Της Μαρίας Ζουρνά, Αρχιτέκτονα, πρώην Διευθύντριας Βιώσιμης Κινητικότητας του δήμου Θεσσαλονίκης

Όσο πλησιάζουμε σε προεκλογική περίοδο, εντείνονται τα αγωνιώδη ερωτήματα του τύπου «Πώς θα λυθεί το κυκλοφοριακό;», «Πώς θα λυθεί η καθαριότητα;», «Πώς θα αυξηθεί το πράσινο;», «Πώς θα εξοικονομηθεί ενέργεια;». Για το πρώτο ερώτημα, το κυκλοφοριακό, η κατάσταση στη Θεσσαλονίκη μοιάζει να έχει φτάσει στο μη περαιτέρω. Οι πάντες δυσαρεστημένοι: οδηγοί ΙΧ, πεζοί, ποδηλάτες, επιβάτες λεωφορείων, επαγγελματίες, ταξιτζήδες, κάτοικοι και επισκέπτες. Μπορεί να δει κανείς το πρόβλημα με διάφορους τρόπους, ενδεικτικά: σε σχέση με τη χωρητικότητα (πόσα οχήματα «σηκώνει» αυτή η πόλη, κινούμενα και σταθμευμένα, για να υπάρχει κανονική ροή κυκλοφορίας στις ώρες αιχμής, μέτρα αποτροπής της διαμπερούς κυκλοφορίας, παράκαμψη σημείων συμφόρησης), σε σχέση με κίνητρα και αντικίνητρα που μπορεί να μειώσουν τη χρήση του ΙΧ (πραγματική αστυνόμευση, πρόστιμα, επιδότηση αγοράς ποδηλάτου ή πατινιού, επιβράβευση χρήσης ΜΜΜ), σε σχέση με έργα και παρεμβάσεις για τη βελτίωση της κυκλοφορίας (ενοποίηση φαναριών, κυκλικοί κόμβοι, προστασία λεωφορειολωρίδων, επέκταση ποδηλατόδρομων, αποτρεπτικά μέτρα για την παράνομη στάθμευση).

Διεθνώς για περιβαλλοντικούς λόγους, για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και την προστασία των ιστορικών κέντρων, η τάση εδώ και τρεις δεκαετίες είναι υπέρ του αποκλεισμού των αυτοκινήτων από την καρδιά των πόλεων. Η κυκλοφορία διοχετεύεται περιμετρικά του κέντρου, ενώ σε αυτό επιτρέπεται σχεδόν αποκλειστικά η κίνηση των μέσων μαζικής συγκοινωνίας και των οχημάτων έκτακτης ανάγκης και τροφοδοσίας. Αργά ή γρήγορα, οι αντιστάσεις θα καμφθούν και η τάση αυτή θα υιοθετηθεί και στην πόλη μας, αφού βέβαια πρώτα εξασφαλισθούν οι απαραίτητες συνθήκες για την εκτεταμένη πεζοδρόμηση του οδικού δικτύου σε συνδυασμό με την εξυπηρέτηση των αναγκών μετακίνησης, και με αυτό εννοώ την ολοκλήρωση του Μετρό, τον ανασχεδιασμό των λεωφορειακών γραμμών και την αποδεκτή κάλυψη των αναγκών στάθμευσης.

Και ως τότε, υπάρχουν άραγε κάποια μέτρα που θα μπορούσαν άμεσα να ληφθούν, για να μη ζούμε σε ένα καθημερινό χάος απ’ άκρη σ’ άκρη του πολεοδομικού συγκροτήματος;

Το πιο άμεσο και εφικτό (γιατί είναι ήδη θεσμοθετημένο) είναι η εφαρμογή του ενιαίου βραδινού ωραρίου φορτοεκφορτώσεων, σε συνδυασμό με τα απαγορευτικά μέτρα για τη διέλευση μεγάλων φορτηγών από το κέντρο της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για δύο κανονιστικές αποφάσεις που ισχύουν από το 2019, αλλά για λόγους μικροπολιτικούς αποφασίστηκε να τεθούν σε αχρηστία, χωρίς να έχει προτείνει κανείς κάτι καλύτερο όλο αυτό το διάστημα. Οι κανόνες της ζούγκλας δεν αποτελούν σοβαρή αντιπρόταση. Η τροφοδοσία της αγοράς θα προσαρμοστεί στο ενιαίο βραδινό ωράριο και θα λειτουργεί με σαφείς κανόνες, χωρίς να επιβαρύνει κυκλοφοριακά την πόλη.

Δεύτερο: όταν γνωρίζεις πολύ καλά ότι η Διεύθυνση Τροχαίας, αλλά και η Δημοτική Αστυνομία, δεν έχουν απεριόριστες δυνατότητες για 24ωρη αστυνόμευση, τότε δεν ακυρώνεις ούτε τα θεσμικά μέτρα, όπως το ωράριο, ούτε τα σταθερά μέσα οργάνωσης της κυκλοφορίας, όπως τα περιβόητα «πασσαλάκια» που μειώνουν την ανάγκη διαρκούς αστυνόμευσης. Όχι μόνο δεν έπρεπε να αποξηλωθούν, αλλά αντίθετα να επεκταθούν και σε άλλα σημεία ή δρόμους όπου η πόλη «στενάζει». Απολύτως δικαιολογημένο, ασφαλές, φθηνό και άμεσα εφαρμόσιμο μέτρο.

Το τρίτο μέτρο που θα έπρεπε να απασχολεί τους υπεύθυνους, θα ήταν η υποστήριξη με κάθε τρόπο της δημόσιας συγκοινωνίας. Εντατική αστυνόμευση, απομάκρυνση παράνομης στάθμευσης, προτεραιότητα, αξιόμαχος στόλος με εφεδρικά λεωφορεία, ώστε να μειωθούν οι χρόνοι αναμονής στις στάσεις, να πυκνώνουν τα δρομολόγια στις ώρες αιχμής, να είναι αξιόπιστοι οι χρόνοι της κάθε διαδρομής.

Και βέβαια, οι αρχές δεν μπορεί να είναι αμέτοχες και να στέκονται αμήχανα απέναντι σε προγραμματισμένα γεγονότα που λειτουργούν ως πόλοι έλξης της κυκλοφορίας, που «γεννούν μετακινήσεις» επισκεπτών στη γλώσσα των συγκοινωνιολόγων. Μεγάλες εκδηλώσεις στο κέντρο, όπως η Agrotica και σε λίγες μέρες η Filoxenia, δεν είναι κάτι ξαφνικό, αφού γίνονται πάνω από 20 χρόνια, προς τι η έκπληξη λοιπόν; Υπήρξε κάποια προετοιμασία των αρχών για τη διοχέτευση της κυκλοφορίας, την αποτροπή της παράνομης στάθμευσης των επισκεπτών, την κατάληψη του δημοσίου χώρου γύρω από το εκθεσιακό κέντρο; Αντίστοιχα εμφράγματα προκαλούν οι απανωτοί αποκλεισμοί αρτηριών για κάθε είδους events, που επαναλαμβάνονται επί χρόνια, χωρίς σοβαρή μέριμνα για την ομαλή διεξαγωγή της κυκλοφορίας. Η ταλαιπωρία στην οποία υποβάλλονται οι οδηγοί και οι επιβάτες, δεν αποτιμάται σε κόστος, χαμένες εργατοώρες, εκπομπή καυσαερίων, και δεν οδηγεί σε λήψη διορθωτικών μέτρων, μέχρι την επόμενη διοργάνωση. Δε βαριέσαι.

«Προγραμματισμένα γεγονότα» σε μια πόλη είναι και η καθημερινή αποκομιδή των απορριμμάτων, οι σχολικές μεταφορές, οι λαϊκές αγορές, οι ποδοσφαιρικοί αγώνες, τα προγραμματισμένα έργα κοινής ωφελείας, οι πιάτσες ταξί. Όλα όσα συμβαίνουν τακτικά, πρέπει να μπουν επάνω στο κυκλοφοριακό μοντέλο της πόλης και να μελετηθούν εναλλακτικές λύσεις, με έμφαση στα τμήματα του οδικού δικτύου που επιβαρύνονται ιδιαίτερα. Ακόμα καλύτερα, αν μελετηθούν και σενάρια διεξαγωγής της κυκλοφορίας για έκτακτα, απρογραμμάτιστα επεισόδια αποκλεισμού, ώστε η πόλη να λειτουργεί με ασφάλεια, σε κάθε περίπτωση.

Το πρόβλημα της κυκλοφορίας είναι πολυσύνθετο, όμως είναι μετρήσιμο και ελέγξιμο με τα σημερινά επιστημονικά εργαλεία και την τεχνολογία που υπάρχει, αρκεί να μην μπαίνουν στη μέση τα μικροσυμφέροντα και η αβουλία των πολιτικών οργάνων.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 06.11.2022