Τα lockdowns και η επιστροφή στην… κανονικότητα έφεραν κυκλοφοριακό κομφούζιο και καθημερινά μποτιλιαρίσματα στους δρόμους της Θεσσαλονίκης. Τον τελευταίο μήνα, μετά την διεξαγωγή της 85^ης ΔΕΘ, η κατάσταση με την κίνηση είναι ανυπόφορη με τον χρόνο διαδρομής για συγκεκριμένες αποστάσεις να αυξάνεται ακόμα και κατά 50% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019, οπότε δεν είχε εμφανιστεί η πανδημία. Κορναρίσματα, χαμηλές ταχύτητες, διπλοπαρκαρισμένα και μεγάλα οχήματα που φορτοεκφορτώνουν άναρχα και χωρίς κανόνες και ωράρια είναι για τους Θεσσαλονικείς καθημερινότητα. Σε συνδυασμό μάλιστα με τα έργα που πραγματοποιούνται σχεδόν καθημερινά σε διάφορα σημεία της πόλης, την αλλαγή των καιρικών συνθηκών, την απουσία ελέγχων για παράνομη στάθμευση αλλά και τροχονόμων για τον έλεγχο της κυκλοφορίας δημιουργούνται συνθήκες απόλυτου χάους χειρότερες και από εκείνες της… Τεχεράνης, όπως εκτιμούν οι ειδικοί. Η αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού και η αναζήτηση λύσεων για την αποσυμπίεση των δρόμων εξελίσσεται σε γρίφο για δυνατούς λύτες, με τους ειδικούς να συμφωνούν πως χρειάζεται ένας οραματικός στρατηγικός σχεδιασμός για το σύνολο του Πολεοδομικού Συγκροτήματος.

Σύμφωνα με στοιχεία του «Ζωντανού Εργαστηρίου Έξυπνης Κινητικότητας Θεσσαλονίκης» του Ινστιτούτου Βιώσιμης Κινητικότητας και Δικτύων Μεταφορών (ΙΜΕΤ) που συλλέγει δεδομένα που συλλέγει δεδομένα όπως είναι οι χρόνοι και η ταχύτητα διαδρομής από το 2012, το διάστημα 20 Σεπτεμβρίου-15 Οκτωβρίου 2021 σε σύγκριση με το αντίστοιχο του 2019 (και πιο συγκεκριμένα το διάστημα 23 Σεπτεμβρίου-18 Οκτωβρίου 2019) παρατηρείται αύξηση του χρόνου διαδρομής μεγαλύτερη του 10% σε τουλάχιστον μία από τις τέσσερις χρονικές περιόδους μεταξύ 6 το πρωί με 10 το βράδυ. Είναι χαρακτηριστικό, για παράδειγμα, πως για τις ώρες 06.00-10.00 σε μία «βασική διαδρομή» Κ. Καραμανλή (από την οδό Ψαρών) μέχρι την πλατεία ΧΑΝΘ μέσω της Λ. Στρατού το 2021 σε σύγκριση με το 2019 παρατηρήθηκε αύξηση του μέσου χρόνου διέλευσης κατά 42%. Αντιστοίχως, παρατηρείται αύξηση 35% για τη διαδρομή Κ. Καραμανλή-Σιντριβάνι και 14% για τη διαδρομή Δικαστικό Μέγαρο-Λευκός Πύργος. Σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις η απόλυτη συμφόρηση παρατηρείται κυρίως στις 9 το πρωί όπου κεντρικοί δρόμοι της πόλης βρίσκονται σε κατάσταση απόλυτου μποτιλιαρίσματος και χρειάζεται περίπου μια ώρα για να υπάρξει κάποια σχετική αποσυμφόρηση. Όπως υποστηρίζει στη «ΜτΚ» η διευθύντρια Ερευνών και αναπληρώτρια Διευθύντρια ΙΜΕΤ, Γεωργία Αϋφαντοπούλου «στη βάση της μελέτης των δεδομένων που αναλύθηκαν, παρατηρείται αύξηση των μέσων χρόνων διαδρομών σε κεντρικές αρτηρίες σε σχέση με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2019. Τις πρωινές ώρες παρατηρείται μεγαλύτερη αύξηση στα ρεύματα από το ανατολικό μέρος της πόλης προς κέντρο/δυτικά, ενώ τις απογευματινές ώρες παρατηρείται το αντίστροφο. Παρατηρείται τέλος, τάση εξάλειψης των παραδοσιακών «ωρών αιχμής», υπό την έννοια ότι η κατάσταση της κυκλοφορίας σε αρκετές περιπτώσεις τείνει να διατηρείται αυξημένη και εκτός αυτών των χρονικών διαστημάτων».

Οι λόγοι

Σύμφωνα με τους ειδικούς η αύξηση του χρόνου διέλευσης οφείλεται σε συνδυασμό διαφορετικών παραγόντων. Όπως αναφέρουν ο νούμερο ένα παράγοντας για την αύξηση του κυκλοφοριακού τη δεδομένη χρονική περίοδο είναι η επιστροφή στην κανονικότητα μετά το lockdown της πανδημίας. Οι περισσότεροι Θεσσαλονικείς ακόμα και από τους χρήστες των Αστικών Συγκοινωνιών επιλέγουν για τις μετακινήσεις τους λόγω φόβου τα αυτοκίνητά τους. Την ίδια ώρα, η απουσία τροχονόμων για την ρύθμιση της κυκλοφορίας και δημοτικών αστυνομικών, η παράνομη στάση και στάθμευση σε βασικές κεντρικές οδικές αρτηρίες και τα διπλοπαρκαρισμένα αυτοκίνητα, η ανεξέλεγκτη φορτοεκφόρτωση που γίνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, χωρίς κανόνες και συγκεκριμένα ωράρια με μεγάλα οχήματα να «κλείνουν» κάθε τρεις και λίγο δρόμους, η αφαίρεση διαχωριστικών πασσάλων για την αποτροπή της παράνομης στάθμευσης σε δρόμους με μεγάλη και αυξημένη κυκλοφορία όπως είναι η Λεωφόρος Στρατού και η Μητροπόλεως, τα εργοτάξια του μετρό και τα έργα που πραγματοποιούνται σχεδόν καθημερινά σε διάφορα σημεία, και τέλος, χαμένη εμπιστοσύνη των Θεσσαλονικέων απέναντι στον ΟΑΣΘ που δημιουργήθηκε τα προηγούμενα χρόνια αποτελούν κομμάτια του παζλ του «κυκλοφοριακού» της Θεσσαλονίκης.

Όπως σημειώνει στη «ΜτΚ» ο συγκοινωνιολόγος και δημοτικός σύμβουλος Θεσσαλονίκης, Σπύρος Βούγιας «η κατάσταση είναι εκρηκτική». «Η Βιώσιμη Αστική Κινητικότητα δεν υπάρχει στην φιλοσοφία της διοίκησης του δήμου. Οι πολιτικές που ακολουθούνται δεν προσεγγίζονται υπό το πρίσμα της βιώσιμης αστικής κινητικότητας, όπως συμβαίνει σε όλες τις πόλεις του εξωτερικού. Είναι χαρακτηριστικό πως εξαρχής ο δήμαρχος είχε εκφράσει την πρόθεσή του, όπως θα συμβεί, να δημιουργήσει πάρκινγκ στην πλατεία Ελευθερίας. Η δημιουργία χώρων στάθμευσης στην καρδιά του κέντρου της Θεσσαλονίκης είναι εκτός πλαισίου Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας» τονίζει ο κ. Βούγιας. «Το κυκλοφοριακό πρόβλημα είναι σαν την Λερναία Ύδρα. Δεν λύνεται ποτέ, αλλά αντιμετωπίζεται. Σήμερα βρισκόμαστε στο σημείο μηδέν και δεν βλέπω προοπτικές ανάταξης» υπογραμμίζει ο κ. Βούγιας. Συμπληρώνει πως το πρόβλημα επιδεινώθηκε στην Κ. Καραμανλή εξαιτίας της δημιουργίας ενός «αχρείαστου» όπως τον αποκαλεί ποδηλατοδρόμου που δεν τον χρησιμοποιεί κανείς. «Το κυκλοφοριακό είναι μια αρρώστια των πόλεων. Η Θεσσαλονίκη είναι σε αυτόν τον τομέα μια από τις πιο εχθρικές πόλεις στον κόσμο. Ούτε στο Κάιρο και την Τεχεράνη που επικρατεί το απίστευτο χάος δεν είναι τόσο έντονο το πρόβλημα» υποστηρίζει ο κ. Βούγιας.

«Ανούσιες και λανθασμένες» μετακινήσεις

Στη Θεσσαλονίκη, σύμφωνα με εκτιμήσεις υπάρχουν περίπου μισό εκατομμύριο ΙΧ αυτοκίνητα, ενώ οι ημερήσιες μετακινήσεις που πραγματοποιούνται αγγίζουν τις 2.200.000, με το 45% αυτών να αφορούν μετακινήσεις για αποστάσεις μικρότερες των 2,5 χιλιομέτρων, που μπορούν να γίνουν με τα πόδια, το ταξί ή το αστικό. «Το πρόβλημα δεν είναι η ιδιοκτησίες αλλά η αλόγιστη χρήση των ΙΧ» αναφέρουν οι ειδικοί.

«Σε τρία με τέσσερα χρόνια με τις συνθήκες που επικρατούν δεν θα κυκλοφορεί τίποτα» υπογραμμίζει από την πλευρά του ο αντιπεριφερειάρχης Υποδομών και Δικτύων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Πάρις Μπίλλιας. Ο ίδιος σε όλους τους παραπάνω λόγους που επηρεάζουν αρνητικά τις μετακινήσεις στη Θεσσαλονίκη προσθέτει και εκείνον της μη ολοκλήρωσης του Μετρό. Βέβαια, οι ειδικοί εκτιμούν ότι το Μετρό θα «απορροφήσει» όταν ολοκληρωθεί η κατασκευή του και τεθεί σε λειτουργία μόλις το 18% του φόρτου των συνολικών μετακινήσεων. Σύμφωνα με τον κ. Μπίλλια όταν ξεκινήσει η κατασκευή του FlyOver της περιφερειακής οδού το 2023 και εξαιτίας τροποποιήσεων στην κυκλοφορία για τους λόγους κατασκευής του στην περιφερειακή οδό, το πρόβλημα στο κέντρο της πόλης θα γίνει ακόμα πιο έντονο. Ο κ. Μπίλλιας τονίζει πως μια ανάσα αναμένεται να δοθεί μέχρι τον Μάρτιο 2022 οπότε και θα ολοκληρωθεί το πρόγραμμα που τρέχει η ΠΚΜ με συγχρηματοδότηση της ΕΕ για ενοποίηση των τριών ασύνδετων λογισμικών βάσει των οποίων λειτουργούν τα φανάρια της πόλης σε ένα λογισμικό. Τα έξυπνα φανάρια της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, εκτιμάται πως βελτιώσουν την κυκλοφοριακή εικόνα στους δρόμους της πόλης σε ποσοστό που θα φτάνει έως και 25%. Με την ενοποίηση των λογισμικών των φαναριών σε ένα, σήμερα η λειτουργία τους εξαρτάται από τον κάθε πάροχο και φορέα στον οποίο ανήκουν, εκτιμάται ότι θα βελτιωθεί η κατάσταση, καθώς όταν σε έναν δρόμο παρατηρείται συμφόρηση τότε θα υπάρχει παρέμβαση ανάβοντας «πράσινο» για περισσότερη ώρα και αντιστοίχως «κόκκινο» σε καθέτους που δεν έχουν μεγάλη κυκλοφορία. Στόχος της ΠΚΜ, όπως λέει ο κ. Μπίλλιας είναι η δημιουργία ενός υπερσύγχρονου Κέντρου Ελέγχου Κυκλοφορίας που θα ενταχθεί στο νέο ΕΣΠΑ για να ελέγχεται η κυκλοφορία σ’ όλο το Πολεοδομικό Συγκρότημα και το οποίο θα αντικαταστήσει το υπάρχον κέντρο που υπολειτουργεί. «Ξαναβγήκε ο κόσμος έξω. Φοβούνται να πάρουν λεωφορεία και παίρνουν το αυτοκίνητο. Γι’ αυτό δημιουργείται καθημερινά χάος» υποστηρίζει από την πλευρά της η αντιπεριφερειάρχης Θεσσαλονίκης, Βούλα Πατουλίδου.

«Από τα μέσα Σεπτεμβρίου και μετά αυτό που επικρατεί καθημερινά στους δρόμους της πόλης είναι αφόρητο και απερίγραπτο» εξηγεί από την πλευρά του ο πρόεδρος των ιδιοκτητών ταξί Θεσσαλονίκης «Ο Ερμής». «Από την περίοδο της ΔΕΘ και μετά καθημερινά όποιος διασχίζει το κέντρο της πόλης κάνει επιπλέον είκοσι λεπτά από το χρόνο που έκανε» εξηγεί ο Κλήμης Λεοντιάδης. Στην μη χρήση των αστικών συγκοινωνιών ακόμα και από τους χρήστες του ΟΑΣΘ εντοπίζει το πρόβλημα ο πολιτικός μηχανικός-συγκοινωνιολόγος και διευθύνων σύμβουλος του Συμβουλίου Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης (ΣΑΣΘ), Γιάννης Τόσκας. «Ο ένας στους τρεις που χρησιμοποιούν αστικά πλέον δεν χρησιμοποιεί παρά τις όποιες προσπάθειες του ΟΑΣΘ για ανάταξη των αστικών συγκοινωνιών» αναφέρει ο κ. Τόσκας. Προτείνει να αναληφθούν πρωτοβουλίες από τον κεντρικό δήμο ώστε να μπουν «κανόνες» σε ό,τι αφορά την φορτοεκφόρτωση.

Μειωμένη χρήση αστικών

Εκτιμάται πως το lockdown έφερε αυξημένη κατά 70% χρήση ΙΧ αυτοκινήτων. «Ο κόσμος παρά την αύξηση του αριθμού των λεωφορείων δεν τα χρησιμοποιεί» σημειώνει ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΟΑΣΘ, Γιώργος Σκόδρας. Αυτό αποτυπώνεται άλλωστε και στα έσοδα του Οργανισμού. Εκτιμάται ότι ο Σεπτέμβριος 2021 σημείωσε αύξηση στα έσοδα σε σχέση με τον Σεπτέμβριο 2020, ωστόσο οι εισπράξεις και συνεπώς οι μετακινήσεις με τα λεωφορεία αγγίζουν το 55% του Σεπτεμβρίου 2019 που «θεωρούνταν κακός μήνας για τις εισπράξεις» λέει ο κ. Σκόδρας. Ο ίδιος εκτιμά πως η επιβατική κίνηση θα ανακάμψει στα επίπεδα του 2019 το Σεπτέμβριο 2022. Την ίδια ώρα, η μέση πληρότητα στα οχήματα αγγίζει μόλις το 30-40%, ενώ λόγω κίνησης παρατηρείται καθυστέρηση στο χρόνο των δρομολογίων μέχρι και 20%.

Κατά τους ειδικούς το πρόβλημα στη Θεσσαλονίκη είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο της Αθήνας, κι αυτό γιατί «η Αθήνα έχει εναλλακτικές, διαφορετικές υποδομές, περισσότερα ΜΜΜ και περισσότερα κέντρα που διασπούν τον φόρτο κυκλοφορίας του κέντρου» εξηγεί ο επίκουρος καθηγητής Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ, Ιωάννης Πολίτης. «Αντιθέτως, στη Θεσσαλονίκη το πανεπιστήμιο, τα εμπορικά καταστήματα, η αγορά, το δημαρχείο συγκεντρώνονται στο ίδιο πεδίο» λέει. Για τον ίδιο, το πρόβλημα εντάθηκε το τελευταίο διάστημα, καθώς λόγω κορονοϊού αυξήθηκε η solo (δηλαδή μόλις ένας επιβάτης) χρήση του αυτοκινήτου, εκτιμώντας πως με την επιστροφή στην… κανονικότητα θα αυξηθούν στα τέλη του χρόνου και οι δείκτες οδικής ασφάλειας. «Απουσιάζει ένας στρατηγικός σχεδιασμός για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στη Θεσσαλονίκη. Ένα σχέδιο, ένα κεντρικό όραμα για όλο το Πολεοδομικό Συγκρότημα» λέει ο κ. Πολίτης. «Με ένα ατύχημα στον Περιφερειακό η πόλη σε είκοσι λεπτά το πολύ καταρρέει» εξηγεί ο καθηγητής ΑΠΘ.

Επιπτώσεις στα… ταμεία τους λόγω του κυκλοφοριακού βλέπουν και οι έμποροι του κέντρου. «Ο κόσμος λόγω της κίνησης δεν κατεβαίνει στο κέντρο να ψωνίσει και στο αστικό εξαιτίας της πανδημίας φοβάται να μπει» λέει ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, Παντελής Φιλιππίδης σημειώνοντας ότι τάσσεται υπέρ ενός συγκεκριμένου προγράμματος και θέσπισης ωραρίου για τον ανεφοδιασμό της αγοράς που δεν θα καταστρατηγείται από κανέναν.

Η πλευρά του δήμου Θεσσαλονίκης 

Από την πλευρά της, η διοίκηση του δήμου σημειώνει πως: «Ο δήμος Θεσσαλονίκης πρόκειται να προχωρήσει το επόμενο διάστημα σε αυξημένη επιτήρηση συγκεκριμένων οδικών αξόνων από τη δημοτική αστυνομία τις ώρες αιχμής, για να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο των εξάρσεων της κυκλοφοριακής συμφόρησης που παρατηρείται από το Σεπτέμβριο, λόγω της απροθυμίας του επιβατικού κοινού να χρησιμοποιήσει τα λεωφορεία του ΟΑΣΘ εν μέσω πανδημίας. 

Στόχος είναι να αντιμετωπισθούν τα διπλοπαρκαρίσματα και οι φορτοεκφορτώσεις σε μη προβλεπόμενο χρόνο και τόπο που παρακωλύουν την κίνηση. 

Παρακαλούνται οι πολίτες να μην χρησιμοποιούν τους βασικούς οδικούς άξονες σε ώρες αιχμής, για μη ανελαστικές υποχρεώσεις και οι επιχειρήσεις να αποφεύγουν τις φορτοεκφορτώσεις σε αυτό το χρονικό πλαίσιο. Το επόμενο διάστημα θα πραγματοποιηθούν συναντήσεις με εκπροσώπους των εμπορικού κόσμου για την υποστήριξη των μέτρων, των οποίων για να πετύχει η εφαρμογή τους απαιτείται η υποστήριξη όλων. 

Για την αντιμετώπιση του κυκλοφορικού μακροπρόθεσμα, ο δήμαρχος παρουσίασε στο Δημοτικό Συμβούλιο πρόσφατα, ένα σχεδιασμό δέκα σημείων, πολλά από τα οποία υλοποιούνται ήδη: 1. Βρίσκεται σε εξέλιξη διαγωνισμός σε 20 σημεία στάθμευσης μέσα στον αστικό ιστό, 784 ελεύθερων θέσεων στάθμευσης 2. Απομακρύνονται συστηματικά εγκαταλειμμένα οχήματα, που καταλαμβάνουν θέσεις στάθμευσης 3. Ο Δήμος υποστηρίζει εμπράκτως την ανάταξη του ΟΑΣΘ 4. Η Δημοτική Αστυνομία πραγματοποιεί συνεχώς ελέγχους στους δρόμους της πόλης. Το τελευταίο δίμηνο έχουν δοθεί δεκάδες χιλιάδες κλήσεων. 5. Ο Δήμαρχος ζήτησε από την ελληνική κυβέρνηση να δοθεί η δυνατότητα τουλάχιστον διπλασιασμού της δύναμης της Δημοτικής Αστυνομίας. Σήμερα η υπηρεσία αριθμεί περίπου 80 άτομα, ενώ στο οργανόγραμμα απαιτούνται περισσότερα από 300 στελέχη 6. Παράλληλα έγινε αίτημα στον αρμόδιο Υπουργό Προστασίας του Πολίτη και από τον Αρχηγό της ΕΛ.ΑΣ. για την άμεση ενίσχυση της Διεύθυνσης Τροχαίας Θεσσαλονίκης με περισσότερους τροχονόμους, με στόχο την υποβοήθηση της κυκλοφορίας ειδικά κατά τις ώρες αιχμής 7. Οι αρμόδιες διευθύνσεις του Δήμου προχωρούν σε μια πιο ουσιαστική συνεργασία με τον ΟΑΣΘ. Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται μέσω της τηλεματικής θα δείξουν ακριβώς πού και πότε πονάει η πόλη, ώστε να αναλαμβάνουμε κοινή πρωτοβουλία στους λεωφορειόδρομους και σε όποιο άλλο σημείο απαιτείται επέμβαση της Δημοτικής Αστυνομίας 8. Δρομολογείται η διαδικασία για την κατασκευή του υπόγειου πάρκινγκ στην πλατεία Ελευθερίας 9. Η διοίκηση του Δήμου τεκμηριώνει επιστημονικά όλες τις στρατηγικές του Δήμου για το κυκλοφοριακό και την κινητικότητα στην πόλη, με τη συνεργασία με το Ινστιτούτο Μεταφορών– ΕΚΕΤΑ. Οι αρμόδια διεύθυνση Βιώσιμης Κινητικότητας και Δικτύων σε συνεργασία με το Ινστιτούτο έχει ετοιμάσει το Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας, το οποίο λαμβάνεται υπόψη σε κάθε ανάπλαση και σε κάθε παρέμβαση 10. Επιδιώκουμε την ενίσχυση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων του Ενιαίου Συντονιστικού Κέντρου, ώστε να διαμορφωθεί ένα «στρατηγείο» κυκλοφορίας για τη Θεσσαλονίκη».