ΑΠΟΨΕΙΣ

Τα δελτία ειδήσεων όλων των τηλεοπτικών σταθμών έχουν απαραίτητα και ένα τμήμα αφιερωμένο στον καιρό, συχνά διανθισμένο με ωραίες φωτογραφίες από τη νεφοκάλυψη της χώρας μας. Την εποχή που ήμουν μαθητής, τα δελτία καιρού ήταν διαβόητα για την αναξιοπιστία τους, με πολύ μικρή πιθανότητα να έχουν σωστή πρόβλεψη. Σήμερα η κατάσταση έχει αντιστραφεί και αυτό που έχει μικρή πιθανότητα είναι η λανθασμένη πρόβλεψη.

Η εντυπωσιακή αυτή πρόοδος οφείλεται βασικά σε δύο παράγοντες: από τη μια μεριά στην ανάπτυξη ισχυρότατων ηλεκτρονικών υπολογιστών και από την άλλη στις ακριβέστατες μετεωρολογικές παρατηρήσεις από τη Γη αλλά και από το διάστημα. Η εξέλιξη των υπολογιστών ήταν συνεχής από τότε που εμφανίστηκαν στα μέσα του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα, αλλά η παρατήρηση από το διάστημα χαρακτηρίζεται από ένα σημαντικότατο γεγονός. Αυτό συνέβη στις 17 Φεβρουαρίου 1959, μια μέρα σαν και σήμερα πριν από ακριβώς 60 χρόνια, και ήταν η εκτόξευση του πρώτου μετεωρολογικού δορυφόρου, του αμερικανικού Vanguard 2.

Οι πρώτοι μετεωρολογικοί δορυφόροι παρατηρούσαν την επιφάνεια της Γης στο ορατό φως, επομένως μπορούσαν να παίρνουν φωτογραφίες μόνο από τις περιοχές που φώτιζε ο Ήλιος, δηλαδή από τους τόπους που είχαν ημέρα. Αυτές δείχνουν με μεγάλη σαφήνεια την ημερήσια νεφοκάλυψη του εδάφους καθώς και τα συστήματα κυκλώνων, που χαρακτηρίζονται από σπειροειδή δομή των νεφών, στοιχεία που μπορεί να αναγνωρίσει και ένας αδαής. 

Οι μετεωρολόγοι όμως μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις φωτογραφίες, ειδικά μάλιστα αν είναι διαδοχικές, οπότε από την κίνηση των νεφών μπορεί να προκύψει η ταχύτητα του ανέμου, για να τροφοδοτήσουν το λογισμικό που χρησιμοποιείται για την πρόγνωση του καιρού. Πέρα όμως από τα καθαρά μετεωρολογικά στοιχεία, οι φωτογραφίες στο ορατό δείχνουν και άλλα φαινόμενα, όπως δασικές φωτιές, ατμοσφαιρική ρύπανση, κάλυψη των βουνών από χιόνια κτλ.

Οι σύγχρονοι δορυφόροι έχουν πολύ περισσότερες δυνατότητες, που στηρίζονται κυρίως στην παρατήρηση της επιφάνειας της Γης και σε άλλα μήκη κύματος, πέρα από το οπτικό. Σημαντικότερη είναι η παρατήρηση στο υπέρυθρο, η οποία δίνει εικόνα και από τις περιοχές που δεν φωτίζονται από τον Ήλιο, δηλαδή από τους τόπους που έχουν νύχτα. 

Οι αντίστοιχοι ανιχνευτές λειτουργούν περίπου με τον ίδιο τρόπο που τα νέα θερμόμετρα υπερύθρων δείχνουν αν έχουμε πυρετό χωρίς να έλθουν σε επαφή με μας. Αυτές οι δορυφορικές παρατηρήσεις επιτρέπουν στους μετεωρολόγους να καθορίσουν, μεταξύ άλλων, τα είδη και το ύψος των νεφών καθώς και τις θερμοκρασιακές διαφορές των θαλάσσιων περιοχών. Έτσι εντοπίζουμε το Ρεύμα του Κόλπου, που είναι θερμότερο από τη γύρω περιοχή, και το Κούρο Σίβο, που είναι ψυχρότερο, καθώς και το φαινόμενο Ελ Νίνιο, που είναι και τεράστια θερμή περιοχή στον Νότιο Ειρηνικό. 

Πέρα όμως από τη μετεωρολογία, οι υπέρυθρες φωτογραφίες της επιφάνειας της Γης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για άλλους σκοπούς. Για παράδειγμα μπορούμε να μετρήσουμε τη νυκτερινή νεφοκάλυψη, επειδή τα σύννεφα εμποδίζουν την υπέρυθρη ακτινοβολία να φτάσει στο δορυφόρο και έτσι οι νεφοσκεπείς περιοχές φαίνονται σκοτεινές. Έτσι είμαστε σε θέση να αποφανθούμε αν μια περιοχή είναι κατάλληλη για την ανέγερση αστεροσκοπείου, αφού απαιτούμε εκεί αίθριο νυκτερινό ουρανό.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17 Φεβρουαρίου 2019