ΑΠΟΨΕΙΣ

Τα τραγικά αποτελέσματα για το SPD στη Βαυαρία απλώς επιβεβαίωσαν αυτό που φαινόταν όχι μόνο στη Γερμανία αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Το ξεθώριασμα των ιδεών που αντιπροσώπευε για πενήντα χρόνια η σοσιαλδημοκρατία. Και φαίνεται πως οι πιθανότητες ανασυγκρότησης αυτού του χώρου είναι περιορισμένες. Τι έφταιξε;

Η πρώτη και αυτονόητη απάντηση είναι πως δεν μπόρεσε να δώσει πειστικές και αποτελεσματικές λύσεις στα προβλήματα που έθεσε η παγκοσμιοποίηση. Η κατάργηση των συνόρων και η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, ανθρώπων, εμπορευμάτων και ιδεών διαμόρφωσαν ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο τα σοσιαλδημοκρατικά προτάγματα δεν μπορούσαν να ευδοκιμήσουν. Ο βασικός πυλώνας της σοσιαλδημοκρατίας, στον ευρωπαϊκό χώρο, ήταν το κράτος πρόνοιας. Το κράτος δηλαδή που μείωνε τις κοινωνικές ανισότητες, που δημιουργούσε η οικονομία.

Πώς το πετύχαινε αυτό; Με βασικό όπλο τη φορολογία, έκανε ουσιαστικά, μέσω των κοινωνικών παροχών, αναδιανομή του πλούτου, προστατεύοντας τους αδύνατους. Απαραίτητη προϋπόθεση βέβαια ήταν η ύπαρξη πλούτου. Αυτόν τον είχαν δημιουργήσει στη δεκαετία του ’50 τα συντηρητικά - χριστιανοδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης και τον αναδιένειμαν στην δεκαετία του ’70 τα σοσιαλδημοκρατικά.

Με την κατάργηση των συνόρων και δίπλα στον ανταγωνισμό των εμπορευμάτων και των κεφαλαίων προέκυψε και ένας άλλος ανταγωνισμός, πιο καθοριστικός καθώς επηρέαζε τους άλλους δύο. Ο φορολογικός ανταγωνισμός. Αυτός ο ανταγωνισμός ακύρωνε ουσιαστικά το σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο. Γιατί η υψηλή φορολογία καθιστούσε ελάχιστα ανταγωνιστικά τα προϊόντα, με τις γνωστές συνέπειες για την οικονομία αυτών των χωρών.

Έτσι, η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία δεν μπορούσε να απαντήσει στο ερώτημα πώς θα χρηματοδοτήσει το κράτος πρόνοιας. Η επιβίωσή της πέρασε μέσα από την εγκατάλειψη αυτού του μοντέλου -όπως έγινε στη Μ. Βρετανία του Μπλερ και στη Γερμανία του Σρέντερ. Αλλά αυτό που προέκυψε δεν είχε καμία σχέση με αυτό που είχε καταγραφεί στις συνειδήσεις των πολιτών ως σοσιαλδημοκρατία. Το αποτέλεσμα γνωστό. Διερράγησαν οι σχέσεις των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων με τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους τους, μέσα σε καθεστώς ιδεολογικής σύγχυσης.

Αυτό το ζήσαμε και στην Ελλάδα, με όλες τις ιδιομορφίες που παρουσίαζε αυτός ο χώρος από τη μεταπολίτευση και μετά. Το ΠΑΣΟΚ, ως γνωστόν, στην αφετηρία του ελάχιστη σχέση είχε με την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, την οποία και αποστρεφόταν. Σταδιακά, άρχισε να συγκλίνει με τα άλλα ευρωπαϊκά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα και λόγω της Ε.Ε. Επί κυβερνήσεων Σημίτη η προσέγγιση ήταν πιο δυναμική, τηρουμένων βέβαια των ελληνικών συνθηκών.

Όταν ο Γ. Παπανδρέου αποφάσισε και επεδίωξε να διαχειρισθεί αυτός την οικονομική κρίση, τα εργαλεία που χρησιμοποίησε ή που του επέβαλαν οι δανειστές να χρησιμοποιήσει ελάχιστη σχέση είχαν με τις γνωστές σοσιαλδημοκρατικές πρακτικές. Ήταν εργαλεία άλλου ιδεολογικού και πολιτικού χώρου, με τον οποίο ο μέσος ψηφοφόρος του ΠΑΣΟΚ βρισκόταν σε μία διαρκή αντιπαλότητα. Έτσι δεν έγινε κατανοητή και συνεπώς αποδεκτή αυτή η διαχείριση της κρίσης, κάτι που αποτυπώθηκε στις δύο συνεχόμενες αναμετρήσεις του 2012.

Ποιες είναι οι προοπτικές; Στην πολιτική, όπως και στη ζωή, δεν υπάρχει κενό. Κάτι καινούργιο έρχεται και το καλύπτει. Προς το παρόν δεν έχει γίνει εμφανές το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθεί αυτό που θα προκύψει. Το πιο πιθανό είναι να δημιουργηθεί ένας χώρος, σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, που θα τον καλύψουν κόμματα του μεταρρυθμιστικού κέντρου. Αυτό μένει να φανεί. Πάντως, είναι σίγουρο πως η σοσιαλδημοκρατία, με τη μορφή που τη γνωρίσαμε, σβήνει.

* Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ"