ΑΠΟΨΕΙΣ

Ευκαιρία για στοχασμό,αξιολογήσεις, άντληση διδαγμάτων αλλά και πηγή έμπνευσης όχι μόνο για τους πολιτικούς του σήμερα αλλά και για τον κόσμο του πνεύματος και της τέχνης γίνεται η ιστορική περίοδος της Μεταπολίτευσης. Οι συζητήσεις όπως προβλέπεται θα ενταθούν όλη αυτή τη χρονιά που σημαδεύει την 50η επέτειο από την πτώση της Χούντας τον Ιούλιο του 1974. Η Μεταπολίτευση είτε «τελείωσε», είτε ακόμα απαντέχει, όπως όλα δείχνουν, πάντα θα αντιμετωπίζεται «εν θερμώ» καθώς αυτή έδωσε σχήμα και μορφή στην σύγχρονη μεταπολεμική Ελλάδα. Έρχεται πάλι στο επίκεντρο συζητήσεων και διαφωνιών. Οι δημοκρατικές ελευθερίες αλλά και ο λαϊκισμός, οι μεταρρυθμίσεις αλλά και το πελατειακό κράτος, η κατάργηση ανισοτήτων και διακρίσεων αλλά και η διαφθορά και κυρίως ο καταλογισμός των ιστορικών ευθυνών σε πρόσωπα και κόμματα που δέσποσαν τα τελευταία πενήντα χρόνια, είναι η φετινή «ατζέντα».

Ήδη όμως καταγράφτηκε την περασμένη εβδομάδα μια βαρυσήμαντη συζήτηση που τα είχε όλα: Από τις αναμνήσεις και τον αυτοσαρκασμό, μέχρι τα πρόσωπα που δέσποσαν αυτόν τον μισό αιώνα, τις εικόνες και τα λόγια που ξεχώρισαν και έμειναν ως διαχρονικά σύμβολα αλλά και την προβολή του φαινομένου στο μέλλον. Ήταν συζήτηση μεταξύ του Ευάγγελου Βενιζέλου και του κορυφαίου τροβαδούρου Διονύση Σαββόπουλου στο πλαίσιο του συνεδρίου «Η Καμπύλη της Μεταπολίτευσης» που διοργάνωσε ο «Κύκλος Ιδεών».

«Εσύ πώς αντιλαμβάνεσαι τη Μεταπολίτευση, κυρίως ως στιγμή το 1974, ως μετάβαση από τη δικτατορία στη δημοκρατία ή ως μία πεντηκονταετία που μας εμφάνισε πολλές εκπλήξεις, πολλές προόδους, αλλά και πολλές οπισθοχωρήσεις. Ποια είναι η δική σου αντίληψη για τη Μεταπολίτευση;»

Αυτή ήταν η εισαγωγική ερώτηση από τον καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου, πρώην υπουργό και πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ Ευάγγελο Βενιζέλο.

«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι μία στιγμή ιστορική η Μεταπολίτευση, έρχεται ο Καραμανλής με το αεροπλάνο του Ζισκάρ ντ’ Εσταίν, ο Ανδρέας, η Μελίνα, έρχονται οι εκτοπισμένοι από τα νησιά στα λιμάνια, από τις φυλακές, επίσης επιστρέφουν χιλιάδες εμιγκρέδες που είχαν φύγει λόγω της Χούντας, δηλαδή μιλάμε χιλιάδες σπίτια γιόρταζαν, καλωσόριζαν τους δικούς τους» ήταν η απάντηση στην αρχή της κουβέντας με τον γνωστό αφηγηματικό και γλαφυρό του τρόπο του Διονύση Σαββοπούλου. Χαρακτηριστικό σημείο της συζήτησης είναι χωρίς άλλο και η αξιολόγηση-αποτίμηση των γεγονότων και εξελίξεων όλου αυτού του μισού αιώνα.

«Επιτυχημένη είναι, διότι δεν έχει ξαναγίνει αυτό, ομαλή διαδοχή κυβερνήσεων επί 50 χρόνια» υπογράμμισε ο Διονύσης Σαββόπουλος με τον Ευάγγελο Βενιζέλο να συμφωνεί: «Όντως, είναι η καλύτερη περίοδος της ελληνικής ιστορίας και ούτε λίγο ούτε πολύ είναι το ¼, δηλαδή από τα 200 χρόνια του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, τα 50 είναι αυτά που έχουμε ζήσει, είναι η δική μας γενιά και η δική μας εμπειρία».

«Το 1981 ήταν ένας άλλος σταθμός, διότι καταργήθηκαν τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων και καταργήθηκε και η λογοκρισία που με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Αυτά δεν είχαν καταργηθεί, πριν. Επίσης αναγνωρίστηκε η Εθνική Αντίσταση, κυρίως ήταν ο γέρο-Καραμανλής Πρόεδρος και ο Ανδρέας» ανέφερε ο Δ. Σαββόπουλος.

Τελείωσε πια η Μεταπολίτευση; Είναι ένα ερώτημα που συζήτησαν οι δυο συνομιλητές. «Για εμένα τελειώνει κάποια στιγμή, δεν ξέρω εάν θα διαψευστώ, δηλαδή νομίζω ότι τελειώνει η Μεταπολίτευση κάνοντας αυτή την καμπύλη μετά τη θητεία της κυβέρνησης της «πρώτης φοράς Αριστεράς». Τους είδαμε πια όλους, κυβέρνησαν όλοι και νομίζω ότι είναι πια μάλλον αδύνατο να επιστρέψουμε στην πόλωση» ήταν η γνώμη του Διονύση Σαββόπουλου. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος από την πλευρά του στάθηκε στο εξής: «Πάντως η αλήθεια είναι, έτσι το βλέπω, ότι δεν υπήρξε από το 1974 έως σήμερα γεγονός εφάμιλλο, δηλαδή αυτό σε σύγκριση με αυτό που συνέβη το 1974 με τα γεγονότα στην Κύπρο, με τον Αττίλα, με την πτώση της δικτατορίας, δεν υπήρξε κάτι το οποίο να είναι ισοϋψές ιστορικά, υπήρξαν πολύ σημαντικά πράγματα, αλλά όχι τόσο καταλυτικά όσο το γεγονός αυτό. Για αυτό και είμαστε, πιστεύω, ακόμη μέσα στην ευρύτερη περίοδο της Μεταπολίτευσης»

Απόσταση

Σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα να επισημάνω επιγραμματικά το γεγονός ότι πολύ νωρίς, από τα μέσα κιόλας της δεκαετίας του 1970 ο Διονύσης Σαββόπουλος, μέσα από εμβληματικά τραγούδια και με τον γνωστό ποιητικό και σαρκαστικό τρόπο της τραγουδοποιοίας του, κράτησε αποστάσεις από στερεότυπα και αγκυλώσεις που γέννησε κυρίως ο κομματισμός. Δεν εντάχθηκε σε στενάχωρα ιδεολογικά και κομματικά ρεύματα και σχήματα. Βέβαια ήταν στην αριστερά του εξήντα «όταν αυτή εκδιώκετο», όπως έχει πει χαρακτηριστικά.

Στο τραγούδι «Είδα τη Σούλα και τον Δεσποτίδη» (δίσκος «Μην πετάξεις τίποτα»(1994), στον στίχο ακούμε:

«Μαζί τους τους ήμουνα στην άλλη αριστερά

που είδε τον κόσμο σαν έργο τέχνης

με τελειωμένα , αθάνατα φτερά».

Ιδού και άλλα εμβληματικά πια αποσπάσματα:

«Στη φοιτητριούλα που σ' έχει ερωτευθεί
θα σε καταγγείλω πονηρέ πολιτευτή
τζάμπα χαραμίζει θα πάω να της πω
τον νεανικό της και αγνό ενθουσιασμό».

(«Ο Πολιτευτής». Το τραγούδι γράφτηκε στις αρχές της Μεταπολίτευσης. Μπήκε στο δίσκο «Ρεζέρβα»(1979).

«Χρονιές, με αίμα και φωτιές
και Χούντας κι Ιουλιανές,
και της μεταπολίτευσης φωνές,
αυτού του συρφετού,
του δημοκρατικού
του νέου εγωισμού, εμείς….»

(«Εμείς του εξήντα οι εκδρομείς», 1989, από τον δίσκο «Το Κούρεμα»)

«Κόμμα και ρετσίνα
κι άσματα επινίκια
Είμαι δεκαεξάρης
σας γαμώ τα Λύκεια

“Δεν είμαι Πασόκα
δεν είμαι ούτε ΚΚΕ
Βρε είμαι ό,τι είμαι
κι ό,τι τραγουδώ για σε»

(«Το χειμώνα ετούτο!», 1983, από τον δίσκο «Τραπεζάκια έξω»).

“Τι να φταίει η Bουλή

τι να φταιν οι εκπρόσωποι

έρημοι και απρόσωποι βρε

αν πονάει η κεφαλή

φταίει η απρόσωπη αγάπη που 'χει βρει”

(«Ας κρατήσουν οι χοροί», από τον δίσκο «Τραπεζάκια Έξω», 1983).

«Όχι στων μανιφέστων τις κλεισούρες
αλλά σε κείνο εκεί το μπαρ που ξενυχτάει».

(«Για παιδιά που είναι στο κόμμα», από τον δίσκο «Ρεζέρβα», 1979).