Δε βλέπεις άνθρωπο να κυκλοφορεί στο δρόμο, ούτε αυτοκίνητα. Τα μαγαζιά κλείνουν, τα πατζούρια στα σπίτια είναι κατεβασμένα.

Κάθε Γενάρη, τα Λιμενάρια, ο δεύτερος μεγαλύτερος οικισμός στη Θάσο, «ερημώνει» και οι περισσότεροι κάτοικοι φεύγουν από το χωριό. Προορισμός όλων είναι ο ορεινός οικισμός Κάστρο, το πιο άγνωστο και πιο «πρωτόγονο» χωριό του νησιού.

Ο μεσαιωνικός οικισμός που αποτελούσε για αιώνες προστασία των κατοίκων από τις πειρατικές επιδρομές, μέχρι πριν λίγα χρόνια δεν ήταν προσβάσιμος από ασφάλτινο δρόμο ενώ δεν ήταν καν συνδεδεμένος με το δίκτυο ηλεκτροδότησης.

Στο χωριό-φάντασμα υπήρχαν μόνο χαλάσματα σπιτιών που εδώ και πολλές δεκαετίες είχαν εγκαταλειφθεί αφού οι κάτοικοι κατηφόρισαν προς τη θάλασσα και δημιούργησαν τον παραλιακό οικισμό των Λιμεναρίων. Η ανάπτυξη της αλιείας και της γεωργίας στην αρχή αλλά και του τουρισμού στη συνέχεια, συνέβαλαν στην εγκατάλειψη του οικισμού.

Όμως το χωριό αυτό «ζωντάνευε» κάθε έτος χωρίς διακοπή, παραμονές του προστάτη του, του Αγίου Αθανασίου. Πέρα από τα γνωστά θρησκευτικά έθιμα, η παράδοση ήθελε τους ιδιοκτήτες των λιγοστών σπιτιών να ανοίγουν τις πόρτες τους και να φιλεύουν αλλά και να φιλοξενούν κάθε επισκέπτη. Με το πέρασμα του χρόνου, οι Λιμεναριώτες δεν ανέβαιναν μόνο τις παραμονές της γιορτής του Αγίου αλλά και αρκετές μέρες πριν. Άλλωστε οι βασικές υποχρεώσεις των περισσότερων, όπως η τουριστική σεζόν ή το μάζεμα της ελιάς, είχαν τελειώσει και είναι γνωστό ότι τον Ιανουάριο στα νησιά δεν υπάρχει μεγάλη κίνηση. Έτσι καθιερώθηκε, μετά την Πρωτοχρονιά το παλιό χωριό να αρχίζει να γεμίζει και να έχει ζωή ακόμη και μετά τη γιορτή του Αγίου Αθανασίου. Τις ημέρες αυτές, ο παραλιακός οικισμός μοιάζει με έρημη γη.

Αυτό το έθιμο, που όσο περνούν τα χρόνια το γνωρίζουν σιγά-σιγά και οι μη ντόπιοι, είχε ως αποτέλεσμα να αρχίσει η αναστήλωση παλιών κατοικιών. Σιγά σιγά τα χαλάσματα έγιναν ξανά σπίτια, συντηρήθηκαν τζάκια, μεταφέρθηκαν καυσόξυλα αλλά και γεννήτριες ρεύματος. Μετά το 2000 έγιναν έργα ηλεκτροδότησης και μετά το 2010 στρώθηκε για πρώτη φορά άσφαλτος στο δύσβατο δρόμο που οδηγεί στον ορεινό οικισμό, σε υψόμετρο περίπου 500 μέτρων. Πλέον λειτουργεί και ταβερνάκι για τους επισκέπτες. Οι περισσότεροι χρησιμοποιούν τα σπίτια ως εξοχικά αλλά υπάρχουν κι αυτοί που αποφάσισαν να εγκατασταθούν στο χωριό ως μόνιμοι κάτοικοι.

Θεωρείται ο παλιότερος οικισμός στη Θάσο. Στα 12 χλμ βορειοανατολικά των Λιμεναρίων και προς το κέντρο του ορεινού όγκου του νησιού, αποτελεί οικιστική περιοχή μη ορατή από την ακτή, όπως και άλλα χωριά που είχαν αναπτυχθεί με τον ίδιο τρόπο, υπό τον φόβο των επιδρομών.

Ιστορία που χάνεται στους αιώνες

Το όνομα του χωριού προέρχεται από τα ερείπια ενός κάστρου, το τείχος του οποίου κατασκευάστηκε το 1403. Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου χτίστηκε το 1804 μέσα στο παλιό γενοβέζικο κάστρο με πέτρες από το τείχος του, όπως εξάλλου και τα περισσότερα σπίτια του οικισμού. Για να χτιστεί η εκκλησία είχε δώσει άδεια ο Σουλτάνος κι επί 40 μέρες όλοι οι κάτοικοι της περιοχής έβαλαν ένα χεράκι. Στο εσωτερικό της εκκλησίας βρίσκει κανείς και σήμερα επιγραφές με αναφορά στους Γενοβέζους Gattelusi που κυριάρχησαν στο νησί μέσα στον 15ο αιώνα.

Η Θάσος μαζί με τη Λήμνο, τη Σαμοθράκη και τη Λήμνο αποτέλεσαν για μικρό διάστημα το «κράτος των Γατελούζων» μετά από παραχωρήσεις γης από τη βυζαντινή αυτοκρατορία ως ανταλλάγματα σε γενοάτες. Ο οικισμός άρχισε να ερημώνει από το 1900 και μετά ενώ η «αναβίωσή» του άρχισε σχεδόν 100 χρόνια αργότερα. Χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό μνημείο με υπουργική απόφαση τη δεκαετία του 1980.

Η εκκλησία του χωριού είναι μία από τις παλιότερες εκκλησίες στη βόρεια Ελλάδα. Οι επισκέπτες μεταξύ άλλων θαυμάζουν το κλειδί των 40 εκατοστών που ανοίγει την παλιά, μικρή πόρτα της.

* Δημοσιεύτηκε στη «ΜτΚ» στις 22.01.2023