντείνει τας ρίζας αυτού ως δένδρων του Λιβάνου».

Δυστυχώς, ανεβαίνοντας κάποιος στα όρη του βόρειου τμήματος διαπιστώνει ότι οι εναπομείναντες κέδροι είναι ελάχιστοι και το μόνο που έχει απομείνει είναι ένα κέντρο για χειμερινά σπορ. Παρά ταύτα η ομορφιά της φύσης παραμένει, γιατί η Βηρυτός έχει πάψει προ πολλού να τη διατηρεί στις κατάκτιστες πλαγιές που την περιβάλλουν. Η πρωτεύουσα, με το προνόμιο να βλέπει τις πλαγιές του βουνού να ρίχνουν τα πόδια τους στις ακτές της Μεσογείου, είδε το χρήμα να εισρέει άφθονο, όχι τόσο ως προϊόν νόμιμης εργασίας, αλλά από τη ροή όπλων και ναρκωτικών. Η γεωγραφική θέση της χώρας έκανε τη Βηρυτό πρωτεύουσα του λαθρεμπορίου, κάτι που μεταφράστηκε σε ασύδοτο πλούτο και αντιστοίχως ασύδοτη οικοδόμηση που «μόλυνε» το βουνό, αφήνοντας την ομορφιά για το μεγάλο παραθαλάσσιο μέτωπο της πόλης, κάπως σαν την παραλία της Θεσσαλονίκης.

Το δεύτερο γεγονός που προξενεί εντύπωση είναι τα απομεινάρια από σφαίρες στα κτίρια, όπως τις δέχτηκαν κατά τη διάρκεια των εμφύλιων συγκρούσεων. Απέναντι στη φωτιά των αδελφικών πολέμων, η καρδιά των Λιβανέζων ανακουφίζεται με τις νότες της αγαπημένης τους λαϊκής τραγουδίστριας, της Φεϊρούζ, αγαπημένης χριστιανών και μουσουλμάνων. Αληθινό λαϊκό ίνδαλμα, υπεράνω κάθε πεποίθησης και δόγματος, ελληνοορθόδοξη χριστιανή η ίδια, μεγαλωμένη στις γειτονιές των μουσουλμάνων. Κάθε γωνιά της Βηρυτού, κάθε ταξί, αναδίνει νότες της μεγάλης τραγουδίστριας, με καριέρα ακόμη και στην Αμερική. Ως συνέχεια αυτού θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τα μαγαζιά με τη λαϊκή μουσική και τους εξαίρετους μεζέδες, αφού η λιβανέζικη κουζίνα ξεχωρίζει στην περιοχή. Βέβαια, έξω από τα μαγαζιά αυτά βλέπει κανείς να παρκάρουν ογκώδη, πολυτελή αμάξια, κάποια από τα οποία δεν έχουμε δει να κυκλοφορούν στους ελληνικούς δρόμους. Στις εκτός πρωτεύουσας περιοχές, στα ελάχιστα 10.400 τετραγωνικά χιλιόμετρα της χώρας, μνήμες ρωμαϊκής κατοχής ντύνουν την Τύρο, τη Σιδώνα και την πόλη Μπύμπλος, που θυμίζουν τον κατακτητή των ετών εκείνων, με τις αγορές και τα παζάρια να περιβάλλουν το σκηνικό με μυρωδιές και μπαχάρια. Η πρώτη από τις πόλεις τούτες δυσκόλεψε ιδιαιτέρως τον Μέγα Αλέξανδρο στην κατάληψή της, κάτι που οδήγησε στον εξανδραποδισμό της. Μνήμες μεγαλεξανδρινής και ρωμαϊκής κατάκτησης διαθέτουν έντονη παρουσία και ιδιαιτέρως κατατοπιστική στην Μπααλμπέκ, την πρωτεύουσα της κοιλάδας της Μπεκάα και ουσιαστικά πρωτεύουσα της Χεζμπολά.

Λίβανος και Χεζμπολά

Η Χεζμπολά εμφανίστηκε στην περιοχή του Λίβανου κάπου στα 1983, ως ενσάρκωση της τζιχάντ, του ιερού πολέμου των μουσουλμάνων. Στην πραγματικότητα ήταν πάντα εξοπλισμένη και χρηματοδοτημένη από το σιιτικό Ιράν, το οποίο βρήκε συγγένεια με τους σιίτες της περιοχής της Μπεκάα και της Μπααλμπέκ. Συγκεντρωμένοι στο νότιο τμήμα της χώρας και αποτελώντας ουσιαστικά μειονοτικό κομμάτι, ανέπτυξαν φανατισμό που πολλαπλασίασε την αριθμητική τους δύναμη. Πρόκειται για μια περιοχή κάπως παραμελημένη από την κεντρική κυβέρνηση, με τη συντήρησή της να έχει αναλάβει το Ιράν. Βρέθηκε πρόσφορο έδαφος μέσω της κοινής φυλετικής καταγωγής για να αναπτυχθούν απόψεις ενάντια στο δυτικό ιμπεριαλισμό, φτάνοντας ακόμη και σε κράτηση ομήρων. Ο αρχηγός της CIA στην περιοχή αιχμαλωτίστηκε, βασανίστηκε και δολοφονήθηκε, ενώ δύο ανταποκριτές του Associated Press παρέμειναν κρατούμενοι για πέντε και επτά χρόνια ο καθένας.

Σήμερα το κόμμα της Χεζμπολά διατηρεί 14 έδρες στο κοινοβούλιο. Η πανσπερμία φυλών και δογμάτων στον Λίβανο αμέσως μετά την ανεξαρτησία και τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, αποτυπώνεται ως εξής στην κοινοβουλευτική εκπροσώπηση: 5 σουνίτες, 3 ορθόδοξοι Αρμένιοι, 2 Ελληνοορθόδοξοι, 1 σιίτης, 1 Μαρωνίτης, 1 καθολικός Αρμένιος, 1 διαμαρτυρόμενος και 1 Ελληνοκαθολικός.

Το κόμμα της Χεζμπολά ονομάζεται «Κόμμα του Θεού», διαθέτει ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό σταθμό με σημαντική απήχηση και μεγάλο δίκτυο κοινωνικών υπηρεσιών (σχολεία, ύδρευση κλπ.), χρηματοδοτούμενα ήδη από τα χρόνια του Χομεϊνί. Ξεκίνησε τον αγώνα εναντίον των φαλαγγιών χριστιανών, ενώ στη συνέχεια αποτέλεσε την αμυντική εμπροσθοφυλακή του Ιράν. Ουσιαστικά, η σύνδεση αναπτύχθηκε από το τεράστιο έργο της Χεζμπολά, το οποίο υποκαθιστούσε την επίσημη κυβέρνηση -δεδομένης της εκ μέρους της τελευταίας υποβάθμισης της περιοχής. 

Επίσημη έκφραση αποτελεί το «Ινστιτούτο των μαρτύρων», με τη βοήθεια που προσφέρει σε οικογένειες με ανθρώπινες απώλειες από τους διάφορους πολέμους. Επισήμως η χρηματοδότηση προέρχεται από δωρεές φίλων, ωστόσο όλοι γνωρίζουν ότι πίσω της κρύβεται η ιρανική ενίσχυση. 

Όπως και να ‘χει η ανάπτυξη είναι εντυπωσιακή, κόντρα στην κρατική αμεριμνησία, την ώρα που παρά δίπλα δεσπόζουν τα ερείπια της αρχαίας Ηλιούπολης, πόλης μεγαλεξαντρινής έμπνευσης και ρωμαϊκής ανάπτυξης. Τον Λίβανο έτσι κι αλλιώς «διασχίζουν» κάπου 7.000 χρόνια ιστορίας με Φοίνικες, Αιγύπτιους και Κρήτες να δρουν εμπορευόμενοι κέδρο, πορφύρα, γρανίτη και μάρμαρο. Σήμερα τα όπλα έχουν τον πρώτο λόγο, είτε ως αντικείμενο εμπορίου είτε ως μέσο κυριαρχίας στη γεωστρατηγικής σημασίας έκταση.

Ημερολόγιο καταστρώματος

856 π. Χ.

Αποδεικτικά δείγματα φοινικικής

παρουσίας στην περιοχή

539 π. Χ.

Περσική κατάκτηση της περιοχής

333 π. Χ.

Κατάκτηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου

313 μ. Χ.

Ανάπτυξη του χριστιανισμού στην έκταση,

μετά το διάταγμα του Μεγάλου Κωνσταντίνου

περί ανεξιθρησκίας στη ρωμαϊκή

αυτοκρατορία

1097

Κατάκτηση των Σταυροφόρων

1260

Οι Μαμελούκοι κυριαρχούν

1943

Μετά από αλλεπάλληλες αγγλικές και

γαλλικές κατακτήσεις, ο Λίβανος αποκτά

την ανεξαρτησία του

1957-1958

Υπογραφή συμφωνίας με τις ΗΠΑ για την

ανάπτυξη αντικομμουνιστικών θυλάκων.

Αντίδραση του παναραβισμού

1967

Ο «πόλεμος των έξι ημερών» δημιουργεί τα

πρώτα κύματα Παλαιστινίων προσφύγων

2005

Δολοφονία του Ραφίκ Χαρίρι

2007

Εμφάνιση της Αλ Κάιντα στην περιοχή

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 29.09.2024