ΑΠΟΨΕΙΣ

Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης αποτέλεσαν εργαλείο αντιμετώπισης των δυσμενών συνεπειών που υπέστη η επιχειρηματικότητα από τη βίαιη «επιδρομή» του κορονοϊού. Θα αποτελέσουν και μέσο διαχείρισης της βαθιάς ύφεσης στην οποία έχουμε, ήδη, εισέλθει. Θα παραμείνουν παρούσες και περαιτέρω θα αξιοποιηθούν. Μπορεί καθένας να το βεβαιώσει-χωρίς, μάλιστα, να διαθέτει ειδικές γνώσεις ή προορατικό χάρισμα. Ας το αποδεχθούμε. Η επόμενη μέρα δεν είναι δυνατό να είναι ίδια με την προηγούμενη. Ούτε και στις εργασιακές σχέσεις.

Μπορούμε να αντιδράσουμε;

Βεβαίως! Μπορούμε να επιλέξουμε ό,τι και η στρουθοκάμηλος (λέγεται ότι) πράττει ενώπιον του κινδύνου. Να βάλουμε το κεφάλι στην άμμο! Να προσποιηθούμε την ανυπαρξία όσων, προ οφθαλμών, έχουμε!

Ποιες είναι όμως, εν τέλει, οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης

Ευέλικτες μορφές απασχόλησης είναι εκείνες που ενώ βασίζονται στο τυπικό μοντέλο της εξαρτημένης εργασίας μια, τουλάχιστον, παράμετρός τους (λ.χ. ο χρόνος, ο χώρος ή το καθεστώς εργασίας) αποκλίνει από αυτό. Χαρακτηρίζονται και με τον όρο «ατυπικές (ή άτυπες) σχέσεις εργασίας».

Περισσότερο γνωστές μορφές ευέλικτης εργασίας: Η μερική απασχόληση, η εκ περιτροπής εργασία, οι βάρδιες, η τηλεργασία, οι συμβάσεις ετοιμότητας.

Το παρελθόν: Οι ευέλικτες μορφές εργασίας στη διαδρομή του χρόνου

Οι ευέλικτες μορφές εργασίας κατακτούν ολοένα και περισσότερο έδαφος.

Στο προσκήνιο βρέθηκαν εξαιτίας της οικονομικής κρίσης του 2009. Αξιοποιήθηκαν (και) τότε ως μέσο επιβίωσης των επιχειρήσεων, αλλά και διασφάλισης των θέσεων εργασίας.

Η μετάβαση των επιχειρήσεων σε περισσότερο ευέλικτες μορφές λειτουργίας (και, βεβαίως, απασχόλησης) δεν έμελλε να αποδειχθεί σταδιακή. Αιτία της (εν πολλοίς) βίαιης, συγκεκριμένης, μετάβασης της πλειονότητας των επιχειρήσεων, αποτέλεσε η έξαρση της πανδημίας που προκάλεσε ο κορονοϊός (SARS-CoV-2).

Το παρόν: Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης ως μέτρα διάσωσης των εργασιακών σχέσεων από την πανδημία

Η έξαρση της πανδημίας δημιούργησε μια νέα πραγματικότητα και στον τομέα της εργασίας. Οι επιχειρήσεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με μια δραματική μείωση των εσόδων τους. Κατέστη αναγκαία η λήψη κατεπειγόντων μέτρων, τα οποία αποσκοπούν αφενός στην προστασία των εργαζομένων και τη διατήρηση των θέσεων εργασίας τους, αφετέρου στη διάσωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και τη συνέχιση της λειτουργίας των επιχειρήσεων.

Η αποκωδικοποίηση των μέτρων αυτών μας απασχόλησε, ήδη, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας.

Μεταξύ των μέτρων που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας σε χώρους εργασίας, πρωταγωνιστικό ρόλο διατηρούν οι ευέλικτες μορφές εργασίας. Οι συγκεκριμένες μορφές (διαφοροποιημένες σε σχέση με τις εισαγωγικά αναφερόμενες όμοιες) καλύπτουν τις, ειδικές λόγω πανδημίας, ανάγκες επιχειρήσεων και εργαζομένων. Ειδικότερα:

(α) Ως προς το προσωπικό ασφαλούς λειτουργίας

Με το άρθρο 9 της ΠΝΠ/20.03.20, προβλέφθηκε η δυνατότητα του εργοδότη να αξιοποιεί το μέτρο του προσωπικού ασφαλούς λειτουργίας. Το προσωρινό αυτό μέτρο ευέλικτης απασχόλησης (το οποίο αναλύσαμε σε προηγούμενη αρθρογραφία μας), προσομοιάζει με τη (μονομερώς επιβαλλόμενη) εκ περιτροπής εργασία.

Παρά τις μεταγενεστέρως εκδοθείσες ΥΑ παραμένουν, ακόμα, προβλήματα τα οποία επισημάναμε σε προγενέστερη αρθρογραφία μας.

(β) Ως προς τη μεταφορά προσωπικού σε επιχειρήσεις εντός του ιδίου ομίλου

Αξιοποιώντας τη σχετική ευχέρεια της νομοθεσίας (άρθρο 10 ΠΝΠ/20.03.20), η πληττόμενη από την πανδημία επιχείρηση δικαιούται να μεταφέρει προσωπικό της σε άλλη επιχείρηση του Ομίλου στον οποίο ανήκει. Προϋπόθεση αποτελεί η συμφωνία μεταξύ των δύο, εμπλεκόμενων, επιχειρήσεων.

(γ) Ως προς την εξ αποστάσεως εργασία

Η ανάγκη κατ’ οίκον περιορισμού των πολιτών, για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, ανέδειξε τον πολύτιμο χαρακτήρα της τηλεργασίας. Για το θέμα και τη σημασία της αναφερθήκαμε σε προηγούμενη αρθρογραφία μας.

Η τηλεργασία, μολονότι απεκδύθηκε προσωρινά τον οικειοθελή της χαρακτήρα, αναδείχθηκε ως το καταλληλότερο μέτρο συνέχισης της λειτουργίας των επιχειρήσεων και της παροχής των υπηρεσιών από μέρους των εργαζομένων. Η πλειονότητα των επιχειρήσεων ήδη την αξιοποιεί.

Το μέλλον: Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης μετά την πανδημία

Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης, ανεξάρτητα από την παλαιότητα των νομοθετικών τους ρυθμίσεων, αποτελούν ήδη μια πραγματικότητα. Σε διεθνές επίπεδο από καιρό. Σε εθνικό, εντονότατα, κατά το τελευταίο δίμηνο.

Οι επιχειρήσεις, προκειμένου να επιβιώσουν, εστίασαν στη συρρίκνωση των δαπανών τους-ανελαστικών και μη. Σημαίνουσα θέση κατέλαβε ο περιορισμός του μισθολογικού κόστους. Και, σε σημαντικό βαθμό, επιτεύχθηκε μέσω του περιορισμού της απασχόλησης.

Η αξιοποίηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης έχει, ήδη, δημιουργήσει μια νέα κανονικότητα. Μια κανονικότητα που δεν αναμένεται να παρέλθει με το (μη ορατό ακόμα) πέρας της πανδημίας.

Αντίθετα: Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης, με διευρυμένο πλέον ρόλο, θα συνδράμουν την επιχειρηματικότητα. Θα συμβάλλουν και στη διασφάλιση των θέσεων εργασίας.

Τα προγράμματα μειωμένου ωραρίου και το Πρόγραμμα SURE

Μεταξύ των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, σημαίνουσα θέση καταλαμβάνουν τα προγράμματα/συστήματα μειωμένου ωραρίου. Ενδεικτικά, όσον αφορά τη χώρα μας: μερική απασχόληση, εκ περιτροπής εργασία, συμβάσεις ετοιμότητας, Προσωπικό Ασφαλούς Λειτουργίας.

Τα συγκεκριμένα προγράμματα είναι λογικό να δημιουργούν πολλαπλές ανησυχίες. Για την αντιμετώπιση των σχετικών προβλημάτων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δρομολογήσει την εφαρμογή ενός νέου μέσου (:SURE) που αποσκοπεί στην προστασία των θέσεων εργασίας που πλήττονται από την πανδημία. Ποια είναι τα συμπεράσματα από τη δρομολόγηση της εφαρμογής του;

(α) Η ΕΕ δέχεται ως μέσο διαχείρισης της κρίσης τα προγράμματα μειωμένου ωραρίου.

(β) Η ΕΕ προκρίνει τα προγράμματα μειωμένου ωραρίου (έναντι των απολύσεων) ως μέσο διαχείρισης της κρίσης.

(γ) Η ΕΕ έχει δρομολογήσει, ήδη, τις διαδικασίες για τη χρηματοδότηση των κρατών μελών, ώστε να καταστεί εφικτή η (περαιτέρω) χρηματοδότηση προγραμμάτων μειωμένου ωραρίου με σκοπό τη διάσωση θέσεων εργασίας.

Αντί επιλόγου

Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης δεν είναι ό,τι χειρότερο θα ήταν δυνατό να μας συμβεί μετά την πανδημία. Ας μην τις αντιμετωπίζουμε με φόβο. Ας μην τις αντιμετωπίζουμε με εσωστρέφεια. Ας μην τις αντιμετωπίζουμε ως καταστροφή.

Ας εστιάσουμε στο δεύτερο συνθετικό της καταστροφής. Ας αξιοποιήσουμε τις ευχέρειες των ευέλικτων μορφών απασχόλησης και τις ευκαιρίες που δημιουργούν.

Θα μπορούσαμε, άραγε, να αρνηθούμε τη μερική απασχόληση, την εκ περιτροπής εργασία, το προσωπικό ασφαλούς λειτουργίας;

Μπορούμε μήπως, δι’ επιχειρημάτων, να αντιδράσουμε όταν μια συγκεκριμένη επιχείρηση οδεύει προς το κλείσιμο; Ή μπορεί κάποιος να επιχειρηματολογήσει με σοβαρότητα πως προτιμά να εμμείνει σε μια επικείμενη να καταγγελθεί σύμβαση πλήρους απασχόλησης;

Ας μην ξεχνάμε, όμως-εν τέλει: Καθένας εργαζόμενος, σχεδόν, μπορεί πλέον να παράσχει τις υπηρεσίες του οπουδήποτε στον κόσμο. Καθένας εργοδότης, σχεδόν, μπορεί να «αγοράσει» υπηρεσίες από εργαζόμενους από οπουδήποτε στην Ελλάδα. Ή/και τον κόσμο.

Αυτή είναι η πραγματικότητα.

Στρουθοκαμηλισμοί δεν χωρούν.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 3 Μαΐου 2020