ΑΠΟΨΕΙΣ

Θυμάμαι από μικρός την φράση «τα παράπονα στον δήμαρχο» που μας την έλεγαν oι γονείς μας αλλά και οι δάσκαλοι στο σχολείο, όποτε διαμαρτυρόμασταν ή γκρινιάζουμε για κάτι.

Η φράση είχε προκύψει και είχε εμφιλοχωρήσει στη λαϊκή θυμοσοφία, επειδή οι δήμαρχοι εκείνα τα χρόνια είχαν πραγματική εξουσία σε τοπικά θέματα, καθορίζοντας με τις αποφάσεις τους πάρα πολλά ζητήματα που διαμόρφωναν τις συνθήκες ζωής των κατοίκων στην περιοχή τους.

Με την απαξίωση της αυτοδιοίκησης τα τελευταία χρόνια, η κουβέντα αυτή έχασε την αξία της, καθώς ουδόλως επιβεβαιώνεται στη ζωή.

Όπως εξελίσσονται μάλιστα οι σχέσεις των εξουσιών στη χώρα μας, σε λίγα χρόνια ακόμα -αν συνεχιστεί η ίδια πορεία των πραγμάτων- η εν λόγω φράση όχι απλώς θα εκλείψει από την καθομιλουμένη, αλλά φοβούμαι πως θα αντιστραφεί και θα φτάσουμε στο σημείο να αντικατασταθεί από μία άλλη. Τα παράπονα από τον δήμαρχο.

Συνομιλώντας συχνά -λόγω επαγγέλματος- με δημάρχους, δεν ακούω άλλο από παράπονα.
- Παράπονα για συνεχή περικοπή των επιδοτήσεων.

- Παράπονα για συνεχή μεταφορά πρόσθετων αρμοδιοτήτων από το κράτος, δίχως όμως αυτή να συνοδεύεται από την παροχή των απαιτούμενων πόρων-ανθρώπινων και οικονομικών.
- Παράπονα για πλήρη αδυναμία να οργανώσουν τον δήμο τους σύμφωνα με τις ανάγκες, τις δυνατότητες και το πρόγραμμά τους. Δεν μπορούν να κάνουν πολλά σε θέματα προσωπικού (ούτε να προσλάβουν, ούτε να διώξουν πειθαρχικά, ούτε να μετακινήσουν), δεν μπορούν να ξεπεράσουν μία ασφυκτική γραφειοκρατία που τους ταλαιπωρεί, δεν μπορούν να έχουν αποφασιστικό λόγο σε σπουδαία θέματα που αφορούν την περιοχή τους (τοπικά ρυμοτομικά, αδειοδοτήσεις κ.λπ.).

- Παράπονα για κλειστές πόρτες στα υπουργεία, στα οποία είναι υποχρεωμένοι να συνωθούνται, προκειμένου να εξασφαλίσουν μία χρηματοδότηση ή έστω την έγκριση για οποιαδήποτε απόφασή τους.

Να σημειώσω, βεβαίως, ότι η παρέμβαση του κεντρικού κράτους και η περιστολή των δικαιοδοσιών της αυτοδιοίκησης «πάτησε» πάνω στις αφορμές που έδωσαν «κακοί» δήμαρχοι, που έκαναν του κεφαλιού τους, είτε για να διορίσουν φίλους και κολλητούς, είτε για να ρυθμίσουν θέματα δικών τους ανθρώπων, ευνοώντας τους παρατύπως, είτε για να αναθέσουν δουλειές σε ημέτερους με ενδεχόμενο δικό τους υποκρυπτόμενο όφελος.

*Στο πολυσέλιδο αφιέρωμα που δημοσιεύεται στις εσωτερικές σελίδες του σημερινού φύλλου της «ΜτΚ», περιγράφεται η δεινή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρώτου βαθμού εξαιτίας, αφενός της ανεπαρκούς χρηματοδότησης και αφετέρου της εν γένει «εχθρικής», θα έλεγα, συμπεριφοράς της κεντρικής εξουσίας.

Χαρακτηριστικότερος τομέας του «στραγγαλισμού» της αυτοδιοίκησης και αντιμετώπισης των δημάρχων ως υποτακτικών του κεντρικού συστήματος διακυβέρνησης, αποτελεί το κομμάτι των χρηματοδοτήσεων έργων και δράσεων των δήμων.

Για οτιδήποτε εκτός από τον μισθό των υπαλλήλων και τα βασικά έξοδα (ανταποδοτικά και απλές λειτουργικές δαπάνες), οι δήμαρχοι οφείλουν να παρακαλάνε υπουργούς και λοιπούς κυβερνητικούς αξιωματούχους συνωθούμενοι στους προθαλάμους των γραφείων τους, υποβάλλοντας τα σέβη τους και υποσχόμενοι… αντίδωρα (όχι κατά ανάγκην οικονομικά, αλλά πολιτικής υποστήριξης, σταυρών κ.λπ.).

*Η μόνη θεσμοθετημένη πηγή εσόδων για την εκτέλεση έργων είναι οι ΚΑΠ (κεντρικοί αυτοτελείς πόροι) για την κάλυψη επενδυτικών δαπανών οι οποίοι είναι ελάχιστοι (π.χ. για τον δήμο Καλαμαριάς είναι λίγο πάνω από το μισό εκατομμύριο κατ’ έτος, με το οποίο όχι έργα δεν μπορείς να κάνεις, αλλά ούτε απλά ρετουσαρίσματα που χρειάζονται οι βασικές υποδομές).

Έτσι, τα έργα των δήμων χρηματοδοτούνται από χρηματοδοτικά προγράμματα όπως:
- ΕΣΠΑ (εταιρικό σύμφωνο περιφερειακής ανάπτυξης) τομεακά ή οριζόντια προγράμματα υπουργείων.

-ΕΣΠΑ περιφερειακά προγράμματα.

-Πρόγραμμα Αντώνης Τρίτσης (ολοκληρώθηκε το Τρίτσης 1 και είμαστε σε αναμονή του Τρίτσης 2).

-Πρόγραμμα ΦιλόΔημος (υπόλοιπα που απομένουν).
-Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
-ΠΔΕ (πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων) υπουργείων.
-Άλλα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία (interreg, Ταμείο Συνοχής, κλπ.).

*Όλα τα λεφτά του κράτους και των χρηματοδοτήσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση κατανέμονται στις προαναφερόμενες κατηγορίες και διανέμονται στους δήμους, με τρόπο όμως που αποφασίζουν αποκλειστικά και μόνο τα υπουργεία. Οι δήμοι δεν συμμετέχουν, δεν ρωτούνται καν και δεν έχουν κανέναν ρόλο στον σχεδιασμό και την κατάρτιση των αξόνων και των μέτρων των χρηματοδοτικών προγραμμάτων. Με αυτά τα δεδομένα, αντιλαμβάνεται κανείς πως οι πόροι αυτοί κατανέμονται στους δήμους με τελείως αδιαφανείς τρόπους και με κριτήρια που σχετίζονται με τις διαθέσεις, τις γνωριμίες, και ενδεχομένως τα συμφέροντα των αρμόδιων κυβερνητικών παραγόντων.

*Αυτό είναι ένα μεγάλο ζήτημα και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα ΠΕΠ (ΕΣΠΑ), όπου το κουμάντο το έχει η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση. Τα τελευταία χρόνια ακούγεται ως αίτημα η θεσμοθέτηση της εμπλοκής της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης στον σχεδιασμό των ΠΕΠ ΕΣΠΑ και η θέσπιση της υποχρέωσης να υπάρχουν κάποια αντικειμενικά κριτήρια στην κατανομή τους.

*Αλλά τι να προσδοκά κανείς, όταν μόλις προχθές ο αρμόδιος υπουργός εσωτερικών, Θεόδωρος Λιβάνιος, πήγε στο συνέδριο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων που διεξάγεται στην Ρόδο και έτσι στα ξεκούδουνα (χωρίς να έχει προηγηθεί καμία συζήτηση και κανένα αίτημα) ξάφνιασε τους δημάρχους, ανακοινώνοντας την πρόθεσή του να αλλάξει ριζικά τον τρόπο εκλογής τους, ανατρέποντας συθέμελα όσα ξέραμε μέχρι τώρα, μιλώντας για πρώτη και δεύτερη επιλογή των ψηφοφόρων και για κατάργηση των εκλογών δύο γύρων…