ΑΠΟΨΕΙΣ

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο κορονοϊός είναι μια πολύ επικίνδυνη υπόθεση. Όποιος την παραμελεί υφίσταται τις συνέπειες. Ανέδειξε, όμως, εξαιρετικά ενδιαφέροντα ζητήματα που βρίσκονταν σε μια λανθάνουσα κατάσταση.

Ο συνδυασμός των κυβερνητικών μέτρων με τις ημέρες του Πάσχα, αποκάλυψε ένα βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα στην ελληνική κοινωνία που η ιδεολογική κυριαρχία του αποδομισμού το είχε περιθωριοποιήσει. Το συναίσθημα αυτό φαίνεται να διακρίνεται από εκείνα τα μεταφυσικά χαρακτηριστικά που υποβάλλουν τον άνθρωπο σε μια υπέρβαση της αίσθησης του κινδύνου.

Σε αντίθεση με άλλες θρησκείες, όπως ο κομφουκιανισμός, για παράδειγμα ή και ο μουσουλμανισμός, ακόμη και ο καθολικισμός στο χριστιανισμό, η ορθοδοξία εμπεριέχει κάτι το «αναρχικό». Δεν θεωρείται δεδομένη η υποταγή στην πολιτική εξουσία, ίσως, διότι αναγνωρίζεται, κυρίως, η υπακοή στον Θεό.

Ανέδειξε, επίσης, η συγκυρία κορονοϊού και Ανάστασης μια ιδιόμορφη σχέση πολιτείας και εκκλησίας, σχέση υποχρεωτικής, αλλά όχι ερωτικής, συγκατοίκησης.

Αποτέλεσμα αυτής της σχέσης ήταν οι διώξεις μητροπολιτών και ιερέων, διώξεις που θεωρήθηκαν αδικαιολόγητες ακόμη και από φιλικά προσκείμενους στις κυβερνητικές αποφάσεις. Το εκπληκτικό, όμως είναι πως και η εκκλησία, όπως πληροφορούμαι, έχει διαμηνύσει σε ιερείς να μην ομιλούν, δημοσίως, σε μέσα ενημέρωσης αν δεν πάρουν την άδεια του μητροπολίτη τους. Κάτι αδιανόητο πριν τον κορονοϊό.

Τα μέτρα που πήρε η ελληνική κυβέρνηση έγιναν αποδεκτά από τους πολίτες και έτυχαν αναγνώρισης, ως προς την νομιμότητα και συνταγματικότητά τους, από τους αρμόδιους επιστήμονες. Περιέχουν, όμως, μια δυναμική στο περιβάλλον που έχουν αναπτυχθεί που δεν αποκλείεται να τα καταστήσει μέρος της καθημερινής κανονικότητας, κάτι που πριν τον κορονοϊό θα ήταν και αυτό αδιανόητο.

Η γνωστή Naomi Klein έγραψε πως αυτό το «σοκ» αποτελεί μια ευνοϊκή συγκυρία που επιτρέπει τη δημιουργία ενός νέου μοντέλου εξουσίας.

Ο κίνδυνος είναι να κληρονομήσουμε ύπουλα τις αρχές της αστυνομικής οργάνωσης της κοινωνίας που έχει εφαρμόσει τόσο πετυχημένα, άλλωστε, η Κίνα, όπως περιέγραψε σε ένα εξαιρετικό κείμενό του ο Γερμανός φιλόσοφος νοτιοκορεάτικης καταγωγής Byung-Chul Han.

Η Κίνα έχει προχωρήσει τόσο πολύ ώστε να δημιουργήσει ένα σύστημα «κοινωνικής παραμετροποίησης » -μια αδιανόητη προοπτική για οποιονδήποτε Ευρωπαίο- που καθιστά δυνατή την καθιέρωση μιας πολύ εξαντλητικής «κατηγοριοποίησης» των πολιτών της, βάση της οποίας η κοινωνική συμπεριφορά κάθε ατόμου πρέπει να αξιολογείται συστηματικά.

Στην Κίνα δεν υπάρχει χρόνος ή χώρος στην καθημερινή ζωή που δεν υπόκειται σε παρατήρηση. Κάθε κλικ, κάθε αγορά, κάθε επαφή, κάθε δραστηριότητα στα κοινωνικά δίκτυα ελέγχεται. Εκείνοι που περνούν το κόκκινο φως, αυτοί που έχουν σχέσεις με επικριτές του καθεστώτος ή εκείνοι που κάνουν κριτικά σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα γίνονται αποδέκτες αρνητικών πόντων.

Αυτός ο κίνδυνος δεν είναι μακριά από μια Ευρώπη στην οποία «ο υπερβολικός φόβος του ιού είναι πάνω απ’ όλα μια αντανάκλαση της κοινωνίας της επιβίωσης, όπου όλες οι ζωτικές δυνάμεις χρησιμοποιούνται για να παρατείνουν την ύπαρξη μας. Η αναζήτηση μιας πραγματικά βιώσιμης ζωής έδωσε την θέση της στην υστερία της επιβίωσης. Και η «κοινωνία της επιβίωσης» δεν βλέπει με καλό μάτι την ουσιαστική και πραγματική ζωή. Εδώ η υγεία είναι ο απόλυτος βασιλιάς. Ανησυχώντας για την απειλούμενη επιβίωσή μας, θυσιάζουμε με χαρά όλα όσα κάνουν τη ζωή να αξίζει κανείς να τη ζήσει. Αυτές τις μέρες, ο σκληρός αγώνας για επιβίωση γνωρίζει μια πρωτοφανή μιντιακή κορύφωση: υποβαλλόμαστε, χωρίς να εξαναγκασθούμε άμεσα, σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, δεχόμαστε χωρίς να λέμε μια λέξη τον περιορισμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων μας και ολόκληρη η κοινωνία μετατρέπεται σε μια τεράστια καραντίνα. Παραδομένη πια στην πανδημία, η κοινωνία μας δείχνει το απάνθρωπο πρόσωπο της. Ο άλλος θεωρείται αμέσως ως δυνητικός φορέας από τον οποίο πρέπει να αποστασιοποιηθούμε. Η επαφή ισοδυναμεί με μόλυνση, ο ιός βαθαίνει τη μοναξιά και την κατάθλιψη. Το «Corona blues» είναι ο όρος που οι Κορεάτες έχουν βρει για να περιγράψουν την κατάθλιψη που προκαλείται από την σημερινή κοινωνία της καραντίνας» έγραψε εύστοχα ο Byung-Chul Han.

Στην Ελλάδα η πολιτική εξουσία κινήθηκε έξυπνα στην ανάδειξη της ηγεμονίας του λόγου της και έχουμε φθάσει στο σημείο οποιαδήποτε αμφισβήτησή του να επισύρει κοινωνική κατακραυγή. Όχι, μόνο, δεν επιτρέπεται να εκφράζεται ανησυχία για ένα δυστοπικό μέλλον από την καθιέρωση των μέτρων αλλά ούτε και επιστημονική αμφιβολία.

Ο κίνδυνος μιας εργαλειοποίησης της κοινωνίας στην επιβολή του κυρίαρχου λόγου είναι εμφανής.

Σιγά σιγά άρχισαν να αρθρώνονται ορθολογικές επιφυλάξεις για ορισμένες υπερβολές αλλά πνίγονται μέσα στον στεγνό αντιπολιτευτικό λόγο μιας απαξιωμένης αντιπολίτευσης που ανήγαγε τον ανορθολογισμό, τον βολονταρισμό και τον καιροσκοπισμό στην μόνη και απόλυτη ιδεολογία της.

Ωστόσο, αν δεν αντιτάξουμε την αναζήτηση της πραγματικής ζωής απέναντι στον αγώνα για απλή επιβίωση, η ύπαρξη μας μετά την επιδημία θα είναι ακόμα πιο διαταραγμένη σε σχέση μ’ αυτήν πριν από την κρίση. Στη συνέχεια, θα αρχίσουμε να μοιάζουμε με αυτόν τον ίδιο τον ιό, σαν αυτούς τους ζωντανούς-νεκρούς που πολλαπλασιάζονται, πολλαπλασιάζονται και επιβιώνουν. Επιβιώνουν χωρίς να ζουν, όπως εύστοχα τονίζει ο Γερμανός φιλόσοφος.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 18-19 Απριλίου 2020