ΑΠΟΨΕΙΣ

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, μας απασχόλησε η δυνατότητα (αλλά και ανάγκη) ανάθεσης μέρους της (οργανικής) εξουσίας από το ΔΣ σε υποκατάστατα όργανα του. Στο πλαίσιο αυτό και η ύπαρξη Εκτελεστικής Επιτροπής, η οποία μπορεί και πρέπει να λειτουργεί ως mini ΔΣ, λογοδοτώντας, πάντως, σε αυτό. Με αφορμή τα υποκατάστατα όργανα του ΔΣ διαπιστώσαμε και την αξία σχεδιασμού ενός ασφαλούς συστήματος δέσμευσης και εκπροσώπησης της εταιρείας˙ για την προστασία, προεχόντως, της ΑΕ και των εμπλεκομένων προσώπων. Προς την τελευταία κατεύθυνση, εξάλλου, κινείται η (πάντοτε πολύτιμη) δυνατότητα θέσπισης Εσωτερικού Ελέγχου της ΑΕ. Περί αυτών, το παρόν.

Εσωτερικοί Ελεγκτές

Γενικά

Το θέμα της διαχείρισης κινδύνων της ΑΕ (:enterprise risk management-τμήμα της οποίας αποτελεί ο εσωτερικός έλεγχος της ΑΕ) είναι εξαιρετικά σημαντικό και ιδιαίτερα ευρύ. Περιοριζόμαστε, εδώ-κατ’ ανάγκην, στις προβλέψεις του νόμου για τις ΑΕ για την εγκαθίδρυση συστήματος εσωτερικού ελέγχου. Το καταστατικό της ΑΕ, κατά τον νόμο, μπορεί να επιτρέπει στο ΔΣ (ή, κατά περίπτωση, να το υποχρεώνει) να αναθέτει τον εσωτερικό της έλεγχο σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα-μη μέλη του. Η αξιοποίηση της συγκεκριμένης ευχέρειας, ειδικά για τις μη εισηγμένες ΑΕ, μπορεί (και πρέπει) να λειτουργήσει ως εργαλείο εκσυγχρονισμού και διαφάνειας. Πολύ περισσότερο αν η φύση, η μετοχική σύνθεση ή το σύστημα διοίκησης και εκπροσώπησής της το απαιτούν.

Προϋποθέσεις

(α) Καταστατική πρόβλεψη: Απαραίτητη, καταρχάς, προϋπόθεση να προβαίνει το ΔΣ σε ανάθεση εσωτερικού ελέγχου (σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα) είναι η ύπαρξη ρητής, σχετικής, καταστατικής πρόβλεψης. Εξαιρούνται συγκεκριμένες ΑΕ για τις οποίες επιβάλλεται η ύπαρξη εσωτερικού ελέγχου από το νόμο (ενδ.: εισηγμένες ΑΕ, πιστωτικά ιδρύματα, επιχειρήσεις δημοσίου ενδιαφέροντος).

(β) Ιδιότητα εσωτερικών ελεγκτών: Περαιτέρω προϋπόθεση αποτελεί η ανάθεση εσωτερικού ελέγχου σε τρίτους-μη μέλη του ΔΣ (κατ’ αντίθεση με όσα το προϋφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο προέβλεπε).

Αρμοδιότητες

Οι αρμοδιότητες των εσωτερικών ελεγκτών δεν προσδιορίζονται στον νόμο. Σε αυτούς ανατίθεται, καταρχάς, η εξουσία διενέργειας οικονομικής φύσεως ελέγχων στην ΑΕ. Υποστηρίζεται, ωστόσο, ότι ο ρόλος τους δεν εξαντλείται, αποκλειστικά, στην ιδιότητά τους ως ελεγκτικά όργανα για οικονομικά θέματα. Αντίθετα, αναλαμβάνουν και ορισμένα εποπτικά καθήκοντα. Ενδεικτικά: της προάσπισης της σύννομης λειτουργίας της ΑΕ και προάσπισης των συμφερόντων της. Επίσης της εφαρμογής του καταστατικού και της ενδεχόμενης σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ των μελών του ΔΣ και της εταιρείας.

Οι εσωτερικοί ελεγκτές θα πρέπει να έχουν πρόσβαση (και) στις απόρρητες πληροφορίες της εταιρείας.

Σχέση Εσωτερικών Ελεγκτών-ΑΕ

Οι εσωτερικοί ελεγκτές (σε αντίθεση με τα υποκατάστατα όργανα) δεν ασκούν οργανικές εξουσίες διαχείρισης και εκπροσώπησης. Αντίθετα, μεταξύ αυτών και της ΑΕ, υφίσταται, αποκλειστικά, κάποιου είδους συμβατική σχέση (ενδ.: παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών, εξαρτημένης εργασίας). Οι εσωτερικοί ελεγκτές αναφέρονται, οργανογραμματικά, στο ΔΣ ως συλλογικό όργανο.

Εκτελεστική Επιτροπή

Γενικά

Πέραν των εσωτερικών ελεγκτών, στην ίδια, περί αρμοδιοτήτων, διάταξη του νόμου για. τις ΑΕ συναντούμε μια σημαντική καινοτομία: τη δυνατότητα σύστασης εκτελεστικής επιτροπής στους κόλπους τους ΔΣ της ΑΕ. Όπως ρητά προβλέπεται, με διάταξη του καταστατικού (ή με απόφαση του ΔΣ, εφόσον το καταστατικό το επιτρέπει) είναι δυνατή η συγκρότηση εκτελεστικής επιτροπής. Στην εν λόγω επιτροπή ανατίθενται συγκεκριμένες εξουσίες ή αρμοδιότητες του ΔΣ. Μέλη της εκτελεστικής επιτροπής μπορεί να είναι τόσο μέλη του ΔΣ όσο και τρίτοι.

Με την συγκεκριμένη πρόβλεψη αποσαφηνίστηκε, για πρώτη φορά, το επιτρεπτό της σύστασης τέτοιων επιτροπών και καθιερώθηκε ο ρόλος τους. Να διευκρινισθεί, πάντως, ότι (και υπό το προϊσχύσαν νομοθετικό πλαίσιο) στην πράξη τέτοια όργανα υπήρχαν και επιτυχώς, κατά κανόνα, λειτουργούσαν και ελάμβαναν αποφάσεις.

Προϋποθέσεις Σύννομης Σύστασης

Καταστατική πρόβλεψη: Η σύσταση της εκτελεστικής επιτροπής δεν θα μπορούσε παρά να απαιτεί ειδική καταστατική πρόβλεψη. Αυτή είναι δυνατό να αφορά (εκτός από το επιτρεπτό της σύστασής της) και λοιπά, επιμέρους, ζητήματα. Λ.χ.: τη σύνθεσή της, τις αρμοδιότητες, τα καθήκοντα και τον τρόπο λήψης των αποφάσεων. Επίσης, κάθε άλλο θέμα που αφορά τη λειτουργία της. Σημειώνεται ότι, όπως ήδη έχουμε επισημάνει σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, η συγκεκριμένη δυνατότητα «απευθείας» καταστατικής ρύθμισης τέτοιων ζητημάτων δεν καταλείπεται ως προς το ΔΣ της εταιρείας (με εξαίρεση τη σύνθεση και αρμοδιότητες του πρώτου ΔΣ).

Δεν αποκλείεται, ωστόσο, τόσο η απόφαση περί συγκρότησης, όσο και των επιμέρους ζητημάτων λειτουργίας της εκτελεστικής επιτροπής να ανήκει στο ίδιο το ΔΣ. Προϋποτίθεται, και στην περίπτωση αυτή, προηγούμενη/σχετική, καταστατική ρύθμιση.

Αρμοδιότητες

Εάν και δεν ορίζεται ρητά, στα ανατεθειμένα καθήκοντα της εν λόγω επιτροπής φαίνεται να ανήκουν «εκτελεστικές» αρμοδιότητες του ΔΣ. Σύμφωνα και με όσα ισχύουν ως προς τους υποκατάστατους, απαγορεύεται ανάθεση στην εκτελεστική επιτροπή αρμοδιοτήτων που ανήκουν, από το νόμο, στο ΔΣ ως συλλογικό όργανο (ενδ.: έγκριση μεταβίβασης δεσμευμένων μετοχών, πιστοποίηση καταβολής μετοχικού κεφαλαίου). Στην εκτελεστική επιτροπή, πάντως, δεν είναι δυνατό να ανατεθούν εποπτικές αρμοδιότητες.

Η εξουσία λήψης αποφάσεων δεν ανήκει, ωστόσο, στα κατ’ ιδίαν μέλη της εκτελεστικής επιτροπής. Αντίθετα, αρμόδια καθίσταται η ίδια ως (συλλογικό) όργανο.

Η ανάθεση εξουσιών στην εκτελεστική επιτροπή δεν ανατρέπει τη δεδομένη ευθύνη του ΔΣ και των μελών του. Το ΔΣ παραμένει επιφορτισμένο με το καθήκον επιμέλειας των εταιρικών υποθέσεων. Επίσης, με το καθήκον εποπτείας των ενεργειών των κατ’ ιδίαν μελών του-βεβαίως και της εκτελεστικής επιτροπής.

Ιδιότητες Μελών ΔΣ

Ειδικά ως προς τις εισηγμένες ΑΕ, τα μέλη του ΔΣ διακρίνονται, από τον νόμο, με βάση τα καθήκοντά τους σε εκτελεστικά, μη εκτελεστικά και ανεξάρτητα. Το θέμα και εδώ είναι εξαιρετικά εκτεταμένο. Περιοριζόμαστε, κατ’ ανάγκη, στα απολύτως αναγκαία.

Ανάλογη ρύθμιση για την διάκριση των μελών του ΔΣ δεν υφίσταται για τις μη εισηγμένες ΑΕ. Είναι δυνατή η αναλογική εφαρμογή των διατάξεων για την ανάγκη ύπαρξης εκτελεστικών, μη εκτελεστικών και ανεξάρτητων μελών του ΔΣ (αλλά και περί εταιρικής διακυβέρνησης-εν γένει) και στις μη εισηγμέντες ΑΕ. Αρκεί να υφίστανται σχετικές καταστατικές προβλέψεις. Σε αυτή την περίπτωση, δεν εφαρμόζονται, για τις εν λόγω ΑΕ, οι εποπτικές και κυρωτικές εξουσίες της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.

Αναφορικά, πάντως, με τις κοινές ΑΕ τυχόν εκτελεστική επιτροπή τους πλαισιώνουν συνήθως-κατά πλειοψηφία, εκτελεστικά μέλη του ΔΣ.

Ο ρόλος των εκτελεστικών μελών του ΔΣ είναι νευραλγικός. Εμπλέκονται στην καθημερινή διοίκηση της εταιρείας και είναι υπεύθυνα για την εφαρμογή της εταιρικής στρατηγικής. Επιτηρούνται, ωστόσο, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους από τα μη εκτελεστικά και ανεξάρτητα μέλη.

Τη λειτουργία του ΔΣ της ΑΕ είναι δυνατό να επικουρεί, υπό προϋποθέσεις, εκτελεστική επιτροπή. Η τελευταία θα ενταχθεί, στην περίπτωση αυτή, στο σύστημα λήψης σημαντικών αποφάσεων. Θα περιορισθούν, στην περίπτωση αυτή, οι κίνδυνοι από την ανάθεσή τους σε μεμονωμένους εκπροσώπους. Θα αποφορτισθεί η λειτουργία ενός δυνητικά πολυμελούς ΔΣ, καθιστώντας περισσότερο ευέλικτη και αποτελεσματική τη λειτουργία του. Όλα τούτα, όμως, δεν αρκούν! Αναγκαίος προκύπτει ο (εσωτερικός) έλεγχος της ΑΕ και το αντίστοιχο πλαίσιο για την διασφάλιση της σύννομης και σύμφωνης με το καταστατικό και το νόμο λειτουργίας της˙ ανεξάρτητα, μάλιστα, από νομικές υποχρεώσεις που (στη συντριπτική πλειονότητα των ΑΕ) ελλείπουν.