ΑΠΟΨΕΙΣ

Oι μετοχές της ΑΕ είναι ελεύθερα μεταβιβάσιμες: κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της, κατά το στάδιο της εκκαθάρισής της, κατά τη διάρκεια της υπαγωγής της σε συλλογική διαδικασία. Το επιτρεπτό της ελεύθερης μεταβίβασης των μετοχών της ΑΕ προκύπτει από την ομώνυμη αρχή-περί της οποίας προηγούμενη αρθρογραφία μας. Επισημάναμε, εντούτοις, ότι η συγκεκριμένη αρχή κάμπτεται σε δύο περιπτώσεις-όσον αφορά ΑΕ με μετοχές μη εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά. Με την πρώτη από αυτές ασχοληθήκαμε ήδη (τις δεσμευμένες μετοχές: όσες υπόκεινται σε καταστατικούς περιορισμούς όσον αφορά τη μεταβίβασή τους). Εδώ θα μας απασχολήσει η δεύτερη, εξίσου ενδιαφέρουσα όμως, περίπτωση: το δικαίωμα προαίρεσης, όσον αφορά τη μεταβίβαση ή την απόκτηση μετοχών.

Έννοια & Περιεχόμενο

Είναι, κατά νόμο, εφικτή η σύναψη συμφωνίας των μετόχων, ανάμεσά τους ή με τρίτους, με την οποία παρέχεται το δικαίωμα προαίρεσης αγοράς (:call option) ή πώλησης (:put option) ονομαστικών μετοχών.

Με μια τέτοια συμφωνία (:προαίρεσης) παρέχεται η εξουσία στον δικαιούχο να καταρτίζει με δική του μόνον (:«μονομερή») δήλωση μια άλλη-κύρια σύμβαση με τον δεσμευόμενο-υπόχρεο αντισυμβαλλόμενό του. Η σύμπραξη, δηλαδή-στην περίπτωση αυτή, του υπόχρεου δεν απαιτείται˙ αυτό, εξάλλου, είναι που διαφοροποιεί τη συμφωνία προαίρεσης από το γνωστό προσύμφωνο.

Ο μέτοχος ή τρίτος υπέρ του οποίου το σχετικό δικαίωμα προαίρεσης μπορεί, κατ΄αποτέλεσμα, να προβεί, μόνος αυτός-επόμενη χρονική στιγμή, σε αγορά ή πώληση μετοχών.

Μορφές Δικαιώματος Προαίρεσης

Η συμφωνία του δικαιώματος προαίρεσης είναι δυνατό να λάβει (και) το περιεχόμενο των, μορφών δέσμευσης των μετοχών, οι οποίες ήδη μας απασχόλησαν. Μεταξύ αυτών οι συμφωνίες υποχρέωσης (:drag along) ή δικαιώματος (:tag along) της μειοψηφίας να πωλήσει μαζί με τους πλειοψηφούντες μετόχους. Οι δεσμευμένες μετοχές προϋποθέτουν, κατά τα προαναφερθέντα, καταστατική πρόβλεψη˙ η συμφωνία προαίρεσης όχι.

Χρόνος Ενεργοποίησης Δικαιώματος

Η συμφωνία προαίρεσης είναι δυνατό να τελεί υπό αναβλητική αίρεση ή προθεσμία. Στην περίπτωση αυτή το σχετικό δικαίωμα (:προαίρεσης) δεν θα ενεργοποιηθεί εξαρχής. Θα ενεργοποιηθεί είτε μόλις πληρωθεί η αίρεση (επέλθει δηλαδή το συμφωνημένο μέλλον και αβέβαιο γεγονός) είτε μόλις παρέλθει η συμφωνηθείσα προθεσμία.

Καταχώριση Της Συμφωνίας Προαίρεσης

Μια τέτοια συμφωνία (:στο πλαίσιο της οποίας παρέχεται δικαίωμα προαίρεσης) είναι δυνατό να καταγραφεί στο βιβλίο μετόχων ή, επί άυλων μετοχών, στο μητρώο, με επιμέλεια των συμβαλλομένων. Η συντέλεση ή μη της σχετικής καταχώρισης δεν επηρεάζει το κύρος της συμφωνίας. Μέσω αυτής, ωστόσο, επιτυγχάνεται η διαφάνεια και «δημοσιότητά» της. Αναγκαία, κατά τούτο, στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων.

Η Άσκηση Του Δικαιώματος Προαίρεσης

Το δικαίωμα προαίρεσης, όπως ήδη επισημάνθηκε, ασκείται με μονομερή δήλωση του δικαιούχου προς τον δεσμευόμενο/υπόχρεο (και όχι προς την ΑΕ).

Με την περιέλευση της δήλωσης σχετικά με την άσκηση του δικαιώματος στον δεσμευόμενο/υπόχρεο, καταρτίζεται η συμφωνηθείσα κύρια σύμβαση. Γεννώνται, στην περίπτωση αυτή, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτή (εάν λ.χ. πρόκειται για πώληση, ο αγοραστής γίνεται φορέας των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που απορρέουν από τις μετοχές).

Για τη δήλωση αυτή του δικαιούχου δεν απαιτείται συγκεκριμένος τύπος. Ενδεδειγμένη, εν τούτοις (αν όχι αναγκαία-για λόγους απόδειξης και μόνον), η έγγραφη διενέργειά της.

Σε περίπτωση που το ΔΣ της ΑΕ (ή εκείνος που τηρεί το μητρώο μετόχων) επιβεβαιώσει ότι ασκήθηκε το δικαίωμα προαίρεσης προσηκόντως (:πλήρωση, μεταξύ άλλων, των προϋποθέσεων και διατυπώσεων που συμφωνήθηκαν-συμπεριλαμβανομένης της καταβολής του τυχόν τιμήματος) οφείλει να καταχωρίσει «αμελλητί» στο βιβλίο ή στο μητρώο τη μεταβολή του μετόχου. Για τη συγκεκριμένη καταχώριση μάλιστα δεν απαιτείται σύμπραξη του υπόχρεου. Επίσης: η καταχώριση δεν χρονολογείται κι ούτε υπογράφεται από τον μεταβιβάζοντα μέτοχο, τον αποκτώντα ή τους πληρεξουσίους τους.

Η συγκεκριμένη καταχώριση νομιμοποιεί τον δικαιούχο έναντι της εταιρείας. Η συντέλεσή της (ή μη), ωστόσο, δεν επηρεάζει το κύρος της μεταβίβασης.

Η Κάμψη Της Αρχής Της Ελεύθερης Μεταβίβασης Των Μετοχών

Η αρχή της ελεύθερης μεταβίβασης των μετοχών εξακολουθεί να ισχύει ακόμη και όταν έχει καταρτιστεί συμφωνία προαίρεσης. Προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο μιας τέτοιας (απευκταίας για τον φορέα του δικαιώματος προαίρεσης) μεταβίβασης, απαιτείται σχετική ρήτρα στην συμφωνία προαίρεσης. Συγκεκριμένα, όπως ρητά προβλέπει ο νόμος, στην συμφωνία προαίρεσης μπορεί να τεθεί ρήτρα ότι μέχρι την άσκηση ή την απόσβεση του δικαιώματος προαίρεσης δεν επιτρέπεται να λάβει χώρα μεταβίβαση των μετοχών.

Ακόμη, όμως, και η ύπαρξη μιας τέτοιας ρήτρας, δεν καθιστά, καταρχάς, άκυρη την εκποιητική δικαιοπραξία (:μεταβίβαση) ανάμεσα στον δεσμευόμενο/υπόχρεο και το τρίτο, ως προς τη συμφωνία προαίρεσης, πρόσωπο. Αντίθετα, η παραπάνω ρήτρα ισχύει έναντι τρίτων μόνο αν έχει ειδικά σημειωθεί στο βιβλίο μετόχων ή στο σχετικό μητρώο-επί άυλων μετοχών. Συνεπώς, σε περίπτωση μη εγγραφής της ρήτρας περί απαγόρευσης μεταβίβασης ή μη ειδικής μνείας της στο βιβλίο ή στο μητρώο μετόχων, τυχόν μεταβίβαση των μετοχών από τον δεσμευόμενο/υπόχρεο σε τρίτο, είναι έγκυρη. Ο δικαιούχος του δικαιώματος προαίρεσης μπορεί, ωστόσο, να αξιώσει αποζημίωση έναντι του αντισυμβαλλομένου του˙ υπό προϋποθέσεις και έναντι του τρίτου.

Ωστόσο, σε περίπτωση ειδικής μνείας της συγκεκριμένης ρήτρας στο βιβλίο (ή στο μητρώο) μετόχων, τυχόν μεταβίβαση των μετοχών από τον δεσμευόμενο/υπόχρεο σε τρίτο καθίσταται άκυρη. Πρόκειται, όπως γίνεται δεκτό, για ακυρότητα την οποία μπορεί να προβάλλει, μόνον, ο δικαιούχος του δικαιώματος προαίρεσης (:σχετική ακυρότητα).

Η Απόσβεση Του Δικαιώματος Προαίρεσης

Ιδιαίτερη σημασία παρουσιάζουν και οι περιπτώσεις απόσβεσης του δικαιώματος προαίρεσης.

Το δικαίωμα προαίρεσης (γίνεται δεκτό πως) πρέπει να ασκηθεί μέσα σε εύλογο χρόνο. Δεδομένης, όμως, της αοριστίας της σχετικής έννοιας (:«εύλογος χρόνος»), οι συμβαλλόμενοι είναι αναγκαίο να συμφωνούν, ρητά, προθεσμία ή διαλυτική αίρεση (μετά την παρέλευση ή, αντίστοιχα, την πλήρωση της οποίας), το σχετικό δικαίωμα αποσβήνεται.

Το δικαίωμα προαίρεσης είναι, επίσης, δυνατό να αποσβεσθεί με μεταγενέστερη αντίθετη συμφωνία των μερών ή μεταγενέστερης (ρητής ή σιωπηρής) παραίτησης του δικαιούχου.

Επιπλέον, σε απόσβεση του σχετικού δικαιώματος προαιρέσεως είναι δυνατό να οδηγήσει η καταχρηστική του άσκηση ή αποδυνάμωση του σχετικού δικαιώματος. Επίσης, σε περίπτωση αντιφατικής συμπεριφοράς του υπόχρεου (:επιβάρυνση, λ.χ., των μετοχών με ενέχυρο μολονότι έχει συμφωνήσει δικαίωμα προαίρεσης επ΄αυτών).

Τέλος, σε απόσβεση του δικαιώματος προαιρέσεως μπορεί να οδηγήσει, ενδεχομένως, τυχόν απρόβλεπτη μεταβολή των συνθηκών.

Περιορισμοί για τη μεταβίβαση των μετοχών ΑΕ με μετοχές μη εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά είναι δυνατό να τίθενται από το καταστατικό της (οπότε κάνουμε λόγο για δεσμευμένες μετοχές) ή με συμφωνία ανάμεσα στον υπόχρεο/δεσμευόμενο και στον δικαιούχο. Στην τελευταία περίπτωση (:δικαίωμα προαίρεσης για την αγορά ή πώληση μετοχών) δεν απαιτείται τύπος. Οι κίνδυνοι, όμως, που εγκυμονεί το «άτυπο» της συγκεκριμένης συμφωνίας είναι εξαιρετικά σημαντικοί. Ακριβώς το δεδομένο αυτό είναι που επιβάλλει τη δημοσιοποίηση της σχετικής συμφωνίας στο βιβλίο ή μητρώο μετόχων. Κι ακόμα περισσότερο: τη γραπτή, λεπτομερή-ιδίως όμως απολύτως προσεκτική οριοθέτηση των εκατέρωθεν δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των εμπλεκομένων. Επίσης: των επιμέρους παραμέτρων της συμφωνίας τους.

*Σε πλήρη μορφή το άρθρο που δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 13-14.08.2022