Ο θάνατος του 14χρονου μαθητή από την περιοχή του Κολωνού της Αθήνας και οι αποκαλύψεις των συμμαθητών του για τον σχολικό εκφοβισμό που δεχόταν ο νεαρός έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση για το bullying, την ώρα που οι αστυνομικές αρχές συνεχίζουν την έρευνα για πιθανές απειλές από ενδοσχολικούς, αλλά και εξωσχολικούς μαθητές.

Οι μαρτυρίες των συμμαθητών του 14χρονου που απαγχονίστηκε μέσα στο δωμάτιό του και εντοπίστηκε από τη μητέρα του, φέρνουν στην επιφάνεια τον σχολικό εκφοβισμό που δεχόταν ο μαθητής. Για φαινόμενο υπαρκτό που παίρνει μεγάλες προεκτάσεις κάνουν λόγο οι ψυχολόγοι, με τους γονείς να ζητούν μεγαλύτερη βαρύτητα από το σχολικό περιβάλλον σε περιστατικά που μπορούν με την παρουσία ψυχολόγων στα σχολεία να αντιμετωπιστούν.

Τα θύματα και η πίεση που δέχονται

Σύμφωνα με τον ψυχολόγο και ψυχοθεραπευτή Βαγγέλη Κανταρτζή, τα παιδιά που δέχονται συνήθως σχολικό εκφοβισμό έχουν ανάγκη να μιλήσουν με κάποιον, για αυτό και όταν πλέον περάσουν την πόρτα του ψυχολόγου εκφράζουν την πίεση που έχουν εσωτερικεύσει. «Συνήθως έρχονται όταν έχουν πλέον πιεστεί πολύ και έχοντας μοιραστεί με τους γονείς τους τη δυσκολία που ζουν στο σχολείο, όπου τότε κινητοποιείται το οικογενειακό περιβάλλον. Συνήθως σε ένα ιδιωτικό γραφείο ψυχολόγου έρχονται τα θύματα και λιγότερο οι θύτες, ωστόσο και μέσα από άλλες περιπτώσεις θα δούμε και άλλους ρόλους στα πλαίσια σχολικού εκφοβισμού, όπως είναι οι παρατηρητές και οι συμμαθητές που προσπαθούν να διαχειριστούν κάπως αυτές τις περιπτώσεις».

Όπως εξηγεί ο κ. Κανταρτζής στη «ΜτΚ», τα θύματα εμφανίζουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, νιώθουν μόνα τους και είναι δύσκολο να διαχειριστούν τις ευάλωτες συναισθηματικές καταστάσεις που βιώνουν. «Τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού αισθάνονται βαθιά μειονεξία, νιώθουν απομονωμένα, εγκαταλειμμένα, μόνα, και προσπαθούν να διαχειριστούν τις ευάλωτες συναισθηματικές καταστάσεις με όποιος τρόπους έχουν αποκτήσει μέχρι εκείνη την ώρα. Οπότε θα δούμε ως θύματα παιδιά που προσπαθούν να γίνουν καλύτερα κοινωνικά ή μαθησιακά για να πάρουν αποδοχή ή σε άλλες περιπτώσεις θα δούμε να αναπτύσσουν εθισμό με διάφορες ουσίες ή και στο διαδίκτυο ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Τα παιδιά που έχουν βιώσει για χρόνια συνήθως αυτή την κατάσταση, έχουν υπάρξει θύματα για χρόνια ήδη από το δημοτικό σχολείο και δεν έχουν μιλήσει στους γονείς τους, δηλαδή βλέπουμε μια θυματοποίηση στο δημοτικό και έρχονται στη μέση και ύστερη εφηβεία κουβαλώντας όλη αυτή τη μειονεξία ή άλλη ευαλωτότητα».

Θύτες και παρατηρητές

Το χαρακτηριστικό της μειονεξίας σύμφωνα με τον ψυχολόγο θα μπορούσε να εντοπιστεί και στον θύτη, καθώς αποτελεί σε πολλές περιπτώσεις στοιχείο που υπάρχει και μέσα από την άσκηση εκφοβισμού ή άλλων πράξεων προσπαθεί να γίνει αποδεκτός από ένα πλαίσιο ομάδας που αναπτύσσει τέτοιες συμπεριφορές. «Τα χαρακτηριστικά των θυτών του ενδοσχολικού εκφοβισμού θα λέγαμε ότι συνήθως έχουν κάποια στοιχεία διαταραχής προσωπικότητας, μπορεί να έρχονται από γονεϊκά πλαίσια, οικογενειακά πλαίσια όπου υπάρχει η βία σαν φαινόμενο μέσα στο σπίτι, οπότε είναι ένας μαθημένος τρόπος να αλληλεπιδρούν με τους άλλους. Πολύ συχνά θα δούμε να είναι μια υπεραναπλήρωση, δηλαδή να μεταφέρουν και οι ίδιοι μια μειονεξία, να προσπαθούν να την καλύψουν με αυτόν τον βίαιο τρόπο που συνήθως είναι αποδεκτός από «παραβατικές» ομάδες παιδιών, οπότε νιώθουν και οι ίδιοι αποδεκτοί και δυνατοί.

Στους παρατηρητές υπάρχουν διάφοροι ρόλοι στην παρατήρηση τέτοιου φαινομένου. Δηλαδή, παρατηρητές που προσπαθούν να υποστηρίξουν για να ανήκουν σε ομάδες και άλλοι που σιωπούν κυρίως λόγω φόβου, για να μην έχουν αντίστοιχες συνέπειες, να μην απομονωθούν ή τραβήξουν τα αρνητικά βλέμματα μαθητών πάνω τους. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι δεν σημαίνει ότι ένας θύτης παραμένει θύτης για πάντα. Μπορεί να υπάρχει μια εναλλαγή ρόλων από θύτη σε θύμα και παρατηρητή και αντίστροφα».

Ο ρόλος του διαδικτύου και της καραντίνας

Οι κρίσεις που δημιουργούνται, οικονομικές, κοινωνικές και τώρα πλέον πανδημικές φαίνεται πως εντείνουν την εμφάνιση αυτού του φαινομένου στα σχολεία. Όπως εξηγεί ο κ. Κανταρτζής, «η βάση του φαινομένου δεν έχει αλλάξει στην ουσία, μπορεί να εστιάζουμε περισσότερο ή να του δίνουμε περισσότερο σημασία, ωστόσο κοινωνικά φαινόμενα όπως η καραντίνα, η οικονομική κρίση γενικότερα φαίνεται ότι υπό μια έννοια αναδεικνύουν αυτό το φαινόμενο. Αυτό που χρειάζεται είναι να έχουμε μια ενημέρωση προς τα παιδιά, να δουλεύουμε το κομμάτι της ασφάλειας, της εμπιστοσύνης και της αποδοχής της διαφορετικότητας, φυσικά δουλειά στο σπίτι με τους γονείς, αλλά και στο σχολικό πλαίσιο στο κομμάτι της κατανόησης και της αποδοχής».

Ψυχολόγοι στα σχολεία

«Με αφορμή το περιστατικό τον θάνατο του μαθητή γίνεται αναγκαίο όσο ποτέ αυτό που διεκδικούσαμε εδώ και πολλά χρόνια, ψυχολόγους και κοινωνιολόγους μέσα στα σχολεία. Έστω και ένα παιδί να μπορέσει να απευθυνθεί σε μια τέτοια ομάδα, σε έναν τέτοιο επιστήμονα και να μπορέσει να λύσει ζητήματα που πιστεύει ότι του δημιουργούν αδιέξοδο στη ζωή του, είναι μόνο θετικό. Πρέπει να σκεφτούμε -και αυτό αν θέλετε θα πρέπει να μας κινητοποιήσει- ότι δεν έχουμε δει ακόμα το αποτύπωμα της πανδημίας. Δηλαδή ο εγκλεισμός των μαθητών, οι πολλές ώρες μπροστά σε μια οθόνη η πεποίθηση ότι μπορούν μόνοι τους να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους και πιστεύουν ότι δεν έχουν ανάγκη συμμαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς ακόμα τώρα που έρχονται στις εξετάσεις και αντιμετωπίζουν συσσωρευμένα προβλήματα. Είναι απαραίτητο να τοποθετηθούν τέτοιοι επιστήμονες για να βοηθήσουν το σύνολο της μαθητικής κοινότητας», δηλώνει στη «ΜτΚ» ο Θανάσης Κοκονάς, Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Γονέων Κεντρικής Μακεδονίας.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 22.05.2022