Μία από τις ανοιχτές πληγές που έχει ο ΟΑΣΘ, η οποία έχει μάλιστα άμεσο αντίκτυπο στα έσοδά του είναι η εισιτηριοδιαφυγή. Δηλαδή η συστηματική αποφυγή καταβολής κομίστρου από σημαντική μερίδα του επιβατικού κοινού, πέραν αυτών οι οποίοι δικαιούνται δωρεάν μετακίνησης (π.χ. άνεργοι, ηλικιωμένοι κ.ά.). 

Το πρόβλημα δεν είναι καινούριο και δεν αφορά βεβαίως μόνον τον ΟΑΣΘ. Μαστίζει όλα τα δημόσια μέσα μεταφοράς, αλλά όταν μιλάμε για τη Θεσσαλονίκη αναφερόμαστε, προς το παρόν τουλάχιστον, μόνον στην οδική αστική συγκοινωνία. Το φαινόμενο των λεγόμενων «τζαμπατζήδων» γιγαντώθηκε από τα μέσα του 2017 και μετέπειτα, όταν ο Οργανισμός πέρασε υπό δημόσιο έλεγχο. 

Ήταν η περίοδος που με απόφαση της τότε διοίκησης του Στέλιου Παππά ουσιαστικά είχαν καταργηθεί οι ελεγκτές κομίστρου με αποτέλεσμα να πραγματοποιούνται ελάχιστοι έλεγχοι πάνω στα λεωφορεία. 

Η διάδοχη διοίκηση του Γιώργου Σκόδρα επιχείρησε να ανατάξει τον τομέα των ελέγχων, αλλά έπεσε πάνω στην πανδημία η οποία επηρέασε πολλαπλώς τις αστικές συγκοινωνίες. 

Ωστόσο, το σύστημα ελέγχων επαναλειτούργησε, κυρίως από τους τελευταίους μήνες του 2021 και μετέπειτα. Το 2023 είναι η πρώτη χρονιά που ο αριθμός των προστίμων σε επιβάτες χωρίς εισιτήριο θα είναι ξανά πενταψήφιος, κάτι που είχε συμβεί τελευταία φορά το 2016.

Σε δήλωσή του στη «ΜτΚ» ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΟΑΣΘ Κώστας Ταγγίρης αναφέρει ότι «οι αστικές συγκοινωνίες δεν είναι δωρεάν, έχουν αντίτιμο και μάλιστα οικονομικό. Ο Οργανισμός έχει έξοδα καυσίμων, μισθοδοσίας, συντήρησης των λεωφορείων κ.λπ., τα οποία πρέπει να καλύπτει. Στον ΟΑΣΘ γίνονται έλεγχοι στους επιβάτες και επιβάλλονται πρόστιμα, όμως εμείς δεν επιχαίρουμε γι’ αυτά. Το αντίθετο συμβαίνει. Γι’ αυτό και, ως πρόεδρος του Οργανισμού, εκπροσωπώντας όλους τους εργαζόμενους, απευθύνω έκκληση στους επιβάτες να επικυρώνουν το εισιτήριο. Είναι ο μόνος τρόπος για να έχουμε ποιοτικές αστικές συγκοινωνίες».

Η πορεία των προστίμων

Έως και την κρατικοποίηση του ΟΑΣΘ, τον Ιούλιο του 2017, οι έλεγχοι και τα επιβαλλόμενα πρόστιμα υπερέβαιναν τις 50.000 με 60.000 ετησίως. Ειδικότερα, την τελευταία χρονιά πριν από την κρατικοποίηση, το 2016 είχαν επιβληθεί συνολικά 56.211 πρόστιμα. Από αυτά τα 15.570 κόπηκαν από τους 82 ελεγκτές του ΟΑΣΘ, ενώ τα υπόλοιπα 40.641 από τους 52 ιδιώτες ελεγκτές. 

Δηλαδή οι 52 ιδιώτες ελεγκτές επέβαλαν το 72,4% των προστίμων το 2016 έναντι του 27,6% που επέβαλαν οι 82 ελεγκτές του ΟΑΣΘ. Βεβαίως, όπως επισημαίνει παράγοντας του Οργανισμού πολλά από τα πρόστιμα που έκοβαν οι ιδιώτες ελεγκτές ήταν κάπως προβληματικά και ήταν αδύνατον να εισπραχθούν.

Παρόμοιες ήταν οι επιδόσεις και για το πρώτο επτάμηνο του 2017 οπότε έληξε η σύμβαση με την ιδιωτική εταιρεία. Συγκεκριμένα, στο διάστημα αυτό επιβλήθηκαν συνολικά 36.887 πρόστιμα εκ των οποίων τα 28.683 (ποσοστό 77,8%) τα επέβαλαν οι ιδιώτες ελεγκτές και τα υπόλοιπα 8.204 τα επέβαλαν οι ελεγκτές του ΟΑΣΘ.

Στη διάρκεια της διετίας της διοίκησης του ΟΑΣΘ υπό τον Στέλιο Παππά υπήρξε ραγδαία πτώση στους ελέγχους για την καταβολή κομίστρου. Άλλωστε μία από τις πρώτες κινήσεις τις οποίες είχε κάνει η νέα κρατική διοίκηση ήταν να μην ανανεώσει τη σύμβαση με ιδιωτική εταιρεία η οποία έκανε ελέγχους, ταυτόχρονα με τους ελεγκτές του ΟΑΣΘ. 

Έτσι, στους υπόλοιπους πέντε μήνες του 2017 επιβλήθηκαν 1.504 πρόστιμα, δηλαδή 300 κατά μέσο όρο ανά μήνα, έναντι 5.270 κατά μέσο όρο ανά μήνα, το πρώτο επτάμηνο.

Την επόμενη χρονιά, το 2018, ο αριθμός των προστίμων ανήλθε συνολικά στα 1.438, δηλαδή 120 κατά μέσο όρο το μήνα και κατά 35.724 λιγότερα σε σχέση με το 2017.

Απόλυτη εγκατάλειψη των ελέγχων υπήρξε το πρώτο οκτάμηνο του 2019 έως την αντικατάσταση της διοίκησης του κ. Παππά, στη διάρκεια του οποίου επιβλήθηκαν συνολικά 135 πρόστιμα, δηλαδή περίπου 17 κατά μέσο όρο το μήνα. Μάλιστα, υπήρξαν μήνες, όπως ο Απρίλιος και ο Μάιος που ο αριθμός των προστίμων ήταν μονοψήφιος, 7 και 8 αντιστοίχως, δηλαδή περίπου ένα πρόστιμο ανά τέσσερις ημέρες!

Μετά την αλλαγή διοίκησης, από τον Σεπτέμβριο του 2019, η κατάσταση υπό τον Γιώργο Σκόδρα, άρχισε να αλλάζει. Τα πρόστιμα μηνιαίως κυμαίνονταν από 300 έως 400. Όλα αυτά, όμως, μέχρι τον Μάρτιο του 2020 που ξέσπασε η πανδημία. 

Από κει κι έπειτα, τους υπόλοιπους εννέα μήνες του 2020 επιβλήθηκαν συνολικά 15 πρόστιμα καθώς ήταν περίοδος lockdown. 

Η κατάσταση άρχισε και πάλι να ομαλοποιείται, ουσιαστικά μετά τον Απρίλιο του 2021, με τα πρόστιμα να αυξάνονται σταδιακά. Σε δύο μάλιστα, περιπτώσεις, τον Ιούλιο και τον Οκτώβριο ξεπέρασαν τα χίλια.

Από τον Δεκέμβριο του 2021 και μετέπειτα, μετά την τοποθέτηση των λεγόμενων «Στάσιμων ελεγκτών», δηλαδή ελεγκτών οι οποίοι παρέμεναν εντός του λεωφορείου καθ’ όλη τη διαδρομή, τα πρόστιμα μειώθηκαν σχεδόν στο μισό καθώς η νέα τακτική προσέγγισης των επιβατών απέδιδε το επιδιωκόμενο, δηλαδή την επικύρωση ή έκδοση εισιτηρίου, χωρίς να απαιτείται η επιβολή προστίμου. Έτσι, το 2022 επιβλήθηκαν 4.973 πρόστιμα από 7.056 που είχαν επιβληθεί το 2021.

Το 2023 και ιδιαιτέρως μετά τον Μάιο η αποτελεσματικότητα των ελέγχων οδήγησε στον πολλαπλασιασμό των προστίμων τα οποία έως και τον Οκτώβριο ανήλθαν σε 9.630, κάτι που σημαίνει ότι έως το τέλος του χρόνου θα υπερβούν τις 10.000. Αυτήν την περίοδο πάντως έχουν απομείνει στον Οργανισμό περίπου 60 ελεγκτές κομίστρου καθώς διαρκώς υπάρχουν συνταξιοδοτήσεις ενώ η τελευταία πρόσληψη προσωπικού έγινε το 2011.

ΤΑ ΠΡΟΣΤΙΜΑ ΓΙΑ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟΔΙΑΦΥΓΗ ΤΗΝ ΠΕΝΤΑΕΤΙΑ 2017-2021

Τα πρόστιμα

Η εισπραξιμότητα αυτών των προστίμων ανέρχεται γύρω στο 35%. Το πρόστιμο αντιστοιχεί στο 60πλάσιο των κανονικών ή μειωμένων (εφόσον τα δικαιούνται) βασικών εισιτηρίων. Επομένως, κάθε πρόστιμο ανέρχεται σε 54 ευρώ το ολόκληρο και 27 ευρώ το μειωμένο.

 Εφόσον ένα πρόστιμο δεν εισπραχθεί μέσα σε δύο μήνες από την επιβολή του, βάσει νόμου διαβιβάζεται στις κατά τόπους Εφορίες, όπου πενταπλασιάζεται και αναζητείται ως Δημόσιο Έσοδο. 

Αυτό σημαίνει ότι ένα πρόστιμο μετατρέπεται από 54 σε 270 ευρώ και από 27 σε 135 ευρώ αντίστοιχα.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 03.12.2023