Το King’s College στο Λονδίνο διεσώθη, αλλά δεν είχαν την ίδια μοίρα τμήματα Ελληνικών στην Σουηδία και τη Γερμανία. Οι φοιτητές που εγγράφονται μειώθηκαν σε σχέση με παλαιότερες εποχές, όταν ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός αποτελούσε σταθερό τμήμα των εγκυκλίων σπουδών σε πολλές χώρες. 

Τα πτυχία προ πολλού μεταφράζονται σε απλά διαβατήρια εύρεσης εργασίας και αυτό δεν βοηθά τις ελληνικές και ιδιαιτέρως νεοελληνικές σπουδές. Η οικονομική κρίση επέτεινε τα προβλήματα σε πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής.

Σε αυτές τις συνθήκες, εάν επιθυμούμε τη διατήρηση και ανάπτυξη αυτών των ακαδημαϊκών κέντρων, θα πρέπει να επανεφεύρουμε κίνητρα, να νοηματοδοτήσουμε με έναν σύγχρονο τρόπο την αξία της φοίτησης και της αποφοίτησης. Και βέβαια, παρά τις, σε πολλές περιπτώσεις, εξαιρετικές πρωτοβουλίες των πανεπιστημίων του εξωτερικού, ένας τέτοιος σχεδιασμός αφορά την ίδια την Ελλάδα. Τον εγχώριο πολιτικό και ακαδημαϊκό κόσμο. 

Προτάσεις εδώ και πολλά χρόνια έχουν κατατεθεί και αναφέρονται στο συντονισμό των ακαδημαϊκών Εδρών και των Κέντρων Ελληνικού Πολιτισμού. Σχετίζονται με συγκροτημένες δράσεις εντός του ακαδημαϊκού χώρου, αλλά και ευρύτερα της τοπικής κοινωνίας, για τη διάδοση και την ανάπτυξη φιλελληνισμού, ιδιαιτέρως εκεί που υπάρχει σημαντική παρουσία της ομογένειας, παλαιάς και νεότερης. Και το σημαντικότερο, θίγουν τη διαχρονική έλλειψη σχεδίου, με αποτέλεσμα να είναι ελλιπής ο συντονισμός των χρηματοδοτήσεων και των συνεργειών με πανεπιστήμια της Ελλάδας. 

Γιατί, όσο προφανείς είναι οι λόγοι της συρρίκνωσης των ελληνικών σπουδών στο εξωτερικό άλλο τόσο προφανής είναι η απορία πώς, με τη λειτουργία τόσων μεγάλων ελληνικών κοινωφελών ιδρυμάτων που υλοποιούν μεγάλα προγράμματα, τόσων πολλών ελλήνων επιχειρηματιών που έχουν τις έδρες τους στο City, στη Νέα Υόρκη ή τη Μελβούρνη, αλλά και τόσων οργανώσεων της Διασποράς, αντιμετωπίζουμε προβλήματα χρηματοδότησης.

Μια εθνική προσπάθεια απαιτεί στρατηγική τουλάχιστον εικοσαετίας, ειλικρινή διακομματική συναίνεση και διαρκή παρακολούθηση. Γιατί, εντέλει, μάλλον το πρόβλημα δεν είναι οικονομικό. Αφορά εθνικές προτεραιότητες. Όποια και εάν είναι η ερώτηση για το μέλλον της χώρας, η απάντηση είναι ΣΧΕΔΙΟ. Διαφορετικά, σε λίγα χρόνια θα μετράμε μόνο απώλειες. Και πάντα θα μας φταίνε «οι άλλοι».

Με αυτήν, ή μάλλον και με αυτήν, την ευκαιρία αναζητώ «πληροφορίες και υλικό» από τη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού. Ματαίως. Εδώ και μήνες πολλούς, η ηλεκτρονική σελίδα έχει κατεβεί και μια αστεία ανακοίνωση παραπέμπει σε τηλέφωνο για πληροφορίες. Υπουργός, υφυπουργοί, γραμματείς και άλλοι κατανοούν τον ευτελισμό της δημόσιας διοίκησης, την εποχή της συνεχιζόμενης κατά εκατοντάδες χιλιάδες καινούργιας μετανάστευσης; Ήμαρτον!

ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Πριν από έναν χρόνο η εμβληματική έδρα του Κing’s College στο Λονδίνο γιόρτασε τα 100 χρόνια ζωής, καθώς λειτουργεί από το 1918, όταν ιδρύθηκε η «Έδρα Κοραή», επί πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου και με χρηματοδότηση της ελληνικής Διασποράς. Τα τελευταία χρόνια που κινδύνεψε να κλείσει, χιλιάδες διαμαρτυρίες ακαδημαϊκών συνετέλεσαν στη συγκέντρωση σημαντικών σωστικών χορηγιών από ελληνικά και κυπριακά ιδρύματα και οργανισμούς. Ωστόσο, η ομφαλοσκοπική μας εσωτερική πολιτική δεν αξιοποίησε ούτε αυτήν τη φορά τους κινδύνους συρρίκνωσης της παρουσίας μας στο εξωτερικό, ως ευκαιρία συγκρότησης ενός μακρόπνοου σχεδίου. Και μόνο η ταχύτητα της συγκέντρωσης των υπογραφών από διαπρεπείς επιστήμονες σε όλο τον κόσμο θα έπρεπε να κινητροδοτήσει την Ελλάδα για μια άλλη στρατηγική. Πρόσφατα σώθηκε με χορηγία επιχειρηματία και η Έδρα στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο.

Πέραν του κλασικού τρόπου της διδασκαλίας της γλώσσας και της Ιστορίας, ίσως αυτή ακριβώς η εξέλιξη της τεχνολογίας που συρρικνώνει τις προοπτικές τους να είναι και η ευκαιρία ανάπτυξης καινούργιων επιστημονικών αντικειμένων, όπως για παράδειγμα μιας φιλοσοφικής εμβάθυνσης των νέων ζητημάτων βιοηθικής, μια σύγχρονη προσέγγιση των αρχαιοελληνικών φιλοσοφικών σπουδών.

ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΔΡΟΜΟΙ

Οι ελληνικές σπουδές στο Πρίνστον έχουν συμβάλει με εξαιρετικό τρόπο στη διάδοση των ελληνικών, με τα προπτυχιακά, τα μεταπτυχιακά και τους πολυάριθμους επιστήμονες με τίτλους διδακτορικών που, στην πλειοψηφία τους, συνεχίζουν με επιτυχία την ακαδημαϊκή τους εξέλιξη. Τα τελευταία χρόνια λειτουργεί και τμήμα του Πρίνστον στην Αθήνα με τη συνδρομή του βασικού ταμείου χορηγιών του Στάνλεϊ Σίγκερ.

Σημαντική είναι και η εξέλιξη τις τελευταίες δεκαετίες των ελληνικών σπουδών σε χώρες της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής. Το εξαιρετικό πρόγραμμα «ΙΑΣΩΝ» του ΑΠΘ συμβάλλει σταθερά από το 1994 στην ενίσχυση των ελληνικών σπουδών σε 16 πανεπιστήμια της Μαύρης Θάλασσας.

Η δε καινούργια μετανάστευση εκατοντάδων χιλιάδων νέων γεννά σύγχρονες ανάγκες για κατάρτιση εκπαιδευτικών που καλούνται να διδάξουν τα ελληνικά στα παιδιά που μεγαλώνουν σε χώρες, κυρίως, της Βόρειας Ευρώπης. Αυτό βέβαια σχετίζεται και με τη λειτουργία των ελληνικών σχολείων του εξωτερικού, μία ακόμα ταλαιπωρημένη ιστορία, καθώς το ελληνικό κέντρο συνεχίζει την ευρωβόρα λογική των αποσπάσεων εκπαιδευτικών, ως να μην έχει αλλάξει τίποτα ο τυφώνας της συνεχιζόμενης κρίσης.

ΙΔΡΥΜΑ «ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ» ΣΤΗΝ ΟΥΡΟΥΓΟΥΑΗ

Μία από τις πιο σημαντικές εμπειρίες μου στον κόσμο της ελληνικής ομογένειας ήταν, πριν από πολλά χρόνια, η επίσκεψή μου στο «Ίδρυμα Μαρία Τσάκος» στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης, όπου δραστηριοποιείται επιχειρηματικά ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος. Εκατοντάδες μαθητές, μικροί και μεγάλοι, φοιτούν κάθε χρόνο, εδώ και δεκαετίες, στις τάξεις ελληνικής γλώσσας, χορών, λογοτεχνίας, φιλοσοφίας, ελληνικής κουζίνας, στη χώρα που πάντα κατέγραφε το μικρότερο επίπεδο αναλφαβητισμού στη Νότια Αμερική. Εντυπωσιάστηκα από το κτίριο, το επίπεδο των μαθημάτων, την ποιότητα των εκδηλώσεων, το βάθος στρατηγικής ανάπτυξης και τον ανεπανάληπτο φιλελληνισμό που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στους πολίτες του Μοντεβιδέο, εξαιτίας, κυρίως, της λειτουργίας του Ιδρύματος. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτό που ήταν γραμμένο στον τοίχο της σκάλας υποδοχής: «Ένας λαός απλώνεται ώς εκεί που μιλιέται η γλώσσα του».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 5 Μαΐου 2019