Xάνει λάδια και φέτος η βαριά βιομηχανία της χώρας καθώς οι επιχειρήσεις στον τουριστικό κλάδο και την εστίαση ψάχνουν με το κιάλι εργαζόμενους για να καλύψουν τα κενά, με τις εκτιμήσεις των αρμοδίων παραγόντων να κάνουν λόγο για 80.000 ελλείψεις πανελλαδικά. Μεγάλα είναι τα κενά και στη Βόρεια Ελλάδα αν και το πάθημα της περσινής σεζόν οδήγησε τις επιχειρήσεις να προνοήσουν, φροντίζοντας να δράσουν εγκαίρως.

Γιατί όμως οι δύο κλάδοι έφτασαν στο σημείο να εκπέμπουν… amber alert με την τουριστική βιομηχανία να ξεμένει από καύσιμα, την ώρα που οι τουριστικές επιδόσεις ετοιμάζονται να σπάσουν νέα ρεκόρ; Το φαινόμενο σίγουρα δεν μπορεί να αποδοθεί σε μία μόνο αιτία και προφανώς δεν αποφάσισαν ξαφνικά οι εποχικοί εργαζόμενοι να κάτσουν στο σπίτι λαμβάνοντας επιδόματα.

Δύσκολες συνθήκες εργασίας, καταστρατήγηση συμβάσεων από εργοδότες, εξοντωτικά ωράρια χωρίς οι αμοιβές να ανταποκρίνονται στις δυσχερείς συνθήκες αλλά και αλλαγή επαγγελματικού προσανατολισμού μετά την πανδημία όπως και επιδοματική πολιτική που σε κάποιες περιπτώσεις απωθεί μία μερίδα νέων να αναζητήσει εργασία σκιαγραφούν τη μεγάλη εικόνα που εξηγεί, σε ένα βαθμό, την δυσκολία των επιχειρήσεων να βρουν προσωπικό.

Μάστιγα για την εστίαση

Σε μάστιγα για τον κλάδο της εστίασης εξελίσσεται και τη φετινή σεζόν η έλλειψη εργαζομένων με την πανδημία να έχει κάνει τη μεγαλύτερη ζημιά ενώ το πρόβλημα δεν κάνει διακρίσεις με νησιά και αστικά κέντρα να… πλέουν στην ίδια βάρκα.

Υπολογίζεται πως το 2022 τόσο στα αστικά κέντρα όσο και στα νησιά οι κενές θέσεις εργασίας άγγιξαν τις 20.000, σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας της ΓΣΕΒΕΕ. Είναι ενδεικτικό πως περίπου 8 στις 10 επιχειρήσεις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις εστίασης έχουν κενές θέσεις εργασίας. Σερβιτόροι, μάγειρες και λαντζέρηδες είναι οι ειδικότητες που εμφανίζουν τις περισσότερες ελλείψεις.

«Είμαστε ακόμα στο μεταίχμιο της σεζόν, είναι δεδομένο πως υπάρχει πρόβλημα αλλά ακόμα ξεκάθαρη εικόνα δεν έχουμε, σίγουρα πάντως δεν υπάρχει βελτίωση σε σχέση με τα κενά που είχαμε το 2022. Πολλά μαγαζιά ζητούν προσωπικό και δεν βρίσκουν, όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη αλλά και στα νησιά και τη Χαλκιδική. Πολλές επιχειρήσεις παλεύουν με μπαλώματα να αντιμετωπίσουν την κατάσταση», σημειώνει ο πρόεδρος της Ένωσης Εστιατόρων, Ψητοπωλών και Καφέ - Μπαρ Θεσσαλονίκης, Γιάννης Φιλοκώστας ο οποίος αποδίδει το φαινόμενο στην αλλαγή επαγγελματικού προσανατολισμού πολλών εργαζομένων μετά την πανδημία. «Έφυγε πολύς κόσμος από την εστίαση», αναφέρει.

«Το φαινόμενο της έλλειψης εργαζομένων εμφανίστηκε μετά την πανδημία κυρίως και θεωρώ πως το οικονομικό δεν είναι η κυριότερη αιτία. Πολλοί άλλαξαν επάγγελμα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αρκετοί δε θέλουν να ταλαιπωρηθούν ενώ και τα επιδόματα έχουν παίξει ρόλο» αναφέρει o υπεύθυνος του καταστήματος εστίασης «Πύργος» στη Θεσσαλονίκη, Νίκος Λούκας.

«Σίγουρα υπάρχουν και κακοί εργοδότες που ενδεχομένως δεν πληρώνουν όπως πρέπει αλλά δεν θεωρώ πως φταίει αυτό για το ότι ψάχνουμε εργαζόμενους και δε βρίσκουμε. Η ίδια κατάσταση παρατηρείται και στα νησιά. Εκτιμώ πως σε σχέση με το 2022 οι κενές θέσεις εργασίας θα κυμανθούν στα ίδια επίπεδα», καταλήγει.

«Καλύτερα προετοιμασμένες φέτος οι επιχειρήσεις της Χαλκιδικής»

«Επειδή είχαμε το περσινό προηγούμενο δεν έχουμε φέτος τόσα κενά αν και πάλι υπάρχουν ελλείψεις. Οι επιχειρήσεις φέτος προετοιμάστηκαν γιατί ήξεραν τι θα αντιμετωπίσουν μετά την περσινή σεζόν», επισημαίνει ο πρόεδρος του επιμελητηρίου Χαλκιδικής, Γιάννης Κουφίδης.

«Το φαινόμενο είναι πολυπαραγοντικό. Η πανδημία που έπληξε κυρίως τον τουρισμό σε παγκόσμιο επίπεδο έπαιξε ρόλο, κάποιος που άλλαξε επάγγελμα εκείνη την περίοδο δε γυρίζει εύκολα πίσω. Ενδεχομένως κάποιοι και να βολεύονται με τα επιδόματα που παίρνουν», συμπληρώνει.

Βάσει εκτιμήσεων τουριστικών παραγόντων οι κενές θέσεις στον τουριστικό κλάδο της περιοχής, ακόμα και αν οι επιχειρήσεις προετοιμάστηκαν καλύτερα φέτος, ξεπερνούν τις 2.000.

«Η εικόνα είναι χειρότερη από πέρσι, ενδέχεται μέχρι και να διπλασιαστούν οι κενές θέσεις εργασίας. Πολλοί εποχικοί εργαζόμενοι έφυγαν στο εξωτερικό, όπου οι μισθοί είναι καλύτεροι και χιλιάδες άλλοι βρήκαν δουλειά σε άλλους κλάδους της οικονομίας σε δουλειές 12μηνης λειτουργίας», επισημαίνει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων στον Επισιτισμό και Τουρισμό, Γιώργος Χότζογλου, ο οποίος στέκεται στην περίοδο της πανδημίας που «γέννησε» το φαινόμενο αυτό.

«Μεγάλος αριθμός εργαζομένων δεν άντεξε το διάστημα της πανδημίας να μην εργάζεται και να λαμβάνει 534 ευρώ το μήνα. Παράλληλα το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι καλούνται τους μήνες που δεν εργάζονται να μένουν χωρίς μισθό καθώς το επίδομα ανεργίας καλύπτει τους εποχικούς υπαλλήλους μέχρι τον Δεκέμβριο επιτείνει το πρόβλημα της έλλειψης εργατικών χεριών. Δεν μπορούμε να επιβιώσουμε με τρεις μήνες επίδομα ανεργίας τον χειμώνα. Παλιότερα το ταμείο ήταν πέντε μήνες και μάλιστα αναλογικά με την εργασία και ασφάλιση του κάθε εργαζόμενου», εξηγεί.

Ως δεύτερη αιτία για τις κενές θέσεις εργασίας στον κλάδο και το κύμα φυγής των εργαζομένων, ο κ. Χότζογλου ανέφερε την καταστρατήγηση των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας και την παραβίαση της εργατικής νομοθεσίας με τα ωράρια πολλές φορές να είναι εξοντωτικά ενώ οι αμοιβές χαμηλές, παράγοντες που απωθούν δυνητικούς εργαζόμενους.

«Είναι θετικό το ότι η κυβέρνηση επέβαλε την υποχρεωτικότητα της συλλογικής σύμβασης εργασίας στον κλάδο αλλά δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος πως θα βελτιωθεί η κατάσταση στο μέλλον. Η κυβέρνηση πρέπει να καταλάβει πως αν δε στηριχτούν οι εποχικοί εργαζόμενοι επαρκώς δεν θα λυθεί το πρόβλημα», σημειώνει.

Σε εθνικό επίπεδο εκτιμάται ότι στην αιχμή της θερινής σεζόν του 2022 καταγράφηκαν 60.225 ελλείψεις θέσεων, από τις 262.981 θέσεις εργασίας που προβλέπονται βάσει οργανογράμματος στα ξενοδοχεία. Δηλαδή, το ποσοστό έλλειψης ανήλθε σε 23%, με αποτέλεσμα περισσότερες από 1 στις 5 θέσεις να παρέμεινε κενή. Το ποσοστό έλλειψης ήταν παρόμοιο σε σχεδόν όλα τα τμήματα και κυμαινόταν από 21% έως 24%.

Με βάση την έρευνα του ΙΝΣΕΤΕ το 2022, από το σύνολο των θέσεων εργασίας που προβλέπονται βάσει οργανογράμματος, το 27% αντιστοιχεί σε θέσεις εργασίας σε ξενοδοχεία που βρίσκονται στην περιοχή του Νοτίου Αιγαίου και ακολουθεί η Κρήτη με 20%, τα Ιόνια Νησιά με 12% και η Κεντρική Μακεδονία με 10%. Σε όλες τις υπόλοιπες περιοχές, αντιστοιχεί ποσοστό μικρότερο από 10% του συνόλου. Το 24% των συνολικών ελλείψεων (14.346 κενές θέσεις εργασίας) καταγράφηκε στο Νότιο Αιγαίο, το 18% (10.808 θέσεις) στην Κρήτη, το 10% (5.891 θέσεις) στην Κεντρική Μακεδονία και το 14% (8.378 θέσεις) στα Ιόνια Νησιά.

Πρόκειται κυρίως για θέσεις που σχετίζονται με την εστίαση και την καθαριότητα όπως σερβιτόροι, καμαριέρες, λαντζέρηδες αλλά και κηπουροί.

Φέτος οι ελλείψεις προσωπικού στον κλάδο του τουρισμού ενδέχεται να ξεπεράσουν τις 80.000, καθώς εκτός από τις 55.000-60.000 κενές θέσεις εργασίας που υπήρχαν και πέρσι, την φετινή σεζόν ενδέχεται να υπάρχουν «διαρροές» εκτάκτων υπαλλήλων προς άλλες δραστηριότητες όπως και αλλοδαπών -που πέρσι εργάστηκαν στην χώρα μας- αλλά φέτος επέλεξαν χώρες με καλύτερες αμοιβές.

Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση άναψε το πράσινο φως για εισαγωγή 168.000 εργαζομένων από τρίτες χώρες (οι 20.000 από Αίγυπτο και Μπαγκλαντές) τη διετία 2023-2024 προκειμένου να καλύψουν ένα μέρος από τις κενές θέσεις που διαπιστώνονται στην εγχώρια αγορά εργασίας σε τουρισμό, κατασκευές και πρωτογενή τομέα.

Στον τουρισμό παρέχεται η δυνατότητα μετάκλησης 9.261 εργαζομένων στους κλάδους εστίασης και καταλυμάτων (έναντι 2.811 την προηγούμενη διετία). Βέβαια, ο αριθμός είναι σημαντικά χαμηλότερος (11,5%) σε σχέση με τις προτάσεις που υποβλήθηκαν για 80.316 εργαζομένους.

«Φυτρώνουν» 100.000 ελλείψεις εργατών στα χωράφια

Εκρηκτικό είναι το πρόβλημα και στον πρωτογενή τομέα με τις καλλιέργειες να μένουν... στα δέντρα ελλείψει εργατών να τις μαζέψουν. Περίπου 114.000 θέσεις θα κατανεμηθούν στον πρωτογενή τομέα. Από αυτές, 91.630 αφορούν εποχική εργασία διάρκειας 3 έως 9 μηνών, 16.572 εξαρτημένη εργασία τουλάχιστον δωδεκάμηνης διάρκειας και 5.265 θα είναι αλιεργάτες αιγυπτιακής καταγωγής, οι οποίοι εισέρχονται στη χώρα για μέγιστο διάστημα 11 μηνών βάσει σχετικής διμερούς συμφωνίας.

Για τους εργαζομένους από τρίτες χώρες ισχύει το ίδιο θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις εργασιακές σχέσεις των Ελλήνων - Ευρωπαίων εργαζομένων (αμοιβές, κατώτατος μισθός, ωράριο, υγιεινή - ασφάλεια, κ.λπ.). Επιπλέον για τους εποχικούς εργαζομένους θα πρέπει να εξασφαλίζεται κατάλυμα για τη διαμονή τους.

Στην ελαιοκομική περίοδο του 2022, στο νομό Χαλκιδικής δούλεψαν περίπου 6.000-7.000 μετακλητοί εργάτες γης, όταν οι ανάγκες υπερβαίνουν τα 10.000 άτομα. Στο πλαίσιο αυτό μετά κόπων και βασάνων, αν και με αυξημένη παραγωγή, ολοκληρώθηκε στα τέλη Οκτωβρίου, με καθυστέρηση σχεδόν ενός μήνα, η συγκομιδή επιτραπέζιας πράσινης ελιάς στο νομό Χαλκιδικής. Μπορεί οι 160.000 και πλέον τόνοι που συγκεντρώθηκαν να ικανοποίησαν τους ελαιοπαραγωγούς, αλλά η έλλειψη εργατών γης σε ποσοστό άνω του 30%, δημιούργησε προβληματισμό και ανησυχία για το μέλλον.

Τεράστια προβλήματα αντιμετωπίζουν Πέλλα και Ημαθία. Στον νομό Πέλλας, με τα χιλιάδες στρέμματα σε οπωροφόρα δέντρα, ενώ χρειάζονται γύρω στους 15.000 εργάτες, οι διαθέσιμοι είναι 5.000 με τη δεξαμενή συνεχώς να… στερεύει.

«Επί της ουσίας η κατάσταση είναι ίδια ή και χειρότερη σε σχέση με το 2022. Δεν έχει αλλάξει τίποτα, δεν έχουν κάνει τίποτα, έφυγαν ακόμα περισσότεροι εργάτες, τα μέτρα δε λειτούργησαν», επισημαίνει ο ειδικός σύμβουλος του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής Διακίνησης Φρούτων Λαχανικών και Χυμών - Incofruit Hellas, Γιώργος Πολυχρονάκης.

«Είναι όνειρο θερινής νυκτός το ότι θα προσκαλέσεις εργαζόμενους από τρίτες χώρες, θα δουλέψουν εννιά μήνες και μετά με τα έσοδα που θα έχουν θα γυρίσουν στην πατρίδα τους, φεύγουν χιλιάδες εργάτες γης και έρχονται ελάχιστοι», συμπληρώνει.

«Το πρόβλημα είναι τεράστιο, οι καλλιέργειες πάσχουν, η συγκομιδή και η συσκευασία των προϊόντων δεν μπορούσαν να προχωρήσουν με αποτέλεσμα να μην είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε στην υψηλή ζήτηση. Την ίδια ώρα μάλιστα που η παραγωγή ομοιοπαραγωγών χωρών μειώθηκε. Με μία πρόχειρη εκτίμηση μπορεί αυτή τη στιγμή πανελλαδικά να λείπουν περίπου 100.000-150.000 εργατικά χέρια», υποστηρίζει.

«Η γραφειοκρατία που υπάρχει για να έρθουν μετακλητοί εργαζόμενοι είναι πολύ σοβαρό πρόβλημα, οι επιχειρήσεις πρέπει να προσκαλούν εργαζόμενους αφού αυτές γνωρίζουν τις ανάγκες τους. Έχουμε ζητήσει να χρησιμοποιούνται οι μετακλητοί εργαζόμενοι από τις επιχειρήσεις σαν συνεργεία συγκομιδής των προϊόντων, με αυστηρές ποινές για όσους παραβιάσουν τη νομοθεσία, για τροφοδότηση των εξαγωγικών επιχειρήσεων, δεν μας το έχουν δώσει, έτσι όμως χάνουμε αγορές, χρειάζεται ριζική αντιμετώπιση του ζητήματος», σημειώνει.

Καταλήγοντας, ο κ. Πολυχρονάκης ζητά να δοθεί το δικαίωμα και στους «παράτυπους» μετανάστες που βρίσκονται στη χώρα μας και δουλεύουν «μαύρα», νόμιμης απασχόληση με εργόσημο και ασφάλιση, στα πρότυπα ανάλογης πρότασης που έχει κατατεθεί στη Γαλλία.

Μερική απασχόληση, ολόκληρη ανασφάλεια

Στο... μονόδρομο της μερικής απασχόλησης γιατί δεν μπορούν να βρουν θέσεις μόνιμης εργασίας οδηγούνται πολλοί εργαζόμενοι με την ανασφάλεια για το εργασιακό τους μέλλον να είναι σταθερά παρούσα. Οι θέσεις μερικής απασχόλησης με πενιχρούς μισθούς εξακολουθούν να αποτελούν μία νέα «κανονικότητα», στην οποία καλείται να προσαρμοστεί ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων. Αυτή είναι η ζοφερή πραγματικότητα για χιλιάδες Έλληνες που αντικρίζουν κατάματα τον εφιάλτη της ανεργίας και πάρα το γεγονός ότι η κατάσταση βελτιώνεται σε σχέση με τα χρόνια των μνημονίων και της πανδημίας, ο δρόμος που μένει ακόμα να διανυθεί είναι μακρύς.

Είναι ενδεικτικό πως οι 6 στους 10 και μάλιστα υψηλών προσόντων καταφεύγουν σε αυτή την επιλογή για να αντιμετωπίσουν την αδυναμία σταθερής εργασίας και να μην πάρουν το... μονοπάτι της ξενιτιάς.

Αν και υποχώρησε σημαντικά το ποσοστό αυτό μεταξύ των ετών 2020-2021, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat το ποσοστό της μερικής απασχόλησης στα άτομα ηλικίας μεταξύ 25 και 49 ετών από 70,4% το 2020 μειώθηκε σε 61,4% το 2021, συνεχίζει να αποτελεί μια πραγματικότητα για ένα σημαντικό ποσοστό εργαζομένων.

Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Περιφερειακών Πολιτικών, η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση με ποσοστό 10,6% σε ανθρώπους ηλικίας 25-64 ετών οι οποίοι έχουν καταρτιστεί επιστημονικά και παράλληλα δεν απασχολούνται σε κάποια θέση εργασίας, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην ΕΕ είναι στο 4,2%.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το συνολικό ποσοστό μερικής απασχόλησης ανέρχεται σε 8,1%. Βάσει των τελευταίων δεδομένων που προκύπτουν από την Εργάνη και αφορούν τον Φεβρουάριο του 2023, 5 στους 10 εργαζομένους δουλεύουν με μερική απασχόληση ή εκ περιτροπής και μισθό 400 ευρώ μεικτά (327 ευρώ καθαρά). Είναι ενδεικτικό πως 5.166 περισσότερες είναι οι προσλήψεις με συμβάσεις μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης από τις προσλήψεις με συμβάσεις πλήρους ενώ 2.402 συμβάσεις πλήρους απασχόλησης μετατράπηκαν σε μερικής ή εκ περιτροπής.

Σύμφωνα με έρευνα της ΓΣΕΒΕΕ, τα ποσοστά ανεργίας των νέων δείχνουν να μειώνονται τα τελευταία χρόνια αλλά η μείωση αυτή δεν οφείλεται στην αύξηση των θέσεων εργασίας αλλά κυρίως στη μείωση της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό και εν μέρει στη μείωση του πληθυσμού (αποτέλεσμα και του brain drain), που σημαίνει ότι λιγότεροι νέοι άνθρωποι εργάζονται στη χώρα μας παρότι το ποσοστό ανεργίας έχει μειωθεί.

Αξίζει να σημειωθεί πως «τρέχει» ήδη η επιδότηση του 40% των εισφορών εργαζομένου και εργοδότη σε επιχειρήσεις που επιθυμούν να μετατρέψουν τις συμβάσεις μερικής απασχόλησης εργαζομένων τους σε πλήρους απασχόλησης.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 07.05.2023