Σημεία και τέρατα εντόπισε ο έλεγχος τον οποίο διενήργησε η Γενική Διεύθυνση Δημοσιονομικών Ελέγχων του υπουργείου Οικονομικών στον Οργανισμό Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης. Ο έλεγχος έγινε το 2021 και αφορούσε το έτος 2019. Σκοπός του ελέγχου, όπως περιγράφεται στην έκθεση των επιθεωρητών η οποία παραδόθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο, ήταν να διαπιστωθεί «η χρηστή διαχείριση του προϋπολογισμού του ΟΑΣΘ για την οικονομική χρήση του έτους 2019». Όπως επισημαίνεται στην ογκωδέστατη έκθεση, έκτασης 302 σελίδων, από τον έλεγχο «αναδείχθηκαν ουσιαστικά προβλήματα στην οργάνωση, στην οικονομική διαχείριση και γενικότερα στη λειτουργία του ΟΑΣΘ».

Το γενικό συμπέρασμα το οποίο προκύπτει από τον ενδελεχή έλεγχο είναι ότι ο ΟΑΣΘ συνέχισε και μετά την κρατικοποίησή του, τον Αύγουστο του 2017, να λειτουργεί υπό το ίδιο φαύλο καθεστώς, όπως και επί εποχής των μετόχων. Καμία Διεύθυνση του κρατικού, πλέον, Οργανισμού δεν λειτουργούσε με βάση τους κανονισμούς του Δημοσίου. Παρότι η διορισμένη από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ διοίκηση του Στέλιου Παππά είχε προβεί σε αλλαγές όσον αφορά τις θέσεις ευθύνης, τοποθετώντας σε αυτές άτομα της αρεσκείας της, εντούτοις, και παρά την υποχρέωση προσαρμογής στους κανονισμούς και στις διατάξεις που διέπουν τη λειτουργία των δημοσίων Οργανισμών, ο ΟΑΣΘ συνέχισε να λειτουργεί περίπου όπως και πριν.

Οι βασικές παρατυπίες

Οι κυριότερες παρατυπίες, όπως συνοπτικά περιγράφονται, αλλά αναλύονται εν συνεχεία με κάθε λεπτομέρεια και πλήρη τεκμηρίωση στην έκθεση των 302 σελίδων, την οποία έχει στη διάθεσή της η «ΜτΚ» αφορούν:

1. Σωρεία απευθείας αναθέσεων, κυρίως ως προς τις προμήθειες ανταλλακτικών οχημάτων, μη τήρηση των διατάξεων περί ανάθεσης συμβάσεων για υπηρεσίες συντήρησης και επισκευής οχημάτων καθώς και μη καταχώρηση αποφάσεων απευθείας ανάθεσης και συμβάσεων στο Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ).

2. Σε σχέση με τα θέματα της μισθοδοσίας διαπιστώθηκε η μη σύννομη χορήγηση μη μισθολογικών παροχών, η μη σύννομη χορήγηση του επιδόματος θέσης ευθύνης και του επιδόματος επικίνδυνης και ανθυγιεινής εργασίας , η μη τήρηση των σχετικών διατάξεων για την υπερωριακή αποζημίωση των εργαζομένων, ο μη ορθός υπολογισμός της προσωπικής διαφοράς του Ν.4354/2015, η μη σύννομη καταβολή τακτικής αμοιβής (δευτερεύουσα προσωπική διαφορά), η απασχόληση ιατρού εργασίας κατά το έτος ελέγχου χωρίς την ύπαρξη αντίστοιχης σύμβασης και η μη ορθή χορήγηση συνδικαλιστικών αδειών με πλήρεις αποδοχές και πλασματικές υπερωρίες.

3. Ο ΟΑΣΘ δε διαθέτει Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου, δεν τηρεί τις κείμενες διατάξεις που αφορούν τη σύσταση και διαχείριση της πάγιας προκαταβολής, δεν έχει αποδώσει κρατήσεις (ΕΑΑΔΗΣΥ, ΑΕΠΠ, χαρτόσημο, ΟΓΑ χαρτοσήμου, κράτηση άρθρου 11 Ν.4482/2017) και δεν αναρτά τις πληρωμές του σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. Παράλληλα, εξοφλούσε προμηθευτές χωρίς να ελέγχεται εάν διέθεταν ασφαλιστική και φορολογική ενημερότητα.

Τα ευρήματα αναλύονται και τεκμηριώνονται στην έκθεση και παράλληλα διατυπώνονται συγκεκριμένες συστάσεις προς τη διοίκηση του ΟΑΣΘ. Η συμμόρφωση προς τους κανόνες και τις διατάξεις που διέπουν τη λειτουργία των δημοσίων οργανισμών ξεκίνησε από τους πρώτους κιόλας μήνες της σημερινής διοίκησης, δηλαδή από το τέλος του 2019. Ωστόσο, εξαιτίας της πληθώρας των παρατυπιών και της απαράδεκτης διοικητικής κουλτούρας που διέπει τα στελέχη του ΟΑΣΘ, κυρίως τους παλαιότερους, η διαδικασία συμμόρφωσης δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.

Φάμπρικα απευθείας αναθέσεων

Ο έλεγχος των επιθεωρητών διαπίστωσε σημαντικές παραβάσεις και παρατυπίες σε 27 ξεχωριστές περιπτώσεις οικονομικής διαχείρισης. Σοβαρότερη όλων, καθώς έχει και τη μεγαλύτερη δημοσιονομική επίπτωση ήταν η φάμπρικα απευθείας αναθέσεων η οποία είχε στηθεί καθ’ όλη την περίοδο της διοίκησης του κ. Παππά. Είναι ενδεικτικές οι διαπιστώσεις των επιθεωρητών όπως ακριβώς διατυπώνονται στην έκθεσή τους και αφορούν τον έλεγχο προμήθειας ανταλλακτικών για το 2019. Όπως αναφέρεται στην έκθεση, από τον έλεγχο των συμβάσεων που σχετίζονται με την προμήθεια ανταλλακτικών, προέκυψε ότι ο ΟΑΣΘ είχε πραγματοποιήσει 3.027 απευθείας αναθέσεις με τη μορφή παραγγελίας, μόνο κατά το 2019. Όταν οι επιθεωρητές ζήτησαν στοιχεία «από τα οποία να προκύπτουν εγγράφως και σαφώς οι προϋποθέσεις απευθείας ανάθεσης τα στοιχεία δεν προσκομίσθηκαν. Ωστόσο διαπιστώθηκε ότι σε κάποιες εντολές πληρωμής, στην περιγραφή είχε καταχωρηθεί η φράση κατ’ επείγον. Πέραν αυτού, δεν παρουσιάστηκε έγγραφο από όπου να στοιχειοθετείται το κατεπείγον.

Επιπρόσθετα από τις περιγραφές των παραστατικών, προκύπτει ότι όλες οι δαπάνες αυτές αφορούσαν σε προμήθειες ανταλλακτικών για τακτική συντήρηση, επισκευές κ.λπ., γεγονός που καταδεικνύει ότι το έτος ελέγχου, είχε παγιωθεί αυτός ο τρόπος για την προμήθεια ανταλλακτικών, χωρίς την τήρηση των σχετικών διατάξεων για την απευθείας ανάθεση».

Σύμφωνα με τα στοιχεία τα οποία έχει στη διάθεσή της η «ΜτΚ», η διοίκηση του κ. Παππά, μέσα σε μία διετία και συγκεκριμένα, από τις 07/08/2017 έως 06/08/2019, προέβη σε απευθείας αναθέσεις ύψους 10,3 εκατ. ευρώ, μόνον για προμήθειες ανταλλακτικών, χώρια οι υπόλοιπες. Υπήρξαν περιπτώσεις προμηθευτών στους οποίους δόθηκαν απευθείας αναθέσεις που άγγιξαν τα 2 εκατ. ευρώ έκαστος. Σημειώνεται ότι το τελευταίο πεντάμηνο του 2019, μετά την αντικατάσταση της διοίκησης Παππά οι απευθείας αναθέσεις περιορίστηκαν στο 1,1 εκατ. ευρώ, ενώ τα επόμενα χρόνια δεν ξεπέρασαν τις μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Εξαίρεση αποτέλεσε το δεύτερο εξάμηνο του 2020 και το πρώτο του 2021 όταν, λόγω πανδημίας, το ύψος των απευθείας αναθέσεων είχε αυξηθεί, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πλησίασε τα ποσά της προηγούμενης διοίκησης.

Οι επιθεωρητές στην έκθεσή τους αναφέρουν ότι «οι εν λόγω δαπάνες αφορούν σε ομοειδείς δαπάνες που έπρεπε να αντιμετωπιστούν συνολικά και ενιαία και ως εκ τούτου ο ΟΑΣΘ όφειλε να διεξάγει διεθνή διαγωνισμό, σύμφωνα με τα ισχύοντα όρια. Ως συνέπεια δε της εσφαλμένης επιλογής διαγωνιστικής διαδικασίας, προκύπτει σοβαρή έλλειψη δημοσιότητας, καθώς σε καμία των περιπτώσεων δε τηρήθηκε η δημοσιότητα που προβλέπει ο νόμος είτε για συνοπτικό, είτε για ανοιχτό, είτε για διεθνή διαγωνισμό». Περαιτέρω δεν επισημαίνουν πως κατά την μελέτη των στοιχείων διαπιστώθηκε ότι «έως το Μάιο του 2019, οι αποφάσεις ανάθεσης δεν είχαν αναρτηθεί στο ΚΗΜΔΗΣ, δεν έχουν τον απαιτούμενο ΑΔΑΜ, παρά το γεγονός ότι αυτή η πράξη αποτελεί προϋπόθεση για την ισχύ των αποφάσεων απευθείας αναθέσεις». Επίσης οι επιθεωρητές κάνουν λόγο για τακτική «τεχνητής κατάτμησης» η οποία «οδήγησε στην αποφυγή υποβολής των δαπανών αυτών σε προσυμβατικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο».

«Ξέχασαν» να εγκρίνουν τη ΣΣΕ

Στις 21 Φεβρουαρίου 2018 η διοίκηση Παππά προχώρησε στην υπογραφή Επιχειρησιακής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΕΣΣΕ) με το σωματείο των εργαζομένων για το διάστημα από 01/10/2017 έως 31/12/2019. Σε αυτήν περιέχονταν μεταξύ άλλων και διάφορες μη μισθολογικές παροχές (διάφορα επιδόματα, φοίτησης παιδιών, βρεφονηπιακών σταθμών, κατασκήνωσης, εξαγοράς ενσήμων, δωροεπιταγές κ.λπ.). Από τον έλεγχο διαπιστώθηκε ότι εντός του 2019 είχαν καταβληθεί περί τις 350.000 ευρώ γι’ αυτές τις παροχές. Με τη διαφορά, όμως, ότι όλα αυτά ήταν στον αέρα καθώς η διοίκηση Παππά δεν είχε φροντίσει να στείλει την ΕΣΣΕ προς έγκριση στα συναρμόδια υπουργεία Υποδομών και Μεταφορών και το Οικονομικών. Η ΕΣΣΕ εστάλη τελικά τον Δεκέμβριο του 2019, από τη σημερινή διοίκηση αλλά τελικώς δεν εγκρίθηκε καθώς, σύμφωνα με το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους «περιείχε πληθώρα μισθολογικών όρων, κατά παράβαση του ενιαίου μισθολογίου και κατά συνέπεια είναι μη νόμιμη».

Αποτέλεσμα αυτού είναι να κοπούν πολλές από αυτές τις παροχές, καθώς δεν είχαν τύχει της έγκρισης των συναρμόδιων υπουργείων. Αρκετές απ’ αυτές, ωστόσο, περιλαμβάνονται στο προσχέδιο ΕΣΣΕ το οποίο έχουν συνομολογήσει η σημερινή διοίκηση του ΟΑΣΘ και το σωματείο, το οποίο όμως, ακόμη δεν έχει εγκριθεί από τα δύο υπουργεία, παρότι βρίσκεται στα χέρια τους εδώ και μήνες.

Αντιθέτως, κόπηκε οριστικά από τον Ιανουάριο του 2021 η δευτερεύουσα προσωπική διαφορά η οποία περιλαμβανόταν στην ΕΣΣΕ που είχε υπογράψει η διοίκηση Παππά καθώς ήταν παράνομη. Μάλιστα, οι επιθεωρητές, στην έκθεσή τους αναφέρουν ότι ο ΟΑΣΘ θα πρέπει «να προβεί στην αναδρομική είσπραξη, από το σύνολο των μισθοδοτούμενων, της χορηγούμενης δευτερεύουσας προσωπικής διαφοράς, με τη διαδικασία της επιστροφής των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών, λόγω της μη σύννομης καταβολής τους», κάτι ωστόσο, που δεν έχει γίνει. Το θέμα αυτό, δηλαδή η επιστροφή των χρημάτων, επειδή αφορά το σύνολο των εργαζομένων, πιθανότατα θα ρυθμιστεί εκ των υστέρων, με ειδική τροπολογία ώστε να μην αναζητηθούν τα αχρεωστήτως καταβληθέντα.

Συνδικαλιστικές άδειες και πλασματικές υπερωρίες

Από την εποχή των μετόχων ακόμη, με τη σύμφωνη γνώμη της τότε διοίκησης, χορηγούνταν, κατά παράβαση του νόμου, εκατοντάδες ημέρες συνδικαλιστικής άδειας στα μέλη της διοίκησης του σωματείου. Υπήρχαν, δε, συνδικαλιστές που η συνδικαλιστική τους άδεια κάλυπτε το σύνολο του έτους. Πέραν αυτού, οι συνδικαλιστές, κατά τις ημέρες της συνδικαλιστικής αδείας τους εισέπρατταν και υπερωριακές αμοιβές! Το παράνομο αυτό καθεστώς συνεχίστηκε και επί ημερών διοίκησης Παππά.

Την παρανομία αυτή εντόπισαν, όπως ήταν αναμενόμενο, οι επιθεωρητές. Στην έκθεσή τους καλούν τον ΟΑΣΘ «να προβεί στον έλεγχο χορήγησης όλων των συνδικαλιστικών αδειών και στη συνέχεια να προβεί στην αναδρομική είσπραξη, από τους μισθοδοτούμενους του, των ποσών που έχουν καταβληθεί σε αυτούς μη σύννομα, λόγω υπέρβασης των δικαιούμενων ημερών συνδικαλιστικής άδειας ή/και πληρωμής πλασματικών ωρών υπερωριακής-νυκτερινής απασχόλησης και απασχόλησης κατά τις Κυριακές ή εξαιρέσιμες ημέρες, από την έναρξη εφαρμογής του Ν.4482/2017 στο φορέα έως και σήμερα».

Σημειώνεται ότι από τον Ιανουάριο του 2021 οι χορηγούμενες συνδικαλιστικές άδειες είναι οι προβλεπόμενες από το νόμο, δηλαδή, πέντε ημέρες το μήνα στον πρόεδρο, τον αντιπρόεδρο και τον γραμματέα του σωματείου και χωρίς φυσικά καταβολή υπερωριακής αμοιβής. Παράλληλα, η σημερινή διοίκηση του ΟΑΣΘ έχει κινήσει τη διαδικασία είσπραξης των παράνομων υπερωριών, όπως ζητήθηκε από τους επιθεωρητές και πιθανότατα να διεκδικήσει επιστροφή και τμήματος μισθοδοσίας το οποίο αντιστοιχεί στις καθ’ υπέρβαση ληφθείσες συνδικαλιστικές άδειες.

Η βαθμολογία

Αποτέλεσμα όλων των ανωτέρω είναι η τελική βαθμολογία των επιθεωρητών, η οποία δείχνει έναν Οργανισμό ο οποίος λειτουργούσε χωρίς κανόνες, στα όρια της νομιμότητας και συχνά και εκτός αυτών. Ειδικότερα, με βαθμολογία από το 1 (λειτουργεί καλά) έως το 5 (ουσιαστικά, δεν λειτουργεί), οι επιθεωρητές βαθμολόγησαν τον ΟΑΣΘ ανά θεματική ενότητα ως εξής:

- Ταυτότητα και πλαίσιο λειτουργίας: 3 (λειτουργεί, ωστόσο απαιτούνται ορισμένες βελτιώσεις).

- Οργάνωση, στελέχωση και λειτουργία: 3 (λειτουργεί, ωστόσο απαιτούνται ορισμένες βελτιώσεις).

- Οικονομική διαχείριση, τήρηση νομοθεσίας και υποχρεώσεων: 4 (λειτουργεί μερικώς, απαιτούνται ουσιαστικές βελτιώσεις).

- Τήρηση κανόνων δημοσιότητας και πληροφόρησης: 3 (λειτουργεί, ωστόσο απαιτούνται ορισμένες βελτιώσεις).

- Στη συνολική τους αξιολόγηση οι επιθεωρητές βαθμολόγησαν τον ΟΑΣΘ με 4! (λειτουργεί μερικώς, απαιτούνται ουσιαστικές βελτιώσεις).

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 26.06.2022