ΑΠΟΨΕΙΣ

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε με τον πολυσήμαντο ρόλο, τον οποίο διαδραματίζει το ΔΣ μιας ΑΕ. Ωστόσο, ο νομοθέτης δεν περιορίζεται στην πρόβλεψη ενός διοικητικού οργάνου που εξ ορισμού θα απαρτίζεται με περισσότερα του ενός μέλη. Αντίθετα, εισήγαγε τον θεσμό του Μονομελούς Διοικητικού Οργάνου (ή, αλλιώς, τον αποκαλούμενο ως «Σύμβουλο–Διαχειριστή»-ώστε να διακρίνεται από τον διαχειριστή άλλων εταιρικών τύπων). Περί αυτού το παρόν.

Σκοπός Ρύθμισης: Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα

Η καινοτομία του θεσμού του μονομελούς διοικητικού οργάνου, αποσκοπεί στην κάλυψη προηγούμενου κενού, που ανέδειξε η επιχειρηματική και οικονομική πραγματικότητα.

Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να επιλέγεται ο εταιρικός τύπος της ΑΕ, ακόμη και αν αφορά δραστηριότητα πολύ μικρού ή μικρού μεγέθους. Τα πλεονεκτήματά της, έναντι της ΙΚΕ λ.χ., είναι πρόδηλα. Ωστόσο, υπό το προϊσχύσαν νομοθετικό καθεστώς, όσοι ασκούσαν επιχειρηματική δραστηριότητα μέσω μικρών ή πολύ μικρών επιχειρήσεων (ιδίως οικογενειακών επιχειρήσεων με τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά) και επέλεγαν τον εταιρικό τύπο της ΑΕ αντιμετώπιζαν σημαντικά προβλήματα: Καταρχάς, έπρεπε-συχνά, να «επιστρατεύσουν» άτομα προκειμένου να επανδρωθεί το (κατ’ ελάχιστο) τριμελές ΔΣ. Και τούτο, μολονότι πρακτικά τη διοίκηση ασκούσε ένα μόνον άτομο, ενώ τα λοιπά διαδραμάτιζαν απλό διακοσμητικό ρόλο. Συνακόλουθα, επιβαρύνονταν με επιπλέον κόστος και, όχι σπάνια, με περιττές καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων. Παράλληλα όσοι παρουσιάζονταν τυπικά ως μέλη του ΔΣ δεν ήταν απίθανο να ευρίσκονται εκτεθειμένοι σε ευθύνες, χωρίς στην πραγματικότητα να δρουν αποφασιστικά.

Ωστόσο, η συγκεκριμένη δυνατότητα δεν στερείται μειονεκτημάτων. Ειδικότερα, η ανάθεση της εξουσίας διοίκησης σε σύμβουλο-διαχειριστή πιθανό να αποδειχθεί επιζήμια για τα εταιρικά συμφέροντα. Τούτο διότι, σε αντίθεση με το συλλογικό ΔΣ, ο σύμβουλος-διαχειριστής, δεν λογοδοτεί και δεν εποπτεύεται κατά την άσκηση των καθηκόντων του (όπως θα συνέβαινε επί πολυμελούς ΔΣ). Επιπλέον, ο σύμβουλος-διαχειριστής είναι ευκολότερο να χειραγωγηθεί από τους μετόχους, με αποτέλεσμα να αμφισβητείται, μεταξύ άλλων, η ανεξαρτησία του. Δεν αποκλείεται, τέλος, να επηρεάζεται αρνητικά και η (εξωτερική) εικόνα της εταιρείας, ενδεικτικά, προς τους υποψήφιους επενδυτές.

Θα πρέπει, τέλος, να επισημανθεί πως η ύπαρξη μονομελούς διοικητικού οργάνου δεν συνηγορεί, το δίχως άλλο, στην άρση της νομικής προσωπικότητας της ΑΕ και της ταύτισής της με τον (μόνο;) μέτοχό της.

Υποκειμενικό Πεδίο Εφαρμογής Προϋποθέσεις Διορισμού Συμβούλου -Διαχειριστή

Ο θεσμός του συμβούλου-διαχειριστή δεν απευθύνεται, κατά τα προαναφερθέντα, σε όλες, ανεξαιρέτως, τις ΑΕ. Αφορά, αντιθέτως, στις μη εισηγμένες σε ρυθμισμένη αγορά «μικρές» και «πολύ μικρές» ΑΕ.

Προϋποθέσεις Ύπαρξης Συμβούλου-Διαχειριστή

Προκειμένου να εκλεγεί Σύμβουλος-Διαχειριστής (:πάντοτε φυσικό πρόσωπο), αναγκαία είναι η ύπαρξη σχετικής καταστατικής πρόβλεψης. Στην πράξη, ωστόσο, συνηθίζεται να συνιστά, απλώς, εναλλακτική (αντί, δηλαδή, της εκλογής ΔΣ).

Ρυθμιστικό Πλαίσιο

Ο νομοθέτης επιχείρησε να καθορίσει τις ρυθμίσεις εκείνες του νόμου για τις ΑΕ που αφορούν στον σύμβουλο-διαχειριστή παραπέμποντας, κατά τα λοιπά, «στους κανόνες που ισχύουν για το διοικητικό συμβούλιο, στο βαθμό που είναι συμβατές με τον χαρακτήρα του συμβούλου-διαχειριστή, ως μονομελούς οργάνου». Στο πλαίσιο αυτό:

Διορισμός/Εκλογή Συμβούλου-Διαχειριστή & Άσκηση Εξουσιών

Καταρχάς, ως προς τον τρόπο διορισμού/εκλογής (κατ’ επέκταση και τα συναφή ελαττώματα) καθώς και τις προϋποθέσεις εκλογιμότητας εφαρμογής ισχύουν, σε γενικές γραμμές, όσα και στην περίπτωση του ΔΣ. Η ανάδειξη του συμβούλου-διαχειριστή είναι δυνατή με διορισμό του, κατά την ίδρυση της ΑΕ-απευθείας από το καταστατικό ή κατόπιν εκλογής του, από τη ΓΣ. Δεν νοείται, πάντως, απευθείας διορισμός του από μέτοχο/μετόχους ούτε εκλογή του βάσει καταλόγων.

Ευκταίο η ΓΣ να έχει εκλέξει, παράλληλα, και αναπληρωματικό μέλος. Διαφορετικά, σε περίπτωση απώλειας της σχετικής ιδιότητας του συμβούλου-διαχειριστή (λ.χ. λόγω θανάτου, κωλύματος κ.ο.κ.), η εταιρεία περιέρχεται σε καθεστώς έλλειψης διοίκησης. Μονόδρομο, τότε, θα αποτελέσει η προσφυγή στο δικαστήριο για τον διορισμό προσωρινής διοίκησης (:προσωρινού διαχειριστή)-εκτός κι αν μεσολαβήσει αυτόκλητη και καθολική ΓΣ για την εκλογή νέου.

Απονομή τίτλων και αξιωμάτων δεν χωρεί. Όπου ο νόμος ή το καταστατικό αναφέρεται σε καθήκοντα λ.χ. του προέδρου του ΔΣ, αυτά αφορούν στον σύμβουλο–διαχειριστή.

Είναι δυνατό ο σύμβουλος-διαχειριστής να αναθέσει τη διαχείριση και εκπροσώπηση της εταιρείας σε τρίτο, υποκατάστατο όργανο, το οποίο είναι δυνατό να είναι νομικό πρόσωπο -διατηρώντας, σε κάθε περίπτωση, την ευθύνη εποπτείας του.

Λήψη Αποφάσεων

Λόγω του μονομελούς χαρακτήρα του οργάνου, παρέλκει οποιαδήποτε αναφορά σε ζητήματα τήρησης ή μη της -νόμιμης ή καταστατικής- διαδικασίας (περί σύγκλησης του οργάνου κ.ο.κ), η οποία, άλλωστε, αρμόζει στο ΔΣ. Αποκλείεται, επομένως, να ανακύψουν ζητήματα παράνομης, λ.χ., σύνθεσης ή ελαττωματικότητας ληφθείσας από το μονοπρόσωπο όργανο απόφασης, λόγω μη επίτευξης απαρτίας και πλειοψηφίας.

Η προσβολή του κύρους της απόφασης του συμβούλου-διαχειριστή είναι δυνατό, σε κάθε περίπτωση, να στηριχθεί στις γενικές διατάξεις του ΑΚ (λόγω ανικανότητας, λ.χ. προς δικαιοπραξία).

Υποχρέωση καταχώρισης στο βιβλίο πρακτικών της ΑΕ υφίαταται για εκείνες, μόνο, τις αποφάσεις, οι οποίες είτε δεν αφορούν θέματα τρέχουσας διαχείρισης ή είτε είναι καταχωριστέες στο Γ.Ε.ΜΗ. Οι αποφάσεις αυτές (και μόνο) υπάγονται σε έλεγχο ελαττωματικότητας.

Σύγκρουση Συμφερόντων: Σύμβουλος-Διαχειριστής VS AE

Ο σύμβουλος-διαχειριστής βαρύνεται, επίσης, με την υποχρέωση πίστης. Οφείλει, επομένως, να απέχει από ενέργειες που είναι αντίθετες προς το εταιρικό συμφέρον ή υφίσταται κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων για τον ίδιο ή συνδεδεμένα με αυτόν μέρη. Στην περίπτωση αυτή, θεμελιώνεται αποκλειστική, αποφασιστική αρμοδιότητα της ΓΣ.

Η παραπομπή του θέματος στη ΓΣ υπολείπεται σκοπιμότητας σε περίπτωση που ο σύμβουλος συνιστά, παράλληλα, και τον μοναδικό μέτοχο της ΑΕ. Θα αρκεί, τότε, η τήρηση του έγγραφου τύπου.

Υποχρέωση Ενημέρωσης Μετόχων

Τον σύμβουλο-διαχειριστή βαρύνει η υποχρέωση ενημέρωσης των μετόχων όταν, αντίστοιχα, μέλος ΔΣ φέρει τέτοια υποχρέωση έναντι των λοιπών μελών.

Αξιώσεις Κατά Συμβούλου-Διαχειριστή

Η έγερση τυχόν αξιώσεων της ΑΕ κατά του συμβούλου-διαχειριστή καθίσταται δυνατή –σε περίπτωση μη αντικατάστασής του- μέσω, και εν προκειμένω, του διορισμού ειδικού εκπροσώπου.

Η επιλογή της θέσπισης Μονομελούς Διοικητικού Οργάνου/Συμβούλου Διαχειριστή στην ΑΕ (αντί ΔΣ) υπήρξε μια σοφή επιλογή του νομοθέτη που ήρθε να αντιμετωπίσει μια πραγματικότητα όπου μονομετοχικές (μικρές ή πολύ μικρές) ΑΕ (ή δύο, το πολύ, μετόχων) αναζητούσαν τρία πρόσωπα για το ΔΣ τους. Η επιλογή κατέληγε να είναι, κατά βάση, αναγκαστική για πρόσωπα τα οποία, εν πολλοίς, δεν είχαν την ευχέρεια της επιλογής. Το σημαντικότερο: πρόσωπα που αγνοούσαν τις ευθύνες, δικαιώματα και υποχρεώσεις τους ως μέλη του ΔΣ. Ακόμα, όμως, και σήμερα, ο ρόλος του Συμβούλου-Διαχειριστή δεν είναι χωρίς ευθύνες. Προσεκτική, κατά τούτο, θα πρέπει να είναι τόσο η επιλογή του όσο και η άσκηση των εξουσιών του.