Η μερική καταβολή του Μετοχικού Κεφαλαίου
Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε με το μετοχικό κεφάλαιο της ΑΕ˙ μας απασχόλησε, μεταξύ άλλων, η έννοια και σημασία της καταβολής του. Όπως εκεί εντοπίσαμε, η καταβολή του κεφαλαίου τόσο κατά την ίδρυση της ΑΕ όσο και στο πλαίσιο της διαδικασίας αύξησής του, δεν απαιτείται να είναι ολοσχερής. Επιτρεπτή, κατά το νόμο, η μερική καταβολή του. Η μερική, όμως, καταβολή προϋποθέτει συγκεκριμένα διαδικαστικά βήματα, παρουσιάζει πλεονεκτήματα και κινδύνους. Περί αυτών, αμέσως στη συνέχεια.
Τα πλεονεκτήματα και οι κίνδυνοι.
Η δυνατότητα μερικής καταβολής του μετοχικού κεφαλαίου παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα. Επιτρέπει, μεταξύ άλλων, τη συγκέντρωση-έστω και σε μελλοντικό χρόνο, υψηλότερων χρηματικών ποσών-κεφαλαίων (από εκείνα τα οποία, σε διαφορετική περίπτωση, θα ήταν δυνατόν να συγκεντρωθούν και ολοσχερώς, εξ αρχής, καταβληθούν). Δεσμεύει τους συμμετέχοντες (μετόχους) σε συγκεκριμένο μίγμα μετοχικής σύνθεσης-παρά το γεγονός ότι τα κεφάλαια δεν θα είναι, κατά το χρόνο της (συν)απόφασης, συνολικά διαθέσιμα. Διευκολύνει (αλλά και δεσμεύει) τους μετόχους εκείνους που προβαίνουν στη μερική καταβολή για την συμπλήρωση του ελλείποντος. Δεσμεύει τους λοιπούς (και ολοσχερώς καταβάλλοντες μετόχους) για τη συμμετοχή των λοιπών (:μερικώς καταβαλλόντων) στο μετοχικό κεφάλαιο σε συγκεκριμένο ποσοστό. Διευκολύνει φορολογικούς σχεδιασμούς και τη δημιουργία «πόθεν έσχες». Εξοικονομεί κόστος για την επιχείρηση που, οποιαδήποτε διαδικασία αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου, συνεπάγεται.
Η συγκεκριμένη δυνατότητα, ωστόσο, επιφυλάσσει και κινδύνους για την ΑΕ, τους μετόχους και τους δανειστές της. Οι κίνδυνοι αυτοί αφορούν στην δυνητική αδυναμία πραγματοποίησης της ολοσχερούς καταβολής. Για τον λόγο αυτό, ο ν. 4548/2018 προβλέπει, μέσω διατάξεων αναγκαστικού δικαίου, αυστηρές διαδικαστικές προϋποθέσεις˙ αυστηρότερες, όμως, προβλέπονται οι συνέπειες για τους μη προβαίνοντας σε (εμπρόθεσμη) καταβολή μετόχους.
Η Έννοια Της Μερικής Καταβολής
Ως μερική καταβολή κατά νόμο (άρθρο 21 §1) «…θεωρείται η καταβολή κατά τη σύσταση της εταιρείας, καθώς και η καταβολή σε κάθε αύξηση του κεφαλαίου της, τμήματος της ονομαστικής αξίας της μετοχής, με ταυτόχρονη ανάληψη της υποχρέωσης για καταβολή της υπόλοιπης αξίας της μετοχής, σύμφωνα με τις διατάξεις του καταστατικού».
Προϋποθέσεις Επιτρεπτού Μερικής Καταβολής
Όπως, ήδη, αναφέραμε, η μερική καταβολή επιφυλάσσει κινδύνους. Με σκοπό την ελαχιστοποίησή τους, ο νομοθέτης προβλέπει συγκεκριμένες προϋποθέσεις προκειμένου να γίνει δεκτή ως έγκυρη η μερική καταβολή. Θα πρέπει, στο πλαίσιο αυτό, να υπάρχει σχετική καταστατική πρόβλεψη. Η μερική καταβολή θα πρέπει, επίσης, να αναφέρεται σε εισφορές σε χρήμα (και όχι σε είδος). Η ΑΕ στην οποία θα αφορά η δυνατότητα μερικής καταβολής απαιτείται να μην έχει μετοχές εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά. Ο χρόνος της εξόφλησης δεν είναι δυνατό να υπερβαίνει την πενταετία. Το ελάχιστο-άμεσα καταβλητέο ποσό δεν μπορεί να είναι κατώτερο από το 1/4 της ονομαστικής αξίας της εκάστοτε μη αποπληρωθείσας μετοχής ούτε όμως και από τα 0,04 λεπτά ανά μετοχή. Το άμεσα καταβαλλόμενο τμήμα του μετοχικού κεφαλαίου δεν μπορεί να υπολείπεται του κατώτατου, εκ του νόμου, ορίου του μετοχικού κεφαλαίου (:25.000€). Στην περίπτωση, τέλος, που εκδίδονται τίτλοι μετοχών που δεν έχουν αποπληρωθεί, πρέπει να αναγράφεται στην εμπρόσθια όψη τους το γεγονός της μη πλήρους εξόφλησης καθώς και οι όροι της τελευταίας.
Οι προϋποθέσεις αυτές αποσκοπούν, μεταξύ άλλων, στη διαφάνεια της διαδικασίας της μερικής καταβολής, στη διασφάλιση της καταβολής του μετοχικού κεφαλαίου και στη προστασία της ΑΕ, των λοιπών μετόχων-βεβαίως και των τρίτων.
Συνέπειες Της Μερικής Καταβολής
Εφόσον τηρηθούν οι πιο πάνω προϋποθέσεις και ενόσω διαρκεί η διαδικασία της μερικής καταβολής, η μετοχική ιδιότητα (και τα συναφή δικαιώματα) αποκτώνται, ήδη, από τον χρόνο κάλυψης (με άλλα λόγια: τη σύναψη της σύμβασης ανάληψης και όχι εξόφλησης) των μετοχών. Σε περίπτωση, μάλιστα, μερικής καταβολής, ο καταλογισμός κάθε καταβολής καταλογίζεται αναλογικά στην καθεμία από τις μετοχές αυτές. Πρακτικά: δεν είναι δυνατή η εξόφληση ορισμένων, μόνον, από το σύνολο των μη αποπληρωθεισών μετοχών. Σε περίπτωση, τέλος, μεταβίβασης των μη αποπληρωθεισών μετοχών, ευθύνονται, εις ολόκληρο, για την αποπληρωμή τους τόσο ο αποκτών όσο και (για μια διετία) ο μεταβιβάζων.
Οι Έννομες Συνέπειες Της Μη (Εμπρόθεσμης) Καταβολής Δόσης
Οι έννομες συνέπειες για τη μη εμπρόθεσμη καταβολή δόσης είναι, αναμφισβήτητα, ιδιαίτερα αυστηρές (άρθρο 21 §§5 & 6).
Σε κάθε περίπτωση μη εμπρόθεσμης καταβολής, οποιασδήποτε δόσης, το ΔΣ τάσσει (προτιμητέο εγγράφως) στο μέτοχο ανελαστική προθεσμία ενός μήνα για την εξόφλησή της. Αν η προθεσμία αυτή παρέλθει άπρακτη, γνωστοποιεί στον οφειλέτη μέτοχο την ακύρωση των μετοχών του και παρακρατεί υπέρ της εταιρείας τυχόν καταβληθείσες προκαταβολές ή δόσεις (περιλαμβανομένης και της τυχόν διαφοράς υπέρ το άρτιο). Η εταιρεία, στη συνέχεια, εκδίδει νέες μετοχές, ίσες σε αριθμό με εκείνες που ακυρώθηκαν και τις προσφέρει στους λοιπούς μετόχους. Αν παραμείνουν αδιάθετες προβαίνει σε ελεύθερη διάθεσή τους. Στην περίπτωση που οι μετοχές είναι δεσμευμένες ή η διάθεσή τους αποβεί άκαρπη, η εταιρεία προβαίνει σε μείωση του κεφαλαίου κατά το ποσό της ονομαστικής αξίας των μετοχών που δεν εκποιήθηκαν. Η απόφαση της ΓΣ για τη μείωση του μετοχικού κεφαλαίου λαμβάνεται, κατ΄εξαίρεση, με απλή απαρτία και πλειοψηφία.
Περαιτέρω, σε κάθε περίπτωση μη εμπρόθεσμης, τέτοιας, καταβολής, ο μέτοχος συνεχίζει, κατά βάση, να οφείλει έντοκα την εισφορά που δεν καταβλήθηκε. Ο οφειλή μάλιστα αυτή είναι έντοκη, έως την ακύρωση των μετοχών. Δεν αποκλείεται πάντως να βαρύνουν τον οφειλέτη ποινικές ρήτρες (με βάση όσα ορίζει το καταστατικό ή απόφαση της αύξησης) ή/και πρόσθετες αξιώσεις αποζημίωσης.
Κανόνα αποτελεί η ολοσχερής καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου, που αναλαμβάνει κάθε μέτοχος να καλύψει. Εξαίρεση συνιστά η, υπό προϋποθέσεις, μερική καταβολή του. Οι σχετικές προϋποθέσεις είναι, δικαιολογημένα, εξαιρετικά αυστηρές. Σκοπούν να προστατεύσουν, προεχόντως, το νομικό πρόσωπο και τους τρίτους που προσβλέπουν στο μετοχικό κεφάλαιο της ΑΕ. Σε περίπτωση παραβίασης των συγκεκριμένων προϋποθέσεων ο υπόχρεος μέτοχος θα απωλέσει τις (μερικώς αποπληρωθείσες) μετοχές του. Η ζημία του όμως δεν περιορίζεται στην απώλεια του συγκεκριμένου (συχνά σημαντικής αξίας) περιουσιακού του στοιχείου. Επεκτείνεται και στο σύνολο των χρημάτων που κατέβαλε για τη (μη ολοσχερή) αποπληρωμή τους. Ενδεχομένως όμως να επικρέμανται, κατά τα προαναφερθέντα, περαιτέρω ποινικές ρήτρες ή/και άλλες αξιώσεις της εταιρείας σε βάρος του υπόχρεου.
Με άλλα λόγια: η δυνατότητα για τη μερική καταβολή του μετοχικού κεφαλαίου συνιστά σημαντική ευχέρεια για τον μέτοχο στον οποίο παρέχεται, δημιουργεί όμως και σημαντικούς κινδύνους. Ιδιαίτερη, κατά τούτο, προσοχή απαιτείται στις προϋποθέσεις που τίθενται στο καταστατικό καθώς και την απόφαση για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου.
*Σε πλήρη μορφή το άρθρο που δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 03.04.2022
