Ανοικτά της Μάλτας ένα φουσκωτό σκάφος που ξεκίνησε από την Λιβύη προς την Ιταλία, ξεφουσκώνει και βουλιάζει. Ήταν 27 Ιουνίου 2022 όταν συνέβη το συγκεκριμένο ναυάγιο, δηλαδή παρόμοια εποχή που έγινε και η πρόσφατη μεγάλη τραγωδία στην Πύλο. 

Ούτε το πρώτο, αλλά ούτε και το τελευταίο ναυάγιο στη θανατηφόρα υδάτινη οδό ελπίδας για πρόσφυγες και μετανάστες, όπου υπολογίζεται ότι από το 2014 έχουν πνιγεί σε αυτές τις μεταφορές περίπου 27.000 άνθρωποι.

Στο φουσκωτό που ναυάγησε στη Μάλτα επέβαιναν 130 άτομα, εκ των οποίων οι 30 δυστυχώς βρήκαν τραγικό θάνατο. «Το σκάφος είχε ξεφουσκώσει εντελώς και περίπου 100 άτομα προσπαθούσαν να πιαστούν από όπου βρουν. Δεν ήξερε κανείς να κολυμπάει. Σε μία σανίδα είδα έναν άντρα να προσπαθεί να στηριχτεί, έχοντας στις πλάτες του το τεσσάρων μηνών παιδί του. Προσωπικά στη θάλασσα είδα δύο πτώματα και το ένα από αυτά μετά από λίγο χάθηκε…». 

Είναι οι εικόνες που περιγράφει η Άννα Παντελιά, που συμμετείχε στην επιχείρηση διάσωσης, καθώς εκείνη την περίοδο εργαζόταν ως υπεύθυνη Τύπου σε πλοίο έρευνας και διάσωσης.

Για έξι μήνες το καράβι έπλεε μεταξύ Λιβύης και Ιταλίας για να παρατηρεί τις βάρκες και τα σκάφη με τους πρόσφυγες και μετανάστες. 

Ωστόσο, όποιος και να είναι ο ρόλος σου σε μία τέτοια αποστολή, όταν βρεθείς μπροστά σε μία τραγωδία στη θάλασσα, τα ξεχνάς όλα και αμέσως «βουτάς» για να βοηθήσεις, όπως λέει η βραβευμένη φωτογράφος που συνδράμει σε εθελοντικές και ανθρωπιστικές οργανώσεις από το 2015.

«Όταν βλέπεις τι γίνεται γύρω σου, σταματάς όποια δουλειά και να κάνεις και βοηθάς. Σε εκείνο το ναυάγιο, προσπαθούσα να επαναφέρω στη ζωή μία έγκυο γυναίκα, που ήταν κοντά στην ηλικία μου. Έκανα ΚΑΡΠΑ αλλά δυστυχώς δεν επανήλθε. Εκείνη την ώρα τα έχεις χαμένα. Όταν φτάσαμε στο ναυάγιο είδα μία γυναίκα ζωντανή και μετά από λίγο πνίγηκε. Όταν πέφτουν στο νερό τους πιάνει πανικός και πνίγονται εύκολα. Γι’ αυτό πρέπει να γίνει άμεσα η διάσωση» αναφέρει η κ. Παντελιά, που είδε όσα έζησε πριν ένα χρόνο να ζωντανεύουν ξανά στο ναυάγιο της Πύλου. 

«Όταν τελείωσε η διάσωση είπα ''κοίτα να δεις, είμαστε στη Μεσόγειο και έχουμε τόσες ωραίες μνήμες από τη θάλασσά της και σε αυτή τώρα ψάχνουμε πτώματα''» εκμυστηρεύεται.

Αρχείο της Άννας Παντελιά

Κέντρα βασανιστηρίων στις ακτές της Λιβύης

Μονόδρομος και μία χαραμάδα ελπίδας, αποτελούν τα αυτοκτονικά ταξίδια σε σαπιοκάραβα, μέσα σε αμπάρια, σε ασφυκτικά γεμάτα καταστρώματα και σε συνθήκες απάνθρωπες. Πληρώνουν μάλιστα αδρά γι’ αυτά τα ταξίδια προς την Ιταλία και ας ξέρουν ότι μπορεί να μην φτάσουν ποτέ.

Όμως φαίνεται πως η επιβίβαση στα σαπιοκάραβα και τις βάρκες αλλά και ο θάνατος ακόμα ίσως για κάποιους αποτελεί... ελευθερία. Σύμφωνα με μαρτυρίες, στις ακτές της Λιβύης, όπου είναι ο τελικός σταθμός πριν την επιβίβαση σε βάρκες, υπάρχουν κέντρα κράτησης που διαχειρίζονται οι διακινητές και υποβάλλουν ανθρώπους σε φρικτά βασανιστήρια.

«Στη Λιβύη πλέον φτάνουν από όλα τα μέρη του κόσμου. Πολλοί από την Αφρική, διανύουν όλη την Σαχάρα για να φτάσουν στο λιμάνι της. Κάποιοι δεν καταφέρνουν να φτάσουν καν στον τελικό προορισμό. Τους βάζουν σε αγροτικά οχήματα, ο ένας πάνω στον άλλον, σκεπασμένους με κουβέρτες και τους δίνουν νερό μέσα σε μπιτόνια που πριν είχαν βενζίνη» λέει η Άννα Παντελιά για τη μεταφορά στη Λιβύη. 

«Συνήθως οι Αφρικανοί όταν φτάσουν Λιβύη συλλαμβάνονται από γκρουπ διακίνησης. Τους πάνε σε κέντρα κράτησης, όπου βασανίζονται και ζητάνε χρήματα για να τους ελευθερώσουν» τονίζει, σύμφωνα με τις μαρτυρίες. Δεν είναι νέο σημείο για τους διακινητές η Λιβύη, πάντα την χρησιμοποιούσαν για τις «αποστολές» τους αλλά το τελευταίο καιρό υπάρχει αύξηση των ανθρώπων που συγκεντρώνουν εκεί οι διακινητές. 

«Αυτό που γίνεται στη Λιβύη είναι απάνθρωπο. Βασανίζουν ανθρώπους, βιάζουν γυναίκες και τις ωθούν στην πορνεία, τους βάζουν να δουλεύουν για ψίχουλα, ζητούν λύτρα για την ελευθερία τους. Τους μετατρέπουν σε δούλους» τονίζει η κ. Παντελιά.

«Προτιμούσα να πνίγω με το παιδί μου, παρά να μείνω στη Λιβύη»

H ιστορία μίας νεαρής κοπέλας που συνομίλησε με την Άννα Παντελιά, είναι χαρακτηριστική για όσα γίνονται στη Λιβύη και για τους λόγους που προτιμούν να ρισκάρουν την ζωή τους στα σαπιοκάραβα. 

«Συνάντησα μάνες που έχασαν τα παιδιά τους σε ναυάγια αλλά και μία νεαρή κοπέλα που απέκτησε παιδί μετά από βιασμό. Μου είπε ότι «προτιμούσα να πνιγώ με το παιδί μου, παρά να μείνω στη Λιβύη». 

Νιώθουν απελευθέρωση όταν φεύγουν από τα χέρια των διακινητών» σημειώνει. 

«Τους ρώτησα και εγώ τους διασωθέντες από το ναυάγιο» λέει η κ. Παντελιά «πως παίρνετε μία τέτοια απόφαση, να ανεβείτε σε ένα τέτοιο καράβι αφού πρόκειται για αυτοκτονία. Όταν μιλούν για τα βασανιστήριά τους καταλαβαίνεις. Ξέρουν ότι αν μείνουν θα περνούν συνέχεια το ίδιο. Προτιμούν να πεθάνουν στο ταξίδι. Την ίδια ώρα οι περισσότεροι πιστεύουν ότι θα τους προστατέψει ο Θεός, έχουν μεγάλη πίστη».

Μία ακόμα χαρακτηριστική ιστορία, είναι αυτή ενός 30χρονου Νιγηριανού που αιχμαλωτίστηκε με την σύντροφό του στη Λιβύη στην προσπάθειά του να φτάσει στην Ευρώπη. «Όταν έφτασαν στη Λιβύη τους πήγαν σε κέντρο κράτησης. Πήραν την κοπέλα του και την βίαζαν στο διπλανό δωμάτιο. Άκουγε τα πάντα αλλά δεν μπορούσε να κάνει τίποτα, επειδή θα το σκοτώνανε» εξιστορεί η κ. Παντελιά.

Πολλούς τους ξεγελούν, δηλαδή τους υπόσχονται πολυτελή γιοτ ή άνετα σκάφη που θα επιβαίνουν μόνοι τους και όταν βλέπουν τα σαπιοκάραβα και διαμαρτύρονται, τους απειλούν με το όπλο στο κρόταφο. 

«Πολλοί πληρώνουν αδρά τους διακινητές για να ταξιδέψουν με λίγα άτομα. Τελικά βλέπουν ότι θα επιβιβαστούν σε ένα μικρό και παλιό σκάφος με εκατοντάδες άτομα. Αν τολμήσουν να πούνε μία λέξη, οι διακινητές τους σημαδεύουν με όπλα και τους λένε ‘θα μπεις ή θα σε πυροβολήσω’».

Αρχείο της Άννας Παντελιά

«Δεν νοιάζει τους διακινητές αν φτάσει το καράβι»

Απορίας άξιο είναι οι λόγοι που διακινητές δεν φροντίζουν τα ταξίδια να γίνονται έστω με μία υποτυπώδη ασφάλεια, ώστε τουλάχιστον να μην χάνονται ανθρώπινες ζωές. Η απάντηση στο ερώτημα, δυστυχώς, αναμενομένη. «Δεν τους νοιάζει αν φτάσει το καράβι. Σε αυτές τις περιπτώσεις, προπληρώνονται οι διακινητές και γι’ αυτό φορτώνουν με όσους μπορούν τα καράβια, βλέπουν μόνο το κέδρος. Ακόμα και μετά το ναυάγιο της Πύλου, την επόμενη ημέρα αυτοί συνέχιζαν την διακίνηση ανθρώπων» αναφέρει η κ. Παντελιά.

Push Backs γίνονται και στη Μεσόγειο και πολλά καράβια πριν βγουν στα ανοικτά, επιστρέφουν στη Λιβύη. 

«Αν ξεκινήσουν το ταξίδι και τους γυρίσει πίσω το Λιμενικό, οι διακινητές ζητούν ξανά λεφτά από τους πρόσφυγες, ώστε να τους ξανά βάλουν στο πλοίο. Τα χρήματα διαφέρουν αναλόγως το προφίλ του κάθε ανθρώπου και τον τόπο καταγωγής του. Ένας 17χρονος από την Τυνησία μου είπε ότι πλήρωσε 17.000 ευρώ για ένα τέτοιο ταξίδι».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 25.06.2023