Από μικρή θυμάμαι τη δίτομη «Ελληνική Μυθολογία» του Ζαν Ρισπέν, που κοσμούσε δερματόδετη την παιδική μου βιβλιοθήκη. Για πολλά χρόνια ανέτρεχα στα βαριά βιβλία αποσπασματικά, εστιάζοντας σε ονόματα, περίεργες γενεαλογίες, πλάσματα με «υπερφυσικές» δυνάμεις, μεταμορφώσεις συγκλονιστικής φαντασίας, ενώ, μεγαλώνοντας, προσπαθούσα να αποκωδικοποιήσω αλληγορίες, συμβολισμούς και αφηγηματικούς υπαινιγμούς. 

Υπήρχαν μύθοι που με εντυπωσίαζαν και άλλοι που με απωθούσαν. Κυρίαρχη θέση στις πρώιμες αλλά και τις τωρινές μου αναζητήσεις, δικαιωματικά νομίζω, έχει «το κουτί της Πανδώρας». Πέραν του ότι επρόκειτο για πιθάρι και της προφανούς «μισογυνικής» προσέγγισης, καθώς η Πανδώρα θεωρείται εμβληματική πρόγονος όλων των θνητών γυναικών, το σαφές μήνυμα είναι ότι η ανθρώπινη περιέργεια μπορεί να σώσει, αλλά μπορεί και να σκοτώσει. Στα «δώρα των θεών» συγκαταλέγονται όλα τα δεινά και κάπου στο βάθος του σκεύους βρίσκεται η ελπίδα. Άλλωστε, ο μύθος είναι συνέχεια ενός προγενέστερου. 

Η δημιουργία της Πανδώρας ήταν η τιμωρία που επέλεξε ο Δίας για τον Προμηθέα, που χάρισε στους ανθρώπους τη φωτιά. Το κλειδί αυτού που ονομάζουμε «ανθρώπινο πολιτισμό». Δηλαδή, αρχή της γνώσης. Ποιο είναι το σύγχρονο πιθάρι της γοητευτικής και περικαλλούς Επιστήμης που καλπάζει στον 21ο αιώνα, υποσχόμενη, βασίμως, όχι απλώς τη βελτίωση της διαβίωσης του ανθρώπινου είδους αλλά τη μετατροπή του ανθρώπου σε «δημιουργό» ανασχηματισμένης ζωής, υβριδικών όντων, κλειδοκράτορα των μυστικών της αθανασίας; Τώρα θα μου πείτε και τι μας νοιάζει εμάς που δεν έχουμε λεωφορεία να μετακινηθούμε και 13η σύνταξη να ανασάνουμε. 

Πρέπει να μας νοιάζει και μάλιστα με πάθος. Οι μεγάλοι πρωταγωνιστές των επόμενων μόλις λίγων χρόνων που θα επανακαθορίσουν με κατακλυσμιαίο τρόπο την εργασία, την υγεία, τη δημόσια και την ιδιωτική ζωή, την αναπαραγωγή, την πολυπολικότητα του πλανήτη, τις συμμαχίες κρατών και τις ζώνες επιρροής τους, την κατάταξη των έξυπνων πόλεων, το περιβάλλον, την ενέργεια, την ίδια την έννοια της ζωής, τον πόλεμο και την ειρήνη, είναι οι αλγόριθμοι των γιγαντιαίων εταιρειών που κουμαντάρουν τον κόσμο και τα εργαστήρια γενετικής που κάνουν κοπτορραπτική στο γονιδίωμα. 

Οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί για το «θαυμαστό καινούργιο κόσμο» δεν είναι πλέον σπάνια συγγραφικά πονήματα, που ανήκουν στο είδος που μέχρι πρότινος ονομάζαμε «επιστημονική φαντασία». Απασχολούν καινούργιες επιστήμες και σχολές σκέψης όπως τη σύγχρονη «Βιοηθική», ενώ γεννούν πρωτόγνωρες ειδικότητες, όπως αυτές του «μελλοντολόγου»/ futurist. 

Η Ελλάδα δεν στερείται σημαντικών επιστημόνων εντός και εκτός συνόρων. Αλλά δεν μπορεί να ταξινομηθεί και στις χώρες της αιχμής της έρευνας και κυρίως της εφαρμογής της. Έχει όμως ένα μοναδικό χαρακτηριστικό, διαχρονικά αναγνωρισμένο και αναπαλλοτρίωτο. 

Είναι η πατρίδα της πιο πλούσιας μυθολογίας, του φιλοσοφικού στοχασμού και μία από τις κοιτίδες της σύγχρονης επιστήμης. Μέχρι να οργανωθεί η περιλάλητη «υπερνοημοσύνη» που μπορεί να αδιαφορεί για ζητήματα ανθρώπινης ηθικής, όλο και θα πολλαπλασιάζονται τα ρεύματα σκέψης που χωρίς ίχνος τεχνοφοβισμού, με νηφαλιότητα και διανοητικό βάθος θα θέτουν ερωτήματα για τα όρια της ανθρώπινης παρέμβασης στους μηχανισμούς της ζωής, για την επαυξημένη πραγματικότητα και το επερχόμενο brain net, τη σύνδεση του εγκεφάλου σε υπολογιστή. Στην τετριμμένη και χωρίς συνέχεια επανάληψη του δημόσιου λόγου σχετικά με τα «συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας», ας εγγράψουμε με αξιώσεις όσα αλλοδαποί έρχονται να μας θυμίζουν για το ελληνικό φως που γέννησε την επιστήμη και τη φιλοσοφία. Και εάν κάποιοι πιστεύουν ότι αυτό δεν μπορεί να εισφέρει στο ΑΕΠ πλανώνται. Καταφανώς.

Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΕΝΤΡΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ

Ποια άραγε μπορεί να είναι η σχέση της Λερναίας Ύδρας με τα βλαστοκύτταρα; Και τι όντα να υποθέσουμε ότι ήταν οι Κένταυροι και η Χίμαιρα; Ποια γονιδιώματα παντρεύτηκαν, για να γεννήσουν τα «τέρατα»; Καθώς η σύγχρονη έρευνα προχωρά, όλα αυτά μεταμορφώνονται από μύθους σε επιστημονικές αναζητήσεις. Σχετίζονται με το μεγάλο ερώτημα που αφορά τα όρια της επιστήμης και την ανθρώπινη ευφυΐα, για άλλους τη μεγάλη ύβρη. Αλλά και η ύβρις και η νέμεσις είναι έννοιες ελληνικές. Όλοι αυτοί οι φόβοι και τα θαύματα απασχολούν φιλοσόφους, θεολόγους, νομικούς, πολιτικούς αλλά και πολλούς από τους επιστήμονες της ρομποτικής και της βιοτεχνολογίας σε ολόκληρο τον κόσμο. Αν είχαμε λίγο πιο ανοιχτό το μυαλό μας, θα αποστέλλαμε προσκλήσεις στην παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα για διαβουλεύσεις στους αρχαίους ελληνικούς τόπους, που μάλιστα πολλοί από αυτούς βρίσκονται στο Αιγαίο. Αυτό θα μπορούσε να γίνει ένα πραγματικό στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης. Περιβαλλοντικά καθαρό και αμυντικά ισχυρό. Σκεφτείτε ένα αρχιπέλαγος του παγκόσμιου σύγχρονου επιστημονικού στοχασμού, που θα ανέβαζε θέσεις πολλές ψηλά τη χώρα και θα τη θωράκιζε με μνημόνια συνεργασίας πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Υπάρχει ένα ποίημα που αποδίδεται στον Ρισπέν, τον γαλλοαλγερινό συγγραφέα της πρώτης μου Ελληνικής Μυθολογίας. Που τμήμα αυτού αναφέρει «…σβήστε την Ελλάδα από την ιατρική σας... τη φαρμακευτική σας... από τα μαθηματικά σας… τη φυσική σας... τη χημεία... την αστρονομία σας... απ την πολιτική σας... την καθημερινότητά σας... θα πείτε «δεν γίνεται»... Σωστά, δεν γίνεται, γιατί μετά δεν θα μπορείτε να στεριώσετε ούτε μια πρόταση… Δεν γίνεται να σβήσει η Ελλάδα, ο Έλληνας, η προσφορά του πάνω σε αυτόν τον πλανήτη». Κάποιοι αμφισβητούν την πατρότητα αυτού του ποιήματος. Κανείς ωστόσο δεν μπορεί να αμφισβητήσει την αλήθεια του. Τη σημασία της Ελλάδας στην επιστήμη. Εκτός από εμάς τους ίδιους τους Νεοέλληνες που συρόμαστε από το ένα άκρο της αρχαιοπληξίας στο άλλο της αρνησιπατρίας. Και αναζητάμε επενδυτές στις ερήμους, για να φτιάξουμε καζίνο. Ενώ ακόμα και αυτοί οι πετρελαιάδες της ερήμου μεταφέρουν το Λούβρο στο Άμπου Ντάμπι και ολοκληρώνουν εμβληματικά μουσεία όπως το Ρόδο της Ερήμου στο Κατάρ. Αυτοί πολιτισμό και αρχιτεκτονική; Εμείς τζόγο και αυθαίρετα. Μήπως στραβά αρμενίζουμε; Μήπως να το πιάσουμε από την αρχή; Έρχεται και καινούργιο ΕΣΠΑ…

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 26 Ιανουαρίου 2020