Έναν πολύτιμο θησαυρό κρύβει στις κορυφές του το όρος Ίταμος, το υψηλότερο βουνό της Σιθωνίας στη Χαλκιδική. Το βουνό, γράφει το xalkidikipolitiki.com πήρε το όνομα του από το σπάνιο δέντρο του Ιτάμου, το οποίο κάποτε κάλυπτε τον ορεινό όγκο
του. Το εκχύλισμα του σπάνιου πλέον είδους, σύμφωνα με τους ερευνητές μπορεί να καταστρέψει καρκινικά κύτταρα και χρησιμοποιείται σήμερα σε φάρμακα για την καταπολέμηση νεοπλασιών.

Το ορεινό συγκρότημα του Ιτάμου φτάνει σε ύψος τα 811 μέτρα. Οι ντόπιοι το
αποκαλούν Δραγουντέλι και είναι το μεγαλύτερο βουνό στη Σιθωνία. Το όρος Ίταμος
χαρακτηρίζεται από τρία κύρια δασικά είδη ανάλογα με το υψόμετρο του
κάθε σημείου. Στα πιο χαμηλά υψόμετρα επικρατεί η χαλέπιος πεύκη. Σε υψηλότερα σημεία μπορεί κανείς να βρει την μαύρη πεύκη ενώ πολύ ψηλά στην κορυφή του βρίσκονται κάποιοι σπάνιοι Ίταμοι. Ανάμεσά τους, δεσπόζει ο θεωρούμενος ως ο αρχαιότερος Ίταμος στην Ελλάδα, ο οποίος υπολογίζεται ότι βλάστησε την περίοδο που γεννήθηκε ο Χριστός, πριν από 2.000 χρόνια περίπου. Το σπάνιο αυτό είδος μελετά ο Καθηγητής Φίλιππος Αραβανόπουλος και η ομάδα του από το Εργαστήριο Δασικής Γενετικής του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ.

Ένα βασικό χαρακτηριστικό του Ιτάμου, κάτι που είναι γνωστό από την αρχαιότητα
είναι πως πρόκειται για ένα δέντρο δηλητηριώδες. Οι βελόνες και τα σπέρματαο
του καρπού έχουν δηλητήριο επικίνδυνο τόσο για τα ζώα όσο και για τους
ανθρώπους. Στο παρελθόν υπάρχουν αναφορές ότι οι κτηνοτρόφοι ξερίζωναν τα
δέντρα επειδή τα ζώα τους πάθαιναν τυμπανισμό λόγω της τοξίνης, υγρού που
κατανάλωναν από τον Ίταμο. Οι αρχαίοι πρόγονοι μας, κατά τη διάρκεια του πολέμου, βουτούσαν τα βέλη τους μέσα σε εκχύλισμα που έφτιαχναν από τις βελόνες του δέντρου και τα χρησιμοποιούσαν για να σκοτώσουν τον εχθρό, αναφέρει ο κ. Αραβανόπουλος σχετικά με το δηλητηριώδες είδος.

Πριν από 40 χρόνια περίπου, μετά από μελέτη ερευνητών που αφορούσε ένα
παρόμοιο είδος δέντρου, αυτό του Ιτάμου του Ειρηνικού στις ΗΠΑ και τον Καναδά,
διαπιστώθηκε ότι το εκχύλισμα των φύλλων του περιέχει την ταξόλη, μία ουσία πολύ αποτελεσματική εναντίον πολλών ειδών καρκίνου, η οποία χρησιμοποιείται πλέον στη δημιουργία φαρμάκων κατά των νεοπλασιών. “Αυτή την στιγμή είναι ένα βασικό αντικαρκινικό φάρμακο. Μελετάμε τα δέντρα αυτά για να εντοπίσουμε και να πολλαπλασιάσουμε αυτά που έχουν την μεγαλύτερη παραγωγή σε ταξόλη. Μελλοντικά έχουμε ως στόχο να δημιουργήσουμε φυτείες από όπου θα είναι δυνατόν να εκχυλιστεί ταξόλη” επισημαίνει ο κύριος Αραβανόπουλος,
Διευθυντής του Εργαστηρίου Δασικής Γενετικής του Τμήματος Δασολογίας και
Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ.

Ο Ίταμος, σύμφωνα με τον κ. Αραβανόπουλο, είναι ένα είδος σπάνιο το οποίο δεν
δημιουργεί μεγάλα δάση. Εκτός από το όρος του Ιτάμου, μία συστάδα υπάρχει
μέσα στο πανεπιστημιακό δάσος του Χολομώντα, στο όρος Βούρινος της Δυτικής Μακεδονίας, σε μία μικρή περιοχή στον Άγιο Αθανάσιο Πέλλας και
κοντά στην παλαιά μονή Αγίου Διονυσίου στον Όλυμπο.

Η κουκουναριά του Παρθενώνα και οι κίνδυνοι λόγω της κλιματικής αλλαγής

Ένα ακόμη δασικό είδος το οποίο συναντάται στην περιοχή και μελετάται στο
εργαστήριο Δασικής Γενετικής του ΑΠΘ είναι η κουκουναριά. “Το είδος της
κουκουναριάς κινδυνεύει γιατί έχει πολύ μικρή γενετική ποικιλότητα και υπάρχει
ανησυχία μήπως με την κλιματική αλλαγή υπάρξουν μεγαλύτερες αρνητικές
επιπτώσεις.” αναφέρει ο κ. Αραβανόπουλος, ο οποίος επισημαίνει πώς το είδος αυτό
μελετάται στον πληθυσμό του Παρθενώνα καθώς πρόκειται για ένα σημείο που έχει
φυσικό πληθυσμό δέντρων. Φυσικοί πληθυσμοί υπάρχουν σε λίγα ακόμη σημεία
στην χώρα μας όπως είναι η Σκιάθος, η Σκόπελος και η δυτική Πελοπόννησος
σύμφωνα με τον κ. Αραβανόπουλο.

Στο βουνό της Σιθωνίας, εκτός από το σπάνιο είδος του Ιτάμου και την κουκουναριά,
μελετάμε και την χαλέπιο πεύκη, στην οποία κοιτάμε κάποια άλλα ερωτήματα
γενετικής που αφορούν επίσης βέβαια το γενικό θέμα της προσαρμογής στην
κλιματική αλλαγή, καταλήγει ο κ. Αραβανόπουλος.

Η έρευνα και οι μελέτες του Εργαστηρίου Δασικής Γενετικής του Τμήματος
Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ πραγματοποιούνται
κυρίως με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.