Κοιμάται τις πρώτες πρωινές ώρες, ξυπνάει αργά. Νυχτοπούλι! Το μεγάλο πολιτιστικό κεφάλαιο της Ελλάδας και ένας από τους δημιουργούς που σφράγισαν με το έργο τους την ελληνική μεταπολιτευτική κουλτούρα, ο Κώστας Φέρρης, όλες αυτές τις ώρες δεν σταματάει να γεννάει, να οραματίζεται, δεν ησυχάζει. Εμπνευστής πολλών πρωτοπόρων ιδεών τις οποίες κατά καιρούς υλοποίησε με πάθος και δυναμισμό κυκλοφορεί τώρα την αυτοβιογραφία του που όμως είναι «μυθοπλαστική», όπως μου λέει. 

«Η μορφή αυτή προέκυψε από ένα σενάριο που είχα γράψει, δηλαδή ένα γραπτό έργο για μία μυθοπλαστική ταινία. Από την άλλη, μία αυτοβιογραφία, βασίζεται στις μνήμες. Και οι μνήμες, έχουν μια δική τους ποίηση, μία σύνθεση πληροφοριών, κρυφές σκέψεις, αισθήματα, όλα αυτά στοιχεία της μυθοπλασίας, που μία ‘ιστορική έρευνα’ δεν περιλαμβάνει», απαντά στην ερώτηση γιατί επέλεξε αυτόν τον τρόπο γραφής.

Ο τίτλος του βιβλίου «Η γέφυρα των λεμονιών» (εκδόσεις Ποταμός) παραπέμπει στον τόπο όπου γεννήθηκε, το Κάιρο της Αιγύπτου. 

«Η Γέφυρα των Λεμονιών, στ’ αραβικά Koubri el Lemoun, στα λεβαντίνικα Pont Limoun, είναι μια σιδερένια γέφυρα, πιθανόν να φτιάχτηκε από τον ίδιο τον Άϊφελ, δημιουργό του γνωστού πύργου στο Παρίσι, που περνάει πάνω από τις ράγες των τραίνων του Κεντρικού Σιδηροδρομικού Σταθμού του Καϊρου. Συγχρόνως, χώριζε τη φτωχοσυνοικία Σούμπρα στην οποία γεννήθηκα και μεγάλωσα, από το αστικό και πλούσιο κέντρο του Καϊρου, όπου όμως βρίσκονταν η Αμπέτειος Σχολή, δηλαδή το φυτώριο του Ελληνικού Αυγυτιώτικου Πολιτισμού. Διασχίζοντας πεζή τη Γέφυρα των Λεμονιών, κάθε μέρα, το θεωρούσα ως συμβολική άσκηση του μελλοντικού περάσματος σ’ έναν καλύτερο κόσμο. Κι επειδή από την άλλη μεριά της γέφυρας ήταν ο σταθμός των τραίνων, μπορούσες ν’ ανέβεις στο τραίνο που πάει στην Αλεξάνδρεια, να πάρεις το καράβι, να διασχίσεις τη Μεσόγειο, να αποβιβαστείς –κάποια στιγμή- στη μητέρα πατρίδα», θυμάται.

Συνέγραψε το βιβλίο μαζί με την Πέρσα Κουμούτση. «Η συγγραφή μιας νουβέλας ή ενός μυθιστορήματος, θέλει μιαν άλλη πειθαρχία. Κι ήμουνα τόσο δεμένος με όλα τα περιστατικά της ιστορίας, που δε μπορούσα να έχω κρίση, και να διακρίνω τα σημαντικά από τις φλυαρίες. Επί πλέον, γράφοντας το σενάριο, περιέγραφα αυτά που έπρεπε να ‘γυρίσω’ και να ‘μοντάρω’ όταν θα ερχόταν η ώρα της πραγματοποίησης της ταινίας. Η Πέρσα, διαβάζοντας το σενάριο, κατάφερε ‘να δει’ την ταινία να προβάλλεται, τελειωμένη, όπως περίπου θα μοιάζει όταν γυριστεί. Αυτό πιστεύω πως αποτελεί την ανταπόδοση του κινηματογράφου στη λογοτεχνία, στην οποία οφείλει τόσα», υπογραμμίζει.

«Βαριέμαι αφόρητα τα γυρίσματα»

Γεννημένος στο Κάιρο με σπουδές εκεί, στην Ελλάδα αλλά και στο Παρίσι ο γνωστός δημιουργός είχε μια παιδεία με διεθνή ορίζοντα. Επέλεξε όμως να εγκατασταθεί και να δραστηριοποιηθεί επαγγελματικά στην Ελλάδα. 

«Αν και το Κάϊρο χαρακτηρίζεται από έναν ‘λαϊκό κοσμοπολιτισμό’ μπορώ να πω, στην πραγματικότητα η Παιδεία, ο Πολιτισμός, και κυρίως η Εθνική Συνείδηση, γέννησαν αυτόν τον Νόστο, αυτή τη δυνατή επιθυμία της Επιστροφής στην μητέρα πατρίδα. Μία ιδεατή πατρίδα των Πτολεμαίων, των ονείρων και των ιδεών. Προκειμένου λοιπόν για τον κινηματογράφο, όταν θέλεις να μεταπλάσεις αυτά τα όνειρα σε κινούμενες εικόνες (οπτικοακουστική έκφραση), σε ποιαν άλλη γλώσσα μπορείς να δημιουργήσεις, εκτός από τη μητρική και γλώσσα του πολιτισμού σου;», τονίζει.

Ανέπτυξε όμως μεγάλη δραστηριότητα και στο Παρίσι, εξόριστος την εποχή της Χούντας. 

«Δεν είναι η Χούντα που με… οδήγησε στη διεθνή πρόσβαση. Ο Πολιτισμός των Αιγυπτιωτών Ελλήνων, χαρακτηρίζεται απ’ αυτό τον ‘κοσμοπολιτισμό’, λαϊκό ή αστιμαζικό, που μας έφερε σ’ επαφή με πολλές άλλες γλώσσες, και πολλούς ξένους πολιτισμούς. Η επαγγελματική μου σχέση με ξένους δημιουργούς, μου άνοιξε τον ορίζοντα αλλά και τις επαφές με τον κινηματογράφο άλλων χωρών. Έτσι, στη Γαλλία λ.χ., ήμουνα ήδη γνωστός αφού ο φίλος μου Jean-Daniel Pollet, με είχε ήδη εντάξει στη μεγάλη παρέα της nouvelle vague. Έτσι, το Παρίσι με υποδέχτηκε όπως με είχε δεχτεί το Κάϊρο που με γέννησε, γι’ αυτό οι πολλές επαφές, προτάσεις και έργα που πρόλαβα στα 6 χρόνια του Παρισιού, πραγματοποιήθηκαν ως φυσική συνέπεια», επισημαίνει.

Στη ΣT' Δημοτικού

Πολυπράγμων ο Κώστας Φέρρης δεν είναι μόνο σκηνοθέτης αλλά και σεναριογράφος, λιμπρετίστας, στιχουργός, θεωρητικός του οπτικοακουστικού, παραγωγός ταινιών και μουσικών έργων, μοντέρ, ηθοποιός, τραγουδιστής, δημοσιογράφος, εκδότης, τηλεοπτικός παρουσιαστής, δάσκαλος. Τι υπερισχύει από όλα αυτά;

«Δεν ξέρω. Δε μπορώ ν’ απαντήσω. Ίσως θα έπρεπε να πω η σκηνοθεσία. Όμως βαριέμαι αφόρητα τα γυρίσματα και πάντα ανυπομονώ να μπω στην αίθουσα του μοντάζ. Έτσι, αν στην έννοια ‘υπερισχύει’ περιλαμβάνεται και το ‘τι αγαπώ πιο πολύ’ τότε θα πω πως είναι ο κοινός παρονομαστής όλων αυτών των δραστηριοτήτων που βρίσκεται στην ηδονή και συγκίνηση της ανακάλυψης ή αποκάλυψης ενός μυστηρίου. Όταν δηλαδή δημιουργώντας μια ταινία ή συνθέτοντας τους στίχους ενός τραγουδιού κατορθώνεις να συνδέσεις πολλές και διαφορετικές πληροφορίες σε λίγες ενότητες. Βλέπεις τότε μπροστά σου την αλληλοεπίδραση να υψώνει ένα άγνωστο ως τώρα και πανέμορφο οικοδόμημα ιδεών. Έτσι, επανερχόμαστε στο κινηματογραφικό μοντάζ, που είπα στην αρχή. Που μπορώ να συνοψίσω σε μία φράση: Η αλληλεπίδραση των εικόνων της πραγματικότητας, οδηγεί στην αποκάλυψη της Αλήθειας».

Αποτέλεσμα όλης αυτής της δημιουργικότητάς του τα πολλά βραβεία και οι διακρίσεις που έχει αποσπάσει. Δείχνει ωστόσο να μην εξαρτάται από αυτά. «Οι διακρίσεις και τα βραβεία, ιδιαίτερα όταν αυτά είναι πολύ σημαντικά, φέρνουν φυσικά μιαν ηθική ικανοποίηση, όταν βλέπεις ν’ αναγνωρίζεται «επισήμως» ένα έργο σου. Όμως συγχρόνως ξυπνάνε τη ζηλοφθονία σε συναδέλφους και μη, που είναι εξαιρετικά δυσάρεστη. Για μένα σημαντικότερο και ουσιαστικότερο, είναι ν’ αγαπηθεί το έργο σου από τους αποδέκτες, το κοινό, του απλούς ανθρώπους».

Δεν είναι τυχαία αυτός που είναι...

* Δημοσιεύτηκε στη «ΜτΚ» την Κυριακή 7 Μαΐου