Να λύσει τις απορίες των πολιτών και να ξεδιαλύνει τους φόβους ορισμένων απέναντι στα εμβόλια κατά της COVID-19, της νόσου που προκαλεί ο νέος κορονοϊός SARS-CoV-2, επιχειρεί ο καθηγητής Παθολογίας-Ανοσολογίας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Παναγιώτης Βλαχογιαννόπουλος και παραιτηθείς από την ελληνική Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης, μέσα από τη συνέντευξη που παραχωρεί στο makthes.gr.

Τα «νέα» εμβόλια mRNA, τα DNA και τα... παραδοσιακά

Ο καθ' ύλην αρμόδιος επιστήμονας για να δώσει εξηγήσεις επί των εμβολίων, ενημερώνει για τις διαφορές των «παραδοσιακών» εμβολίων με τα νεοεμφανισθέντα που βασίζονται στην τεχνολογία mRNA, ξεκαθαρίζοντας πως τα τελευταία έχουν χρησιμοποιηθεί στην κτηνιατρική. Τα, δε, «παραδοσιακά» εμβόλια χρησιμοποιούσαν «ολόκληρο τον ιό και συχνά δεν ήταν καθαρό ποια από τις πρωτεΐνες του περιβλήματος του ιού ήταν περισσότερο ουσιώδης για την είσοδο του ιού στα κύτταρά μας», επισημαίνει ο καθηγητής. Ειδικά τα εμβόλια mRNA ξεκίνησαν να αναπτύσσονται στις ΗΠΑ από μία Ουγγαρέζα επιστήμονα το 1990, αναφέρει ο κ. Βλαχογιαννόπουλος.

Ακολούθως, τονίζει ότι και τα επίσης «νέα» εμβόλια με ιό-φορέα, δεν είναι πρόσφατα, παραπέμποντας στο εμβόλιο που αναπτύχθηκε προσφάτως, αλλά πριν την πανδημία, για τον ιό Ebola. Μάλιστα, ο καθηγητής σημειώνει ότι υπάρχουν και εμβόλια που βασίζονται στην τεχνολογία του DNA και περιγράφει τον τρόπο δράσης τους.

Η τεράστια ευθύνη των επιτροπών φαρμακοεπαγρύπνησης για ενδεχόμενες μακροπρόθεσμες παρενέργειες

Σε άλλο σημείο, ο καθηγητής Παθολογίας-Ανοσολογίας του ΕΚΠΑ, απαντά στο ερώτημα πότε θα ολοκληρωθούν οι κλινικές μελέτες των εμβολίων και αν υπάρχει πιθανότητα εμφάνισης σοβαρών παρενεργειών σε βάθος χρόνου, διαμηνύοντας ότι οι επιτροπές φαρμακοεπαγρύπνησης όλων των χωρών «έχουν τεράστια ευθύνη: πρέπει να καταγράφουν όλα τα ανεπιθύμητα συμβάντα που έχουν χρονική συνάφεια με το εμβόλιο, χωρίς προκατάληψη υπέρ, ή κατά των εμβολίων». Ειδικότερα, «πρέπει δε να καταγράφει και η ιατρική κοινότητα μη αναμενόμενα νοσήματα στον πληθυσμό των εμβολιαζομένων για χρόνια», συμπληρώνει ο ίδιος και σημειώνει ενδεικτικά, ότι «μια αύξηση της συχνότητας κάποιου νοσήματος ακόμη και χρόνια μετά την έναρξη του εμβολιαστικού προγράμματος θα πρέπει να λαμβάνει τη δέουσα προσοχή». Κατά την άποψή του πάντως, οι φόβοι για σοβαρές παρενέργειες από τα εμβόλια σε βάθος χρόνου, είναι κάτι θεωρητικό. Αντιθέτως, «κάτι τέτοιο επί του παρόντος βρέθηκε σε σπάνιες περιπτώσεις λοίμωξης από τον ιό, όχι από τα εμβόλια», προσθέτει χαρακτηριστικά.

Η ανοσία της αγέλης και το «προσωποποιημένο» εμβόλιο

Εξάλλου, ο κ. Βλαχογιαννόπουλος αναφέρεται στην επίτευξη ανοσίας της αγέλης, εξηγώντας ότι εάν δεν υπήρχαν τα εμβόλια, παρά μόνο τα μέτρα ατομικής προστασίας, τα οποία «ασφαλώς την ανακόπτουν» την πανδημία, «αλλά δεν επιτυγχάνουν ανοσία», τότε «θα ήμασταν καταδικασμένοι να ακολουθούμε αυτά τα μέτρα για πάντα σαν τους μοιραίους του αείμνηστου Βάρναλη, που "προσμένουν ίσως κάποιο θάμα!"», ξεκαθαρίζει ο ίδιος. Προειδοποιεί, δε, ότι «μια χώρα με ανοιχτά σύνορα πρέπει να απαιτήσει εμβολιασμό όλων των πληθυσμών της Γης, αλλιώς ο ιός θα γίνει ενδημικός και θα τον συναντάμε κάθε χρόνο».

Επιπροσθέτως, ο καθηγητής του ΕΚΠΑ δίνει απαντήσεις στο ερώτημα γιατί τα εμβόλια κατά του νέου κορονοϊού έχουν αποτελεσματικότητα που αγγίζει το 90%, ενώ τα ετήσια εμβόλια κατά της γρίπης, κυμαίνονται γύρω στο 50% κάθε χρόνο.

Ακόμη, ο κ. Βλαχογιαννόπουλος απαντά στο ερώτημα εάν θα πρέπει να υπάρχουν κριτήρια για το εμβόλιο που θα χορηγείται στον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, προτείνοντας την εγκατάσταση βιοδεικτών «για να προλαμβάνουμε σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες», αλλά σπεύδει να συμπληρώσει πως «η προσωποποιημένη ιατρική είναι ίσως για τα τέλη του παρόντος αιώνος, όχι πάντως στον άμεσο ορίζοντα».

Οι θρομβώσεις και το «αλαλούμ» με τα ηλικιακά όρια ανά τον πλανήτη

Σχετικά με τις θρομβώσεις που εμφανίζονται σε εμβολιασθέντες με τα εμβόλια των AstraZeneca και Johnson & Johnson, ξεκαθαρίζει ότι οι επιστήμονες μόλις έχουν αρχίσει να αποκαλύπτουν τον μηχανισμό που τις προκαλεί. Ωστόσο, παρατηρεί ότι «είναι ένα αυτοάνοσο φαινόμενο και είναι γνωστό ότι η αυτοανοσία αναπτύσσεται ισχυρότερα στις γυναίκες».

Στο ίδιο πλαίσιο, ο κ. Βλαχογιαννόπουλος δηλώνει πως «σηκώνει τα χέρια ψηλά» με τις διαφορετικές αποφάσεις των αρμόδιων εμβολιαστικών επιτροπών, ανά τον πλανήτη, αναφορικά με τα ηλικιακά όρια στη χορήγηση των δύο προαναφερθέντων εμβολίων. «Νομίζω ότι οι αποφάσεις ή είναι αψυχολόγητες, ή είναι πολιτικές», λέει χαρακτηριστικά.

«Ας αφήσουμε τα παιδιά και τις εγκύους ήσυχους»

Εν συνεχεία, ο καθηγητής Παθολογίας-Ανοσολογίας εκφράζει την άποψη πως οι έγκυες και τα παιδιά δεν θα έπρεπε να συμμετέχουν αυτή τη στιγμή στο εμβολιαστικό πρόγραμμα, όπως και οι υγιείς άνθρωποι κάτω των 40 ετών και εξηγεί: «Πρέπει να σας θυμίσω ότι επί του παρόντος έχουν λάβει άδεια για επείγουσα χρήση με συνοπτικές διαδικασίες. Εμείς εμβολιαστήκαμε από στάθμιση του κινδύνου. Ο κίνδυνος να πάθουμε βαριά νόσο COVID-19 ήταν πολύ μεγαλύτερος από το ρίσκο που αναλαμβάναμε κάνοντας το εμβόλιο. Δεν σημαίνει ότι τα εμβόλια αυτά έχουν πλήρως μελετηθεί. Ας αφήσουμε λοιπόν τα παιδιά και τις εγκύους ήσυχους και ας εμβολιάσουμε τον πληθυσμό μας πάνω από τα 40 σε συντριπτικό ποσοστό».

Αναλυτικά όλες οι απαντήσεις του κ. Βλαχογιαννόπουλου στις ερωτήσεις του makthes.gr:

1. Ποια η διαφορά των εμβολίων που γνωρίζαμε μέχρι το ξέσπασμα της πανδημίας του νέου κορονοϊού και των νέων εμβολίων τεχνολογίας mRNA;

ΑΠ: Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι τα mRNA εμβόλια, ή τα εμβόλια με ιό-φορέα είναι πρόσφατα. Έχουν χρησιμοποιηθεί τα μεν πρώτα στην κτηνιατρική, τα δε δεύτερα στην ανοσοθεραπεία των όγκων. Δέχομαι όμως αυτή τη σχηματοποίηση για να ταξινομήσω κάπως τα εμβόλια που χρησιμοποιούμε σήμερα. Τα εμβόλια που αφορούσαν την δημιουργία ανοσίας σε ιούς προ της τελευταίας πανδημίας, χρησιμοποιούσαν είτε εξασθενημένους ιούς, είτε αδρανοποιημένους ιούς, ή ακόμη και συγκεκριμένες πρωτεΐνες του περιβλήματος των ιών, που απομονώνονταν από καλλιέργειες ιών, ή συντίθεντο με γενετική μηχανική. Εμβόλια με εξασθενημένους ιούς παράγονται από πολλαπλά περάσματα του ιού σε κύτταρα ανθρώπων, ή ζώων, μέχρις ότου μια τυχαία μετάλλαξη καταστήσει τον ιό μη-τοξικό (μη- μολυσματικό) για τον άνθρωπο. Εμβόλια με αδρανοποιημένους ιούς παράγονται αφού συσσωρεύσουμε μεγάλες ποσότητες του ιού και τον αδρανοποιήσουμε με θέρμανση, ή με φορμαλδεΰδη. Λίγο πριν την πανδημία είχαν επίσης χρησιμοποιηθεί εμβόλια με ιϊκό φορέα: Τα εμβόλια αυτά περιείχαν ένα κομμάτι DNA που κωδικοποιούσε την πρωτεΐνη εναντίον της οποίας επιθυμούμε να αναπτύξει ανοσία ο εμβολιαζόμενος το οποίο εισέρχεται σε έναν ιό ο οποίος είναι μη-τοξικός, αλλά μας «μολύνει» για να μεταφέρει το DNA στα κύτταρά μας όπου αυτό ενσωματώνεται στο γενετικό μας υλικό και μεταγράφεται σε mRNA και τελικά στην πρωτεΐνη του ιού. Ο ιός αυτός μπορεί να είναι αυτό-μεταγραφόμενος, (όπως ο ιός που χρησιμοποιείται για ένα προσφάτως αναπτυχθέν εμβόλιο κατά του Ebola) , ή μη-αυτο-μεταγραφόμενος, όπως είναι οι αδενοϊοί που χρησιμοποιούνται σήμερα κατά της νόσου COVID-19

Τα εμβόλια τεχνολογίας mRNA χρησιμοποιούν ένα κομμάτι αγγελιοφόρου RNA (messenger RNA, mRNA), το οποίο κωδικοποιεί την πρωτεΐνη εναντίον της οποίας θέλουμε να αναπτύξει αντισώματα ο εμβολιαζόμενος και το εισάγουμε στον μυ με βελόνα. Το RNA προστατεύεται μέσα σε ένα κυστίδιο, καμωμένο από λιποσώματα (νανοσωματίδια) (Σχήμα 1). 

Το RNA εισέρχεται εύκολα στα κύτταρα αλλά η διαχείρισή του είναι δύσκολη (είναι θερμοευαίσθητο και απαιτείται μεταφορά του σε -70⁰C). Αναφορικά με το εμβόλιο κατά του ιού SARS-CoV-2 που αποτελεί το αίτιο της νόσου COVID-19, το mRNA του εμβολίου κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη η οποία είναι πρωτεΐνη της επιφάνειας του κορωνοϊού, εξέχει δε πάρα πολύ πάνω από την επιφάνεια του ιού, σαν ακίδα για αυτό και λέγεται «πρωτεΐνη-ακίδα», δίνει δε στον ιό την μορφή στέμματος (κορώνας) για αυτό και αυτοί οι ιοί ονομάζονται κορωνοιοί. Η στόχευση της πρωτεΐνης-ακίδας δεν έγινε τυχαία. Είχε δειχθεί τα προηγούμενα χρόνια ότι η πρωτεΐνη-ακίδα συνδέεται σε ένα ένζυμο που υπάρχει στην επιφάνεια των επιθηλιακών και των ενδοθηλιακών κυττάρων του πνεύμονα, το μετατρεπτικό ένζυμο της αγγειοτασίνης-2 (Angiotensin converting enzyme-2 ή συντομογραφικά ACE-2). Επομένως αν στοχεύαμε την πρωτεΐνη-ακίδα με τα αντισώματα που θα δημιουργούσαμε μέσω του εμβολίου θα μπορούσαμε να παρεμποδίσουμε την είσοδο του ιού στα κύτταρά μας. Το mRNA που κωδικοποιεί την πρωτεΐνη-ακίδα εισέρχεται στα μυϊκά κύτταρα μας και εκεί μεταφράζεται σε πρωτεΐνη στα ριβοσώματα, που είναι μηχανές κατασκευής πρωτεϊνών, χωρίς να μπαίνει ποτέ στον πυρήνα των κυττάρων μας. Τα μυϊκά κύτταρα εκκρίνουν την πρωτεΐνη στο περιβάλλον τους και αυτή παραλαμβάνεται από τα δενδριτικά κύτταρα τα οποία την επεξεργάζονται, κόβοντάς την σε μικρά κομμάτια, τα κομμάτια αυτά τα «φορτώνουν» σε κάποια μόρια που ονομάζονται αντιγόνα ιστοσυμβατότητας και αφού μετακινηθούν στους λεμφαδένες μας την παρουσιάζουν στα Β-και στα T-λεμφοκύτταρα τα οποία παράγουν αντισώματα (τα Β-) και κυτταροτοξικά κύτταρα (τα Τ-) για να καταπολεμήσουν τον ιό (Σχήμα 2).

Υπάρχουν και DNA εμβόλια. Μπορούμε να εισάγουμε το γονίδιο που κωδικοποιεί την πρωτεΐνη εναντίον της οποίας στοχεύουμε να δημιουργήσουμε αντισώματα σε ελεύθερο DNA διπλής έλικας, αλλά χρειάζεται ειδικός χειρισμός για να εισέλθει στα κύτταρα ― μια μέθοδος που ονομάζεται ηλεκτροπόρωση (electroporation), η οποία δεν εφαρμόζεται μόνο σε καλλιέργειες κυττάρων, αλλά και στο μπράτσο μας.

Για να δώσω λοιπόν μια συνοπτική απάντηση θα έλεγα ότι τα mRNA και τα DNA εμβόλια, αλλά και τα εμβόλια με ειδικό ιό-φορέα είναι τα πιο σύγχρονα και στηρίζονται στην γνώση της πρωτεΐνης που θέλουμε να στοχεύσουμε. Τα παλιότερα εμβόλια χρησιμοποιούσαν ολόκληρο τον ιό και συχνά δεν ήταν καθαρό ποια από τις πρωτεΐνες του περιβλήματος του ιού ήταν περισσότερο ουσιώδης για την είσοδο του ιού στα κύτταρά μας.

2. Πόσα χρόνια επεξεργάζονταν οι επιστήμονες την τεχνολογία mRNA και τι γνωρίζουμε για τις επιδράσεις της στον ανθρώπινο οργανισμό;

ΑΠ: Η ιδέα της χρήσης mRNA ως φορέα πληροφορίας για την έκφραση συγκεκριμένων πρωτεϊνών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως αντιγόνα για την παραγωγή εμβολίων δουλεύεται από το 1990 και οφείλεται σε μια Ουγγαρέζα βιοχημικό που δούλευε στο Πανεπιστήμιο της Pennsylvania στις ΗΠΑ, την Katalin Karikó. Τέτοια εμβόλια έχουν χρησιμοποιηθεί στην κτηνιατρική και έχουν αποδειχθεί ασφαλή και αποτελεσματικά. Το mRNA δεν εισέρχεται στον πυρήνα του μυϊκού κυττάρου, ούτε του δενδριτικού κυττάρου, αλλά απ’ ευθείας μεταφράζεται σε πρωτεΐνη στα ριβοσώματα, που βρίσκονται γύρω από τον πυρήνα και είναι μηχανές κατασκευής πρωτεϊνών, συνθέτουν δε ένα πεπτίδιο (κομμάτι πρωτεΐνης) αποτελούμενο από 20 αμινοξέα σε σειρά (τα αμινοξέα είναι δομικοί λίθοι των πρωτεϊνών) μέσα σε ένα δευτερόλεπτο. Αν μας κρατήσουν μισή ώρα στο εμβολιαστικό κέντρο για να αντιμετωπιστούν πιθανές οξείες αλλεργικές αντιδράσεις μετά το εμβόλιο, ο οργανισμός μας έχει παρασκευάσει ήδη την πρωτεΐνη-ακίδα.

Η πρωτεΐνη-ακίδα έχει τοξικότητα αλλά ευτυχώς διαλύεται γρήγορα. Έτσι, όταν απελευθερώνεται από τους μύες μετά τον εμβολιασμό, παραλαμβάνεται από τα δενδριτικά κύτταρα και «ταξιδεύει» προς τους λεμφαδένες όπως είπαμε ήδη, και εκεί παρουσιάζεται μετά από επεξεργασία στα Τ- και Β- λεμφοκύτταρα και τα διεγείρει για να ενεργοποιηθούν. Τα μεν Τ κύτταρα γίνονται κυτταροτοξικά κύτταρα, φεύγουν από τον λεμφαδένα και καταστρέφουν κάθε κύτταρο του σώματός μας που φέρει τον ιό, μειώνοντας έτσι το ρεζερβουάρ του ιού στον οργανισμό μας, τα δε Β κύτταρα παράγουν αντισώματα κατά της πρωτεΐνης-ακίδας και αυτά παρεμποδίζουν την είσοδο του ιού στα κύτταρά μας, αλλά συμβάλλουν και στην καταστροφή του ιού. Θεωρητικά λοιπόν δεν υπάρχουν σημαντικές άμεσες επιδράσεις των mRNA εμβολίων στον ανθρώπινο οργανισμό. Σήμερα που έχουν εμβολιαστεί εκατομμύρια άνθρωποι μπορούμε να πούμε ότι οι άμεσες επιδράσεις είναι λίγες όπως πονοκέφαλος, πυρετός, κρυάδες, κακουχία, και σπάνια νευρολογικά σύνδρομα, όπως εγκάρσια μυελίτιδα ― μια δυνητικά σοβαρή κατάσταση λόγω τμηματικής φλεγμονής του νωτιαίου μυελού και παράλυσης από το επίπεδο της βλάβης και κάτω, και παράλυση του προσωπικού νεύρου, αμφότερες δυσίατες μεν, ιάσιμες δε. Συνεπώς η πρωτεΐνη-ακίδα «ξεκλειδώνει» την ανοσολογική απάντηση κατά του ιού SARS-CoV-2 και γρήγορα εξαφανίζεται.

Μηχανισμοί άμεσης τοξικότητας που επάγονται από την πρωτεΐνη-ακίδα είναι:

1. Η πρωτεΐνη-ακίδα ενεργοποιεί τα αιμοπετάλια και τα ενδοθηλιακά κύτταρα καθ’ όσον αυτά έχουν τον υποδοχέα της, δηλαδή το μόριο ACE2. Έτσι τα αιμοπετάλια συγκολλώνται, σχηματίζουν μικροθρόμβους, αλλά και εκκρίνουν πρωτεΐνες των κοκκίων τους όπως ο platelet factor 4 (PF4) (παράγοντας 4 των αιμοπεταλίων) ο οποίος ασκεί φλεγμονώδεις και προ-πηκτικές δράσεις. Παρομοίως τα ενδοθήλια των αγγείων ενεργοποιούνται στην κατεύθυνση της επαγωγής φλεγμονής και πήξης.
2. Τα νανοσωματόδια εντός των οποίων φυλάσσεται το mRNA σχηματίζονται από κατιονικά λιπίδια, χοληστερόλη, φωσφολιπίδια και πολυαιθυλενογλυκόλη (polyethylenoglycol, η συντομογραφικά PEG). To 42% των ανθρώπων έχει αναπτύξει αντισώματα κατά PEG. Εν τούτοις ένα μικρό ποσοστό κάνουν αλλεργία. Τα καταστροφικά φαινόμενα όπως θανατηφόρες αρρυθμίες και shock δεν οφείλονται σε αλλεργικές αντιδράσεις, αλλά στην ενεργοποίηση του συμπληρώματος και δημιουργία παραπροϊόντων αυτής της ενεργοποίησης που επιφέρουν αναφυλαξία. Τα λιπίδια αυτά επίσης λειτουργούν ως ενισχυτές της ανοσολογικής απαντήσεως και είναι υπεύθυνα για την παραγωγή κυτταροκινών, δηλαδή ουσιών που επάγουν την φλεγμονή. Σε αυτές τις ουσίες πιθανότατα οφείλονται ο πυρετός, ο πονοκέφαλος, το οίδημα και η κακουχία.

Εν τούτοις οι απώτερες επιπτώσεις των mRNA εμβολίων στη ζωή και στην υγεία των ανθρώπων δεν έχουν μελετηθεί. Οι θεωρητικοί μηχανισμοί με τους οποίους πιθανώς να βιώσουμε επιπτώσεις στο απώτερο μέλλον είναι οι ακόλουθοι:

1. Η πρωτεΐνη-ακίδα είναι μια διαμεμβρανική πρωτεΐνη (δηλαδή διαπερνά την μεμβράνη του ιού SARS-CoV-2) και ως τέτοια, χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα μοτίβα πέντε αμινοξέων ως εξής: Γλυκίνη-αμινοξύ1-αμινοξύ2-αμινοξύ3- γλυκίνη, ή συντομογραφικά: G-x-x-x-G. Αυτά τα μοτίβα καθιστούν την πρωτεΐνη αυτή ευένδοτη σε δημιουργία πολυμερών τύπου αμυλοειδούς ή τύπου prions. Τα prions είναι ινίδια πολυμερών μιας πρωτεΐνης που δεν μεταβολίζονται εύκολα και προκαλούν μόνιμες βλάβες στους ιστούς όπου συσσωρεύονται, είναι δε το αίτιο της νόσου των τρελών αγελάδων.
2. Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PNAS (https://doi.org/10.1073/pnas.2105968118), ελέγχεται η πιθανότητα ότι τμήματα του γονιδιώματος του ιού SARS-CoV-2 εισέρχονται στο γονιδίωμα του ανθρώπου με ανάστροφη μεταγραφή, δηλαδή το RNA του ιού μπορεί να μεταγραφεί σε DNA και να ενσωματωθεί στο γονιδίωμα του ξενιστή. Οι συγγραφείς ξεκινάνε από το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι που μολύνθηκαν παραμένουν θετικοί στο PCR για πολύ καιρό (περίπου μήνα ή και πλέον). Σαν επιστήμονες έψαξαν να βρουν γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό. Διαπίστωσαν ότι όταν εισέρχεται στο σώμα ΟΛΟΚΛΗΡΟΣ Ο ΙΟΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ υπάρχει πιθανότητα να ενεργοποιηθούν ορισμένες αλληλουχίες του DNA των ανθρωπίνων κυττάρων (όχι από τον ίδιο τον ιό, αλλά από κυτταροκίνες που παράγονται από την αντίδραση των κυττάρων μας στον ιό) οι οποίες αλληλουχίες oνομάζονται LINE-1. Οι αλληλουχίες DNA που ονομάζονται LINE-1 κωδικοποιούν ένα ένζυμο που ονομάζεται «αντίστροφη μεταγραφάση» που μπορεί να μετατρέψει τμήματα RNA του ιού σε DNA και τότε αυτά ενσωματώνονται στο DNA του κυττάρου του ξενιστή (δηλαδή του ανθρώπου) και μετατρέπονται εκ νέου σε RNA τα οποία άλλοτε μεταφράζονται και άλλοτε όχι. Αυτό το RNA είναι που ανιχνεύεται επί μακρόν με τα PCR tests σε ήδη μολυνθέντες, αλλά αυτό δεν είναι επαρκές να κωδικοποιήσει πλήρη ιικά σωμάτια (είναι μόνο τμήματα DNA) και οι ασθενείς αυτοί δεν μολύνουν μετά την 14η μέρα. Οι παρατηρήσεις βέβαια δείχνουν ότι και αυτά τα τμήματα του ιού που ενσωματώνονται στο DNA μας μετά από λίγες εβδομάδες παύουν να αναπαράγονται και χάνονται. Τα παραπάνω συμβαίνουν με την είσοδο του πλήρους ιού στα κύτταρά μας, όχι με το εμβόλιο. Εν τούτοις δύο ερευνητές οι Stephanie Seneff και Greg Nigh από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης υποστηρίζουν ότι υπάρχει πάντα η θεωρητική πιθανότητα το ίδιο να συμβεί με το γονίδιο της πρωτεΐνης ακίδας (https://ijvtpr.com/index.php/IJVTPR/article/view/23) (Stephanie Seneff1 and Greg Nigh2International Journal of Vaccine Theory, Practice, and Research 2(1), May 10, 2021).

Υπάρχουν και άλλες θεωρητικές πιθανότητες για απώτερες επιπτώσεις των εμβολίων στην παρούσα γενιά, αλλά και σε μελλοντικές γενιές, υποστηρίζουν κάποιοι. Εν τούτοις αυτές οι πιθανότητες είναι εντελώς θεωρητικές και τις αναφέρω επειδή με ρωτήσατε. Θέλω δε να τελειώσω με δύο σχόλια: Πρώτον, ένα μέρος του γονιδιώματός μας φέρει γονιδίωμα ιών, συνεπώς είμαστε ανταλλακτήρια γονιδίων με τα άλλα ζωικά είδη στην μακραίωνα ιστορία μας. Έχομε αλλάξει σε σχέση με τον προϊστορικό άνθρωπο, αλλά δεν χάσαμε την βιολογική ταυτότητα του ανθρώπου ως σκεπτόμενου όντος, οι δε αλλαγές αυτές είναι συνδυασμός γονιδίων και πολιτισμού τον οποίον σιγά-σιγά δημιουργούσαμε. Δεύτερον, εδώ βρισκόμαστε σε έναν πόλεμο. Θα σκεφτόμαστε τις μακροχρόνιες επιπτώσεις του εμβολιασμού, τη στιγμή που υπάρχει ορατός κίνδυνος να πεθάνουμε από τη λοίμωξη; Πόσοι όμως θα πεθάνουν; Είναι αποδεκτό κάποιο ποσοστό; Αν το εμβόλιο έχει επιπτώσεις, η λοίμωξη από τον ιό έχει μεγαλύτερες. Εξ άλλου η διασπορά είναι τόσο μεγάλη που όλοι μας κάποια στιγμή θα συναντήσουμε τον ιό, φέτος ή του χρόνου. Όλα αυτά με κάνουν να είμαι υπέρ του εμβολιαστικού προγράμματος.

3. Οι παρενέργειες που γνωρίζουμε για τα εγκεκριμένα εμβόλια κατά της νόσου Covid-19, γιατί ποικίλουν μεταξύ τους;

ΑΠ: Νομίζω το ερώτημα απαντάται από τις εκτενείς απαντήσεις στα προηγούμενα ερωτήματα. Οι διαφορές παρενεργειών μεταξύ των εμβολίων οφείλονται στην διαφορετική τεχνολογία (σ.σ. βλ. παραπάνω) με την οποία κατασκευάζονται και στην ιδιοσυγκρασία του ατόμου το οποίο εμβολιάζεται.

4. Πότε ολοκληρώνονται οι κλινικές μελέτες των εμβολίων που χορηγούνται σήμερα και πόσο πιθανό είναι να καταγραφούν σοβαρές παρενέργειες, σε βάθος χρόνου/ων, στους εμβολιασθέντες;

ΑΠ: Ρωτήστε αυτούς που εκτελούν τις μελέτες, καθώς και τις ρυθμιστικές αρχές που έδωσαν επείγουσα έγκριση για την χρήση των εμβολίων πριν καν ολοκληρωθούν οι μελέτες φάσης 3, ή ενώ συγχωνεύθηκαν σε ορισμένες μελέτες οι φάσεις 2 και 3. Γνωρίζω ότι η Pfizer θα παρακολουθεί τους εθελοντές της για δύο χρόνια. Υποθέτω κάτι τέτοιο θα κάνουν και οι άλλες εταιρείες. Πάντως έχει νόημα άραγε αυτή η παρακολούθηση μερικών χιλιάδων ανθρώπων όταν τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι έχουν λάβει ήδη κάποιο εμβόλιο; Τώρα το λόγο έχουν οι επιτροπές φαρμακοεπαγρύπνησης όλων των χωρών της γης. Βρισκόμαστε ήδη στη φάση 4 η οποία διαρκεί όσο και η κυκλοφορία των εμβολίων στην αγορά, ήτοι στην ουσία για πάντα, αν δεν ανακληθούν οι άδειές τους. Για το λόγο αυτό οι επιτροπές φαρμακοεπαγρύπνησης έχουν τεράστια ευθύνη: πρέπει να καταγράφουν όλα τα ανεπιθύμητα συμβάντα που έχουν χρονική συνάφεια με το εμβόλιο, χωρίς προκατάληψη υπέρ, ή κατά των εμβολίων. Πρέπει δε να καταγράφει και η ιατρική κοινότητα μη αναμενόμενα νοσήματα στον πληθυσμό των εμβολιαζομένων για χρόνια. Για παράδειγμα μια αύξηση της συχνότητας κάποιου νοσήματος ακόμη και χρόνια μετά την έναρξη του εμβολιαστικού προγράμματος θα πρέπει να λαμβάνει τη δέουσα προσοχή.

5. Εάν είναι πιθανό, μπορούμε να εκτιμήσουμε τι είδους παρενέργειες θα είναι αυτές;

ΑΠ: Αν μιλάτε για τις απώτερες παρενέργειες κάθε τύπου εμβολίου νομίζω η πιθανότητά τους είναι θεωρητική και μόνον: Εκφυλιστικές νόσοι των ιστών και εμφάνιση αυτοανόσων, ή νεοπλασματικών νόσων, αν υποτεθεί ότι το γονίδιο της πρωτεΐνης-ακίδας αντιγράφεται ανάστροφα και εισέρχεται στο γονιδίωμά μας. Κάτι τέτοιο επί του παρόντος βρέθηκε σε σπάνιες περιπτώσεις λοίμωξης από τον ιό, όχι από τα εμβόλια.

6. Τι γνωρίζουμε για τη διάρκεια της ανοσίας που προσφέρουν τα εγκεκριμένα εμβόλια; θα χρειαστούν και άλλες δόσεις;

ΑΠ: Βαρέως πάσχοντες που νόσησαν και εισήλθαν στην μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) διατηρούν αρκετά ισχυρές ανοσολογικές απαντήσεις επί ένα έτος (αυτά είναι τα δεδομένα που έχομε μέχρι σήμερα). Άτομα του γενικού πληθυσμού που εμβολιάζονται συνεχίζουν να παρακολουθούνται και φαίνεται ότι διατηρούν ισχυρές ανοσολογικές απαντήσεις 5 μήνες μετά τον εμβολιασμό του Ιανουαρίου 2021. Όπως καταλαβαίνετε το θέμα είναι ανοικτό και μελετάται. Πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η ανοσία κατά του ιού μετράται απλά με μέτρηση του τίτλου των αντισωμάτων κατά του ιού, ενώ είναι πολύ δυσχερής και αδύνατη σε επιδημιολογικές μελέτες μεγάλης κλίμακας η μέτρηση της κυτταρικής ανοσίας αλλά και η μέτρηση της ανοσολογικής μνήμης η οποία μπορεί να είναι μακροχρόνια. Απαντήσεις για αυτά θα έχουμε στο επόμενο διάστημα.

7. Γιατί κάποια εμβόλια είναι μονοδοσικά;

ΑΠ: Δεν το γνωρίζω. Επί της αρχής όμως θα έλεγα ότι κάθε εμβόλιο εκτός από την πρωτεΐνη εναντίον της οποίας επιθυμούμε να αναπτύξουμε ανοσολογική απάντηση περιέχει ανοσο-ενισχυτικές ουσίες (adjuvants) οποίες εξασφαλίζουν μακροχρόνια ανοοσία, δημιουργώντας τα κύτταρα μνήμης τόσο Τ-, όσο και Β κύτταρα.

8. Πότε θα επιτύχουμε την ανοσία της αγέλης; Αρκεί να επιτευχθεί ανοσία στο εσωτερικό της χώρας, ή χρειάζεται σε παγκόσμιο επίπεδο;

ΑΠ: Οι επιδημιολόγοι λένε ότι για να επιτευχθεί ανοσία αγέλης θα πρέπει ένα 70% με 80% του πληθυσμού να έχει ανοσία, είτε με τα εμβόλια, είτε με φυσική λοίμωξη. Ας υποθέσουμε ότι δεν υπήρχαν εμβόλια και ότι θα περιμέναμε με φυσική λοίμωξη να αποκτήσουμε συλλογική ανοσία. Με βάση τα δεδομένα που επεξεργάζεται το Corona virus research center του Johns Hopkins (https://coronavirus.jhu.edu/data/mortality) η Ελλάδα έχει case/fatality ratio (cfr) 3%, δηλαδή στα 100 περιστατικά COVID-19 πεθαίνουν τα 3. Εν τούτοις όμως το cfr υπολογιζόμενο ως κλάσμα του αριθμού των θανάτων επί του αριθμού των δηλωμένων κρουσμάτων είναι πολύ χονδροειδής δείκτης. Πράγματι στην πραγματικότητα οι μολύνσεις αφορούν πολύ μεγαλύτερο αριθμό ατόμων, συνήθως 10 φορές υψηλότερο. Συνεπώς το «πραγματικό cfr είναι υποδεκαπλάσιο, ήτοι 0.3% ή 0,4% κατά τους επιδημιολόγους. Αν θέλαμε λοιπόν να αποκτήσουμε ανοσία με φυσική λοίμωξη θα έπρεπε να μολυνθούν τουλάχιστον 7.000.000 πληθυσμού οπότε με το case/fatality ratio των 0.3% ή 0.4% θα είχαμε 21.000 μέχρι 28.000 νεκρούς. Μα, θα μου πείτε έχομε και μέτρα ατομικής προστασίας, που και αυτά ανακόπτουν τη θνησιμότητα. Ασφαλώς την ανακόπτουν αλλά δεν επιτυγχάνουν ανοσία, συνεπώς θα ήμασταν καταδικασμένοι να ακολουθούμε αυτά τα μέτρα για πάντα σαν τους μοιραίους του αείμνηστου Βάρναλη, που «προσμένουν ίσως κάποιο θάμα»! Για το δεύτερο ερώτημά σας τώρα: ναι, με τα εμβόλια αν η χώρα μείνει κλειστή μπορεί να επιτύχει ανοσία αγέλης, αλλά με την σημερινή οικονομική συγκυρία και την παγκοσμιοποίηση αυτό μοιάζει σαν ανέκδοτο. Μια χώρα με ανοιχτά σύνορα πρέπει να απαιτήσει εμβολιασμό όλων των πληθυσμών της Γης, αλλιώς ο ιός θα γίνει ενδημικός και θα τον συναντάμε κάθε χρόνο.

9. Ο νέος κορονοϊός μπορεί να εξαφανιστεί, ή απλώς θα «τιθασεύεται» με εμβολιασμούς ανά χρονικά διαστήματα;

ΑΠ: Με βάση όσα είπα παραπάνω, ο νέος κορωνοϊός θα γίνει ενδημικός κατά πάσα πιθανότητα και θα χρειάζεται ο πληθυσμός να εμβολιάζεται από καιρού εις καιρόν, το δε μεσοδιάστημα μεταξύ των εμβολιασμών δεν είναι προφανώς ακόμη γνωστό.

10. Γιατί τα εμβόλια κατά της Covid-19 επιτυγχάνουν αποτελεσματικότητα έως και 100% (βλ. AstraZeneca), ενώ τα εποχικά εμβόλια για τη γρίπη κυμαίνονται στο 60-70%;

ΑΠ: Δεν ξέρω αν το εμβόλιο της AstraZeneca έχει 100% αποτελεσματικότητα, νομίζω δεν έχει τόσο μεγάλη, αλλά ας απαντήσουμε στην ουσία της ερώτησής σας. Ο ιός της γρίπης αποτελείται από 8 διαφορετικά και ανεξάρτητα μεταξύ τους τμήματα RNA και κατά το πέρασμά του από τον έναν άνθρωπο στον άλλον υφίσταται πολύ πιο συχνά μεταλλάξεις από ελεύθερο ανασυνδυασμό των διαφορετικών τμημάτων RNA. Συνεπώς οι μεταλλάξεις του ιού της γρίπης είναι περισσότερο εκτεταμένες και οδηγούν σε πολύ διαφορετικά στελέχη φέτος από τα στελέχη του περασμένου έτους. Αυτό που γίνεται με τα εμβόλια της γρίπης είναι ότι παίρνομε τα στελέχη του περασμένου έτους και φτιάχνομε ένα εμβόλιο για το παρόν έτος με αδρανοποιημένο ιό. Δεν γνωρίζουμε ποιο τμήμα του ιού χρησιμοποιείται και πώς, για την είσοδο του ιού στα κύτταρά μας. Επίσης κατά την διάρκεια του εμβολιαστικού προγράμματος ο ιός συνεχίζει να μεταλλάσσεται και στελέχη που αναπτύσσονται δεν καταπολεμώνται καλά με το εμβόλιο. Σε αντίθεση τα εμβόλια κατά του νέου κορωνοϊού αφορούν ΕΝΑ και μόνο αντιγόνο (την πρωτεΐνη-ακίδα) , έχουν δε ένα μονόκλωνο RNA και εκτεταμένες μεταλλάξεις είναι δύσκολο να συμβούν. Συνήθως συμβαίνουν σημειακές μεταλλάξεις που δεν αλλάζουν πολύ την πρωτεΐνη-ακίδα. Με άλλα λόγια στη γρίπη άλλο σχεδιάζεις και άλλο σου βγαίνει κατά τη διάρκεια του εμβολιαστικού προγράμματος, ενώ στην περίπτωση του κορωνοϊού ό,τι σχεδιάζεις, αυτό σου βγαίνει.

11. Η χορήγηση εμβολίων με τη μέθοδο της τυχαιότητας είναι η ενδεδειγμένη; Αν όχι, ποια κριτήρια θα έπρεπε να καθορίζουν το κατάλληλο εμβόλιο για τον κάθε πολίτη;

ΑΠ: Δεν καταλαβαίνω τι εννοείτε με τις λέξεις «με τη μέθοδο της τυχαιότητας». Ο στόχος μας με τον εμβολιασμό είναι να εισάγουμε ένα αντιγόνο του μικροοργανισμού που θέλουμε να στοχεύσουμε, με την ελπίδα ο εμβολιασθείς να αναπτύξει αντισώματα κατά του αντιγόνου αυτού καθώς και T λεμφοκύτταρα που να καταπολεμούν τον μικροοργανισμό. Ο στόχος είναι συγκεκριμένος, συνεπώς από την μεριά του εμβολίου τυχαιότητα δεν υπάρχει. Από την μεριά του λήπτη όμως υπάρχει τυχαιότητα σε πολλά επίπεδα. Δεν απαντούν όλοι με τον ίδιο τρόπο στο εμβόλιο. Οι ηλικιωμένοι δεν επιτυγχάνουν ισχυρές ανοσολογικές απαντήσεις, άλλοι παρουσιάζουν παρενέργειες, άλλοι δεν καταλαβαίνουν καμία ανεπιθύμητη ενέργεια και καταφέρνουν να κάνουν ισχυρές απαντήσεις στο αντιγόνο. Εκεί νομίζω ότι θα πρέπει να εγκαταστήσουμε βιοδείκτες για να προλαμβάνουμε σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες αλλά η προσωποποιημένη ιατρική είναι ίσως για τα τέλη του παρόντος αιώνος, όχι πάντως στον άμεσο ορίζοντα.

12. Γιατί ενώ γνωρίζουμε τις πιθανές παρενέργειες που έχουν τα εμβόλια κατά της Covid-19, έχουν υπάρξει περιστατικά που κατέληξαν σε θάνατο;

ΑΠ: Περιστατικά μπορεί να καταλήξουν σε θάνατο από αναφυλαξία λόγω ενεργοποίησης του συμπληρώματος από την PEG, (κυρίως από τα mRNA εμβόλια) ή από θρομβώσεις εγκεφαλικών φλεβών ιδιαίτερα δε πριν αναγνωριστεί το σύνδρομο VIPIT (ή VITT) (vaccine induced prothrombotic immune thrombocytopenia) δηλαδή το σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από θρομβοπενία και θρόμβωση (κυρίως από τα εμβόλια της Astra-Zeneca και της Johnson&Johnson). Τους πρώτους μήνες χορηγήσεως των εμβολίων δεν υπήρχε η απαιτούμενη εγρήγορση επειδή τα περιστατικά αυτά είναι σπάνια και δεν είχαν παρατηρηθεί στους εθελοντές που συμμετείχαν στις μελέτες έγκρισης. Σήμερα γνωρίζουμε πώς να θεραπεύουμε το VITT.

13. Γιατί έχουν καταγραφεί περιστατικά θρομβώσεων κυρίως στα σκευάσματα της AstraZeneca και της Johnson & Johnson και μάλιστα πρωτίστως σε γυναίκες συγκεκριμένης ηλικίας;

ΑΠ: Δεν γνωρίζουμε γιατί αναπτύσσονται θρομβώσεις σε άτομα που εμβολιάστηκαν με τα ανωτέρω εμβόλια. Μόλις όμως αρχίζουμε να αποκαλύπτουμε τον μηχανισμό. Τα άτομα αυτά είναι γυναίκες συνήθως αναπαραγωγικής ηλικία (δηλαδή έχουν οιστρογόνα) και το φαινόμενο αναπτύσσεται σε 10 με 14 ημέρες μετά τον εμβολιασμό, δηλαδή τότε που το άτομο αναπτύσσει αντισώματα κατά του εμβολίου. Εν τούτοις τα άτομα αυτά δεν παθαίνουν θρομβώσεις από τα αντισώματα κατά της πρωτεΐνης-ακίδας, αλλά αναπτύσσουν αντισώματα εναντίον ενός παράγοντα των αιμοπεταλίων που ονομάζεται PF4 τον συναντήσαμε στην απάντηση της δεύτερης ερώτησής σας. Επομένως είναι ένα αυτοάνοσο φαινόμενο και είναι γνωστό ότι η αυτοανοσία αναπτύσσεται ισχυρότερα στις γυναίκες. Ο παράγοντας PF4 είναι ένα μικρό μόριο και από μόνο του δεν είναι ανοσογονικό, συνεπώς πρέπει να κολλάει σε κάποιο μεγαλύτερο μόριο και το σύμπλεγμα αυτό να γίνεται ανοσογονικό. Είναι γνωστό ότι 1/1000 του πληθυσμού αν λάβουν ηπαρίνη αναπτύσσουν θρόμβωση (παρά τον αντιπηκτικό ρόλο της ηπαρίνης) και θρομβοπενία (δηλαδή χαμηλό αριθμό αιμοπεταλίων). Σε αυτούς τους ασθενείς έχει βρεθεί ότι η ηπαρίνη σχηματίζει μεγαλομοριακά συμπλέγματα με τον παράγοντα PF4 και αυτά διεγείρουν το ανοσολογικό σύστημα για ανάπτυξη αντισωμάτων κατά του συμπλέγματος «ηπαρίνη-PF4», τα δε αντισώματα αυτά επάγουν (ή συσχετίζονται με) θρομβοπενία και θρόμβωση. Το σύνδρομο αυτό ονομάζεται: "Θρομβοπενία και θρόμβωση επαγόμενη από ηπαρίνη, ή στην Αγγλική: Heparin induced thrombocytopenia and thrombosis, ή σε συντομογραφία, HITT).

Εξάλλου ερευνητές από Γερμανία και ΗΠΑ έδειξαν ότι τα άτομα με θρομβοπενία και θρόμβωση μετά το εμβόλιο παρουσιάζουν αντισώματα κατά PF4, μάλιστα δε, χωρίς να έχουν λάβει ηπαρίνη προηγουμένως. Η μέθοδος προσδιορισμού των αντισωμάτων κατά PF4 βασίζεται σε ένα τρυκ: Χρησιμοποιούν στα φρεάτια ELISA ηπαρίνη ή ένα άλλο πολυμερές που μοιάζει με ηπαρίνη και προσθέτουν PF4, και ακολούθως τον ορό του ασθενούς μετρώντας το αποτέλεσμα ως απορρόφηση ακτινοβολίας ορισμένου μήκους κύματος, έχοντας βέβαια ως αρνητικό μάρτυρα ορούς υγιών ατόμων.

Τέλος εγώ έδειξα ότι στο σύνδρομο αντιφωσφολιπιδίων (ένα νόσημα που χαρακτηρίζεται από θρομβοπενία και θρόμβωση) ότι ο παράγων-4 των αιμοπεταλίων (Platelet factor 4 ή συντομογραφικά PF4) ο οποίoς κυκλοφορεί πάντα σε τετραμερή μορφή, αποτελεί ένα ικρίωμα πάνω στο οποίο συνδέονται δύο μόρια της πρωτεΐνης β2 –γλυκοπρωτεΐνη-Ι (β2-glycoprotein-I ή συντομογραφικά β2GPI). Τότε η β2GPI εκπτύσσεται σαν ένα μπαστούνι του golf και η πρώτη υπομονάδα της είναι διαθέσιμη για σύνδεση με τα αντι-β2GPI αντισώματα , τα οποία αποτελούν τα κύρια αυτοαντισώματα που χαρακτηρίζουν το σύνδρομο αυτό.

Δεν έχει ομορφιά αυτή η κανονικότητα; Βλέπομε ότι τρείς θρομβώσεις που αναπτύσσονται σε διαφορετικά νοσήματα έχουν κοινό παρονομαστή την θρομβοπενία (εκτός από τη θρόμβωση) στο κλινικό επίπεδο και την εμπλοκή του PF4 στο επίπεδο της παθογένεσης! Δεν είναι καταπληκτικό;

14. Γιατί υπάρχουν διαφοροποιήσεις μεταξύ χωρών σχετικά με τα ηλικιακά όρια στη χορήγηση συγκεκριμένων εμβολίων;

ΑΠ: Εδώ η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά! Νομίζω ότι οι αποφάσεις ή είναι αψυχολόγητες, ή είναι πολιτικές. Με βάση τις πρόσφατες ειδήσεις και εξελίξεις νομίζω ότι τα εμβόλιa Astra-Zeneca και Johnson & Johnson θα μπορούσαν να μην χορηγούνται σε άτομα κάτω των 50 και άνω των 70 ετών.

15. Τι απαντάτε σε όσους δυσπιστούν έναντι των επιστημονικών αναφορών ότι ορισμένοι θάνατοι λίγες ώρες, ή μέρες μετά τον εμβολιασμό, δεν οφείλονται σε αυτόν;

ΑΠ: Θάνατοι που έχουν χρονική συνάφεια λίγων ωρών με τον εμβολιασμό πρέπει να καταγράφονται ως έχοντες χρονική και πιθανή αιτιώδη συνάφεια με τον εμβολιασμό. Παραπάνω σας ανέφερα και συγκεκριμένους μηχανισμούς με τους οποίους η αιτιώδης συνάφεια μπορεί να εξηγηθεί.

16. Τι θα γίνει με τους πολίτες που θα έχουν εμβολιαστεί με τις δύο δόσεις του Astra-Zeneca και από το φθινόπωρο θα έχουν τη δυνατότητα να ξαναεμβολιαστούν μόνο με σκεύασμα mRNA;

ΑΠ: Δεν νομίζω ότι υπάρχει κανένα πρόβλημα. Αν ο ιός γίνει ενδημικός όλοι μας θα εμβολιαζόμαστε με όποιο εμβόλιο βρούμε από όσα έχουν λάβει έγκριση.

17. Τι συμβαίνει με τις έγκυες και τα παιδιά; Χρειάζεται να εμβολιαστούν, εφόσον τα εμβόλια αποδειχθούν ασφαλή και για αυτούς;

ΑΠ: Πότε τα εμβόλια θα αποδειχτούν ασφαλή; Πρέπει να σας θυμίσω ότι επί του παρόντος έχουν λάβει άδεια για επείγουσα χρήση με συνοπτικές διαδικασίες. Εμείς εμβολιαστήκαμε από στάθμιση του κινδύνου. Ο κίνδυνος να πάθουμε βαριά νόσο COVID-19 ήταν πολύ μεγαλύτερος από το ρίσκο που αναλαμβάναμε κάνοντας το εμβόλιο. Δεν σημαίνει ότι τα εμβόλια αυτά έχουν πλήρως μελετηθεί. Ας αφήσουμε λοιπόν τα παιδιά και τις εγκύους ήσυχους και ας εμβολιάσουμε τον πληθυσμό μας πάνω από τα 40 σε συντριπτικό ποσοστό.

18. Γιατί ένας υγιής άνθρωπος μέχρι την ηλικία των 40, πρέπει να εμβολιαστεί;

ΑΠ: Κατά τις ρυθμιστικές αρχές πρέπει να εμβολιαστεί επειδή μολύνεται, νοσεί και μεταδίδει τη λοίμωξη. Απλά είναι πιο δύσκολο να πεθάνει από αυτήν. Κατ’ εμέ, νομίζω ότι το παρακάνουμε.

19. Γιατί το κινέζικο και το ρωσικό εμβόλιο δεν έχουν αξιολογηθεί και εγκριθεί από τις ελληνικές και ευρωπαϊκές αρχές;

ΑΠ: Από ότι ξέρω δεν έχουν καταθέσει αίτηση για επείγουσα έγκριση, μολονότι τα αποτελέσματα των αντιστοίχων μελετών έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά υψηλού κύρους του Δυτικού Κόσμου. Αυτό νομίζω ίσως οφείλεται και στις τεράστιες αγορές των ίδιων των χωρών τους τη ζήτηση των οποίων πρέπει να ικανοποιήσουν πρώτα. Τέλος, ίσως είναι καχύποπτοι με τους Δυτικούς, που δεν είναι πάντα τα καλύτερα παιδιά!

20. Αν στρατηγικά είχε επιλεγεί να δοθεί έμφαση στην εύρεση φαρμακευτικής θεραπείας της Covid-19 αντί της πρόληψης μέσω εμβολιασμού, θα είχαμε καλύτερα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της πανδημίας;

ΑΠ; Δεν νομίζω! Φάρμακα οπωσδήποτε χρειάζονται, αλλά δεν βγαίνουν τόσο γρήγορα!

21. Ποια λάθη χρειάζεται να αποφύγει η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και οι κυβερνήσεις, ώστε να μη βρεθούμε ξανά αντιμέτωποι με μία πανδημία;

ΑΠ: Χρειάζεται ένα σύστημα πρωτοβάθμιας φροντίδας Υγείας για όλες τις χώρες, το οποίο θα ανιχνεύει τα κρούσματα και τις επαφές τους, θα τα απομονώνει, θα σχεδιάζει ευρεία επιδημιολογική επιτήρηση του πληθυσμού, θα εστιάσει από τώρα στην επιστήμη με στόχο την μελέτη των επερχόμενων επιδημιών, θα αυξήσει την εκπαίδευση των κοινωνιών, αλλά και την παιδεία των λαών, θα μειώσει τις εισοδηματικές διαφορές μεταξύ πλουσίων και φτωχών ατόμων μέσα στο ίδιο κράτος, αλλά και τις διαφορές πλουσίων και φτωχών χωρών, θα περιορίσει την επαφή των ανθρώπων με την άγρια πανίδα και θα θεραπεύσει αποφασιστικά όλα τα υποκείμενα νοσήματα που αποτελούν παράγοντες κινδύνου για θάνατο από λοιμώδη νοσήματα. Με άλλα λόγια προσήλωση στην επιστήμη, ενότητα των λαών και επενδύσεις στην Υγεία των πολιτών, σε επίπεδο επιστημονικών επιτευγμάτων και υποδομών.

22. Οι κλινικές μελέτες που συντάχθηκαν από τις εταιρείες κατασκευής των εμβολίων κατά της Covid-19 ήταν διαθέσιμες και εξετάστηκαν από τις ελληνικές αρχές, ή υπήρξε ανάλυση μόνο σε κεντρικό επίπεδο, δηλαδή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων;

ΑΠ: Ανάλυση μόνο σε κεντρικό επίπεδο από τον ΕΜΑ

23. Θα παίξει ρόλο για την αντιμετώπιση της πανδημίας, ιδίως στις φτωχές χώρες, η διαφορά στις τιμές παραγωγής και αγοράς μεταξύ των εμβολίων, καθώς και η πρόταση για μερική απελευθέρωση της πατέντας τους;

ΑΠ: Οι φτωχές χώρες δεν έχουν υποδομές να παράγουν εμβόλια. Η μερική απελευθέρωση των πατεντών θα είναι ένα μέτρο αδιάφορο για αυτές. Αυτές πρέπει να πάρουν δωρεάν φάρμακα και εμβόλια αν θέλουμε να σταματήσει η πανδημία.

24. Είναι εφικτό και ακίνδυνο να απελευθερωθούν οι πατέντες των εμβολίων mRNA;

ΑΠ: Η πρόταση του κ Biden έχει πρωτίστως συμβολικό χαρακτήρα αλλά λίγη πρακτική σημασία. Οι εταιρείες που μπορούν να παράγουν εμβόλια συνεργάζονται ήδη μεταξύ τους και ανταλλάσσουν πληροφορία και τεχνογνωσία, ενώ αναφορικά με μικρότερες εταιρείες, θα τους πάρει ένα με δύο χρόνια να συντονιστούν. Από την άλλη, εμείς θέλουμε εμβόλια για εμάς αλλά και τις τρίτες χώρες τώρα. Υπολογίζεται ότι οι πλούσιες χώρες θα τελειώσουν το εμβολιαστικό τους πρόγραμμα στα τέλη του 2021, ενώ οι φτωχές χώρες μόλις θα αρχίζουν. Συνεπώς η συνεργασία των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών είναι μάλλον μια προσφορότερη μέθοδος.