Στις 12 Ιουλίου του 2013 το BBC παίζει ως κεντρικό θέμα στην ιστοσελίδα του την ταξιδιωτική οδηγία της βρετανικής κυβέρνησης προς τους τουρίστες που ετοιμάζονται για τις ελληνικές παραλίες, να προσέχουν τις μέδουσες που έχουν κατακλύσει τις θάλασσες της χώρας μας. Η είδηση προκαλεί συναγερμό, όμως οι ειδικοί εμφανίζονται μάλλον καθησυχαστικοί, μιλώντας τότε για ένα συχνό και περιοδικό φαινόμενο, με τις αποικίες των μεδουσών, μάλιστα, να μην θέτουν σε κίνδυνο τους κολυμβητές.

Η εμφάνιση μεδουσών στις θάλασσες του πλανήτη, σε πελάγη και ωκεανούς προφανώς και δεν είναι πρωτοφανής, όμως τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο έχει λάβει διαστάσεις απειλητικές κι όπως χαρακτηριστικά γράφτηκε στην ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ το 2019 «οι τσούχτρες παίρνουν τον έλεγχο του πλανήτη και η κλιματική αλλαγή είναι μάλλον η αιτία».

«Κατάληψη» στη Μεσόγειο

Σύμφωνα με το Ίδρυμα Θαλασσίων Ερευνών της Τουρκίας, της οποίας οι ακτές κατακλύζονται συχνά πυκνά από το ζωοπλαγκτόν με μορφής τζελ, οι συγκεκριμένες μέδουσες που έχουν δημιουργήσει το πρόβλημα στη Χαλκιδική, έφτασαν για πρώτη φορά στη θάλασσά μας στα τέλη της δεκαετίας του ’70 μέσω της Διώρυγας του Σουέζ κι έκτοτε πολλαπλασιάστηκαν και έφτασαν σε κάθε γωνιά της Μεσογείου, από τον Λίβανο και το Ισραήλ μέχρι την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ιβηρική αλλά και τη Μάλτα. Μάλιστα, η τελευταία έχει τόσο μεγάλο και μόνιμο πρόβλημα με τις μέδουσες που στους επίσημους τουριστικούς οδηγούς, ακόμη και τα κυβερνητικά sites, υπάρχουν διαρκώς ανανεωνόμενες πληροφορίες σχετικά με τις παραλίες που είναι... τσούχτρα-free!

Φέτος, στη Μάλτα οι μέδουσες έχουν πάρει το... πάνω χέρι, χρωματίζοντας τα άλλοτε καταγάλανα νερά σε τόνους του... μωβ, ενώ τουρίστες και ντόπιοι καταγγέλλουν καθημερινά επιθέσεις από τσούχτρες, οι οποίες ακόμη κι όταν δεν είναι τοξικές, σίγουρα τους αποθαρρύνουν από το να επισκεφτούν τις παραλίες.

Είναι η κλιματική κρίση

Σύμφωνα με επιστημονικό άρθρο που δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του αμερικανικού δικτύου ABC, οι μέδουσες στις θάλασσες δεν είναι προφανώς κάτι νέο, αφού όπως λένε οι ειδικοί υπάρχουν στον πλανήτη μας περισσότερα από 500 εκατομμύρια χρόνια, ενώ προϋπήρχαν ακόμη και των δεινοσαύρων! Μάλιστα, η επιστήμονας Juli Berwald, τις χαρακτηρίζει «φαντάσματα από τον κήπο της Εδέμ». Όμως, πλέον, στον σύγχρονο δηλαδή κόσμο, προκαλούν χάος και καταστροφές.

Το 2011 Ιταλοί ευρωβουλευτές έφεραν το θέμα στο Ευρωκοινοβούλιο ζητώντας από τις αρχές να λάβουν μέτρα, καθώς όπως έγραφαν στην επίκαιρη ερώτησή τους, από την Ελλάδα έως την Ισπανία και την Ιταλία ο πληθυσμός του ζωοπλαγκτόν έχει αυξηθεί κατακόρυφα με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται πολλαπλά προβλήματα που αφορούν τόσο τον τουρισμό όσο και την αλιεία, επομένως την οικονομία του ευρωπαϊκού Νότου.

Όμως, τα εντυπωσιακά στην όψη θαλάσσια «πλάσματα» δημιουργούν κι άλλα προβλήματα. Για παράδειγμα το 2019 ολόκληρα κοπάδια από μέδουσες κατάφεραν να θέσουν εκτός λειτουργίας έναν από τους κεντρικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Ιαπωνίας, με τους ειδικούς μάλιστα να λένε πως η νούμερο 2 πηγή κινδύνου για τα εργοστάσια ρεύματος της χώρας είναι οι μέδουσες (η νούμερο 1 είναι οι σεισμοί).

Η επιστημονική κοινότητα εδώ και χρόνια που παρατηρείται το έντονο φαινόμενο τόσο στη... γειτονιά μας όσο και στους ωκεανούς, χτυπά καμπανάκι κινδύνου βρίσκοντας άμεση σύνδεση μεταξύ της διασποράς του ζωοπλαγκτόν με την κλιματική κρίση. Συγκεκριμένα, επισημαίνουν πως τα μολυσμένα με ανθρώπινη ευθύνη νερά, αλλά και η υπερθέρμανση του πλανήτη που καταλήγει σε άνοδο της θερμοκρασίας των υδάτων, έχουν κάνει τις θάλασσες μια ιδανική φωλιά για τις μέδουσες κι όσο τα χρόνια περνούν η κατάσταση επιδεινώνεται, ενώ ιδιαίτερα επιβαρυντικός παράγοντας είναι και η υπεραλιεία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η κατάσταση στη Ναμίμπια, όπου στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας οι ντόπιοι ψαράδες καταπατώντας κάθε νόμο ψάρευαν με τη χρήση δυναμίτη και σε νερά που απαγορευόταν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να διαταραχθεί το οικοσύστημα και οι θάλασσες της αφρικανικής χώρας να γεμίσουν μέδουσες.

Είμαστε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης

Τα «ζωτικά σημεία» της Γης εξασθενούν λόγω των πληγμάτων που δέχονται από την παγκόσμια οικονομία, προειδοποίησαν αυτή την εβδομάδα χιλιάδες επιστήμονες.

Οι ερευνητές αυτοί, που ανήκουν σε μια ομάδα περισσότερων από 14.000 επιστημόνων που έχουν ζητήσει να κηρυχθεί κλιματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτιμούν ότι οι κυβερνήσεις όλου του κόσμου συστηματικά απέτυχαν να αντιμετωπίσουν τη βασική αιτία της κλιματικής αλλαγής: «την υπερεκμετάλλευση των πόρων της Γης».

Οι ίδιοι υπογραμμίζουν «την πρωτόγνωρη άνοδο», σε σχέση με την προηγούμενη αποτίμηση της κατάστασης το 2019, των κλιματικών καταστροφών –από πλημμύρες ως καύσωνες, περνώντας από τους κυκλώνες και τις πυρκαγιές.

Από τα 31 «ζωτικά σημεία» του πλανήτη --στα οποία περιλαμβάνονται η έκλυση αερίων του θερμοκηπίου, το πάχος των παγετώνων και η αποψίλωση των δασών-- τα 18 έχουν φτάσει σε σημείο ρεκόρ, σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσίευσαν οι επιστήμονες στο περιοδικό BioScience.

Παρά τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου εξαιτίας της πανδημίας covid-19, η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου στην ατμόσφαιρα έφτασε σε επίπεδο ρεκόρ το 2021.

Οι παγετώνες λιώνουν σε ποσοστό 31% πιο γρήγορα σε σχέση με 15 χρόνια νωρίτερα και η αποψίλωση των δασών στον Αμαζόνιο στη Βραζιλία επίσης σημείωσε ρεκόρ το 2020.

Τα ζώα εκτροφής έχουν φτάσει σε αριθμό ρεκόρ, ξεπερνώντας τα δισεκατομμύρια, και πλέον είναι περισσότερα από το σύνολο των ανθρώπων και των άγριων ζώων, σημειώνεται στη μελέτη.

«Πρέπει να δράσουμε μπροστά στις ενδείξεις ότι βαίνουμε προς το σημείο κλιματικής ρήξης, λαμβάνοντας έκτακτα μέτρα για να απαγκιστρωθεί η οικονομία από τον άνθρακα και ξεκινώντας να αποκαθιστούμε τη φύση, αντί να την καταστρέφουμε», τονίζει ένας από τους συντάκτες της έκθεσης, ο Τιμ Λέντον του πανεπιστημίου του Έξετερ.

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι υπάρχουν «ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι πλησιάζουμε, και μάλιστα έχουμε ήδη ξεπεράσει» κάποια σημεία καμπής τα οποία ίσως να ωθήσουν το κλιματικό σύστημα προς μια δραματική και ανεπανόρθωτη αλλαγή.

Οι συντάκτες της μελέτης ζητούν να ληφθεί άμεση και ριζική δράση σε πολλούς τομείς: περιορισμός της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, μείωση της μόλυνσης, αποκατάσταση των οικοσυστημάτων, προώθηση της διατροφής που βασίζεται στα φρούτα και τα λαχανικά, απομάκρυνση από το υφιστάμενο μοντέλο ανάπτυξης και σταθεροποίηση του παγκόσμιου πληθυσμού.

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στη 01.08.2021