ΑΠΟΨΕΙΣ

Η έννοια των μετοχών μας απασχόλησε σε προηγούμενη αρθρογραφία μας. Είδαμε, εκεί, πως η μετοχή υποδηλώνει (και) τη μετοχική σχέση. Διαπιστώσαμε πως η μετοχική ιδιότητα αποκτάται, πρωτότυπα, με την ανάληψη μιας, τουλάχιστον, μετοχής κατά την ίδρυση της ΑΕ ή, στο πλαίσιο αύξησης μετοχικού κεφαλαίου, με έκδοση νέων μετοχών (πριν την καταβολή, μάλιστα, του μετοχικού κεφαλαίου). Στο παρόν θα μας απασχολήσει η απαγόρευση της πρωτότυπης κτήσης ίδιων μετοχών από την ΑΕ: τόσο κατά τη σύσταση όσο και κατά την αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου.

Έννοια

Η συγκεκριμένη απαγόρευση αφορά στην πρωτότυπη κτήση από την ΑΕ δικών της μετοχών: (α) είτε μέσω των ιδρυτών της κατά τη σύστασή της (β) είτε μέσω των μελών του Δ.Σ. σε τυχόν αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου (γ) είτε μέσω τρίτου (παρένθετου) προσώπου, που ενεργεί στο όνομά του και για λογαριασμό της. Σκοπός

Η απαγόρευση πρωτότυπης κτήσης ίδιων μετοχών αποσκοπεί, καταρχάς, στην πραγματική καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ και στη διατήρηση της ακεραιότητάς του. Τυχόν πρωτότυπη κτήση από την ΑΕ ίδιων μετοχών μέσω (προφανώς) της εταιρικής περιουσίας, θα σήμαινε τη σύμπτωση της ιδιότητας του δανειστή και του οφειλέτη στο ίδιο πρόσωπο (:λόγος απόσβεσης ενοχής). Επίσης, την υποχρέωση επιστροφής της καταβληθείσας εισφοράς. Με άλλα λόγια: εικονική καταβολή.

Η σχετική απαγόρευση, επομένως, αποβλέπει στην αποφυγή δημιουργίας μιας Α.Ε. με εικονικό (έστω και εν μέρει) μετοχικό κεφάλαιο.

Μέσω της διατήρησης της εταιρικής περιουσίας διασφαλίζεται η ικανοποίηση, στο μέτρο του εφικτού, των απαιτήσεων των εταιρικών δανειστών. Η αποφυγή της μεταβολής, επιπρόσθετα, των μετοχικών ισορροπιών.

Οι Περιπτώσεις Απαγόρευσης (Πεδίο Εφαρμογής)

Ανάληψη ίδιων μετοχών κατά τη σύσταση της ΑΕ

Κατά τη σύσταση της ΑΕ, οι ιδρυτές της αναλαμβάνουν την ολοσχερή κάλυψη του αρχικού μετοχικού κεφαλαίου. Αποκτούν, ως εκ τούτου, μετοχές της ιδρυόμενης ΑΕ. Υποχρεούνται, παράλληλα, στην καταβολή εισφορών αξίας αντίστοιχης, κατ΄ ελάχιστον, με την ονομαστική αξία των μετοχών που αναλαμβάνουν. Η καταβολή αυτή από τους ιδρυτές αποσκοπεί στην εκπλήρωση της υποχρέωσης του ελάχιστου μετοχικού κεφαλαίου, που απαιτείται για την ίδρυση της ΑΕ και τον σχηματισμό της εταιρικής περιουσίας. Δεν θα ήταν δυνατό, επομένως, να είναι επιτρεπτή η κάλυψη του αρχικού μετοχικού κεφαλαίου από την ίδια την ΑΕ (όπως και δεν είναι).

Ένα τέτοιο (θεωρητικό) ενδεχόμενο θα δημιουργούσε ένα διπλό παράδοξο. Η ΑΕ, αρχικά, θα καθίστατο ιδρυτής-μέτοχος του νομικού της προσώπου/εαυτού της-όπερ άτοπο. Επίσης: η ΑΕ θα κατέληγε οφειλέτης του εαυτού της-όπερ, επίσης, άτοπο-θα συνιστούσε, εξάλλου, λόγο απόσβεσης της ενοχής λόγω σύγχυσης.

Τυχόν κάλυψη, επομένως, (έστω και τμήματος) του αρχικού μετοχικού κεφαλαίου από την ΑΕ, θα επέφερε εικονική, μόνο, ανάληψη των μετοχών της. Δεν θα συνεπαγόταν, δηλαδή, την εισφορά νέου περιουσιακού στοιχείου στην εταιρική της περιουσία.

Η απαγόρευση πρωτότυπης κτήσης ίδιων μετοχών επεκτείνεται (ακριβώς για τους ίδιους λόγους) και στην πρωτότυπη ανάληψη ομολογιών μετατρέψιμων σε μετοχές. Αντίστοιχη νομοθετική πρόβλεψη υφίσταται και για την πρωτότυπη κτήση ίδιων τίτλων κτήσης μετοχών.

Ανάληψη ίδιων μετοχών στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ

Η απαγόρευση πρωτότυπης κτήσης ίδιων μετοχών από την ΑΕ κατά την αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου απευθύνεται, κατά βάση, στα μέλη του ΔΣ της.

Η αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου (με εξαίρεση την ονομαστική αύξηση) αποτελεί μια από τις κυριότερες μορφές χρηματοδότησης της ΑΕ. Ο συγκεκριμένος σκοπός (:χρηματοδότηση της ΑΕ) δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί, αυτονόητα, με την απόκτηση/εξόφληση, με πόρους της ΑΕ, των νεοεκδιδόμενων, μέσω της αύξησης, μετοχών της. Δεν θα υφίστατο, με τον τρόπο αυτό, εισροή νέων οικονομικών στοιχείων.

Ανάληψη ίδιων μετοχών μέσω τρίτου προσώπου

Απαγορευμένη είναι, αυτονόητα, η πρωτότυπη κτήση ίδιων μετοχών από τρίτο πρόσωπο, που ενεργεί στο όνομα και για λογαριασμό της ΑΕ (:άμεσος αντιπρόσωπος).

Απαγορευμένη, όμως, είναι και η πρωτότυπη κτήση ίδιων μετοχών από τρίτο πρόσωπο, στο όνομα του αλλά για λογαριασμό της ΑΕ (έμμεσος αντιπρόσωπος). Ομοίως, τόσο κατά την ίδρυση όσο και κατά την αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου της ΑΕ.

Δυνατότητα Εξαίρεσης

Η απαγόρευση πρωτότυπης κτήσης ίδιων μετοχών γίνεται δεκτό ότι επιδέχεται μια, και μόνη, εξαίρεση-σε περίπτωση αύξησης του μετοχικού της κεφαλαίου: δικαιούται, στην περίπτωση αυτή, η ΑΕ να αναλάβει, με τα ελεύθερα αποθεματικά ή τα κέρδη της, ποσοστό των νεοεκδιδόμενων μετοχών. Το ποσοστό αυτό πρέπει να αντιστοιχεί στο σύνολο των μετοχών της, που απέκτησε κατά τρόπο παράγωγο και οι οποίες προορίζονται για διανομή στο προσωπικό της. Ή στο προσωπικό συνδεδεμένων, με αυτή, επιχειρήσεων.

Συνέπειες (Κυρώσεις) Παράβασης Απαγόρευσης

Ως προς την ακυρότητα κάλυψης του μετοχικού κεφαλαίου

Η παράβαση της απαγόρευσης κτήσης ίδιων μετοχών εκ μέρους της ΑΕ τόσο κατά ίδρυση της ΑΕ όσο και κατά την αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου δεν συνεπάγεται, κατά την ορθότερη άποψη, την ακυρότητα της κάλυψης. Αποκτά η ΑΕ, κατά συνέπεια, πρωτοτύπως ίδιες μετοχές.

Επί της πρωτότυπης, εν τέλει, κτήσης ίδιων μετοχών, η ΑΕ υποχρεούται, εντός έτους από την επίμαχη απόκτηση, να προβεί στην πώλησή τους.

Σε περίπτωση, ωστόσο, που η ως άνω πώληση δεν λάβει χώρα εντός του προαναφερόμενου χρόνου, επέρχεται, εν τέλει, η ακύρωση των ίδιων μετοχών μέσω αντίστοιχης μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ.

Ενόσω, πάντως, η ΑΕ διατηρεί τις ίδιες μετοχές της, αναστέλλονται, αυτονόητα, τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτές. Μεταξύ αυτών: το δικαίωμα παράστασης και ψήφου στις ΓΣ-οι μετοχές, άλλωστε, αυτές δεν λαμβάνονται υπόψη για τον σχηματισμό απαρτίας.

Η ευθύνη (και απαλλαγή) των εμπλεκομένων προσώπων

Δεν προβλέπεται, κατά τα προαναφερθέντα, ακυρότητα των παρανόμως (πρωτοτύπως) κτηθέντων ίδιων μετοχών. Σε περίπτωση παράβασης, εντούτοις, της σχετικής απαγόρευσης θεμελιώνεται ειδική ευθύνη των εμπλεκομένων (ιδρυτών-κατά τη σύσταση, μελών του ΔΣ-κατά την αύξηση και τυχόν τρίτων): Τα πρόσωπα αυτά βαρύνονται, προσωπικά, με την υποχρέωση καταβολής της αξίας (:τιμής έκδοσης) των αναληφθεισών μετοχών.

Μη διακρίνοντος του νόμου ως προς τον απαιτούμενο βαθμό υπαιτιότητας, συνάγεται ότι τα εμπλεκόμενα πρόσωπα ευθύνονται για κάθε πταίσμα επί ανάληψης ίδιων μετοχών.

Δυνατή, πάντως, είναι και η θεμελίωση περαιτέρω ποινικής και αστικής ευθύνης των μελών του ΔΣ λόγω παραβίασης της σχετικής απαγόρευσης .

Τα ευθυνόμενα πρόσωπα είναι δυνατό να απαλλαγούν από την ευθύνη καταβολής της αξίας των μετοχών. Αναγκαία προϋπόθεση η από μέρους τους απόδειξη έλλειψης συνδρομής υπαιτιότητας στο πρόσωπό τους.

Απαγορευμένη λοιπόν, κατά κανόνα, η κτήση ίδιων μετοχών από την ΑΕ τόσο κατά την ίδρυση όσο και στο πλαίσιο αύξησης του μετοχικού της κεφαλαίου. Η σχετική παράβαση δεν είναι χωρίς (σημαντικές) κυρώσεις για τα εμπλεκόμενα πρόσωπα. Τι συμβαίνει όμως όσον αφορά την περίπτωση της παράγωγης κτήσης (λ.χ. μέσω αγοράς ή δωρεάς) ίδιων μετοχών από την ΑΕ; Επίσης απαγορευμένη ή υπό προϋποθέσεις επιτρεπτή; Περί αυτών σε επόμενη αρθρογραφίας μας.

*Ολόκληρο το άρθρο που δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 09.10.2022