Και ενώ το Υπουργείο με τις επιτροπές του συζητά ατέρμονα, χρόνια τώρα, για τη «διδακτέα ύλη» στην Ιστορία, συρρικνώνοντας τη συζήτηση για την Παιδεία στην αφαίρεση ή την πρόσθεση ωρών στα μαθήματα -εις βάρος συνήθως των νεότερων χρόνων, έρχονται όλες αυτές οι καταγραφές ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα, να συνοψίσουν σε ένα ντοκιμαντέρ μιας ώρας, σε μία εκδήλωση, σε ένα βιβλίο, με τρόπο ανεξίτηλο σε όσους τα παρακολουθούν, τη βαθύτερη αλήθεια.

Ένας Μάρτιος στη Θεσσαλονίκη του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ και συμπίπτουσες εκδηλώσεις μνήμης τροφοδοτούν τη γνώση μας, αλλάζουν τις οπτικές μας και αποδεικνύουν πόση δύναμη έχει η Ιστορία όταν έχει Πρόσωπο. Όταν την αφηγούνται οι πρωταγωνιστές της. Και πρέπει να είμαστε ευγνώμονες στην τεχνολογία της κάμερας στα χρόνια μας, που μπορεί να διασώσει αδιάψευστα γεγονότα και συνέπειες, πέραν της -συχνά  επιλεκτικής- ανάγνωσης των ιστορικών εγγράφων.

Δεν αρκούν μόνο οι διδαχές στα παιδιά για τη γενοκτονία στη Μικρά Ασία και τον Πόντο από λίγες σελίδες του σχολικού εγχειριδίου. Αν υπάρχουν. Παραγωγική θα είναι η γνώση τους αν δουν την «Μπάντα», το ντοκιμαντέρ του Νίκου Ασλανίδη.

Δεν αποδίδουν μόνες τους οι εργώδεις προετοιμασίες των καθηγητών για τη διδασκαλία της μικρασιατικής εκστρατείας. Το ντοκιμαντέρ «H Ανατολή έδυσε» του Αλέξανδρου Παπαηλιού με σπάνιο οπτικό υλικό, αφηγείται ολόκληρη την πορεία της προέλασης και της τελικής αδιανόητης καταστροφής.

Ή το ντοκιμαντέρ «Τα ρόδα τα τριαντάφυλλα» του Μιχάλη Αγραφιώτη, για να μάθουν χιλιάδες άνθρωποι που περνούν την Κερασούντος στην Καλαμαριά, για το μπλόκο της 14^ης Αυγούστου 1944, τη δολοφονία των Καλαμαριωτών από τους συνεργάτες των ναζί.

Προσωπική μου εκτίμηση, θα αντιτείνει κάποιος. Δεν διαφωνώ. Τίποτα από όλα αυτά δεν αρκεί από μόνο του. Αλλά η Ιστορία, όταν την αφηγούνται άνθρωποι, αγγίζει ψυχές, αμβλύνει τις έμφυτες τάσεις του διχασμού μας, βοηθά να πιστέψουμε συνειδητά και δια βίου το «Ποτέ ξανά».

Γιατί, δεν αρκεί το σύνθημα. Δεν αρκεί το μάθημα που συνοψίζει σε ένα κεφάλαιο τον πόνο εκατομμυρίων ψυχών. Αλλά, νομίζω ότι αρκεί η κατάθεση ψυχής ενός και μόνο ανθρώπου για να εντυπωθεί ανεξίτηλα η φρίκη μιας ολόκληρης εποχής.

Κατανόηση, γνώση, επίγνωση, συγγνώμη, ευγνωμοσύνη, ενσυνείδηση. Αυτά καλλιεργούνται από τις εκφράσεις και τις πράξεις πρωταγωνιστών και επιγόνων.

Πόση δύναμη μεταφέρεται από τον Γιούργκεν Γιάουχ, εγγονό στρατιώτη της Βέρμαχτ, που ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη για να ζητήσει συγγνώμη από τον επιζώντα του Ολοκαυτώματος Αχιλλέα Κουκουβίνο και να ενώσει τη φωνή του στην πορεία μνήμης πριν λίγες μέρες στην Θεσσαλονίκη!

Τα «δημοκρατικά μέτωπα» στην Ευρώπη δεν συγκροτούνται αν δεν δείξουμε στα νέα παιδιά, με τη φωνή των ανθρώπων, τη φρίκη της Ιστορίας του 20^ου αιώνα.

«ΣΕ ΣΕΝΑ ΠΟΥ ΑΠΛΩΣΕΣ ΤΟ ΣΤΟΡΓΙΚΟ ΣΟΥ ΧΕΡΙ ΓΙΑ Ν’ ΑΓΚΑΛΙΑΣΕΙΣ ΤΟ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟ ΜΟΥ ΜΙΚΡΟ...»

Με εκδήλωση Μνήμης και Τιμής, η Καλαμαριά θα τιμήσει την Κυριακή 31 Μαρτίου στις 6.00 το απόγευμα, στο «Δημοτικό Θέατρο Μελίνα Μερκούρη», τα χωριά της Μακεδονίας που έσωσαν τα παιδιά της κατά τη γερμανική Κατοχή.

Τον χειμώνα της μεγάλης πείνας 1941-42, ο «Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός», σε συνεργασία με την «Εύξεινο Λέσχη», με πρόεδρο τον Θεοφύλακτο Θεοφυλάκτου, έστειλε περίπου 1.000 παιδιά, 6 έως 15 ετών, με λεωφορεία, φορτηγά και τραίνα, και με τη συνοδεία εθελοντών,  σε χωριά της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας.

Τα παιδιά αυτά τα αγκάλιασαν, τα φιλοξένησαν, τα ανάθρεψαν για δύο και περισσότερα χρόνια, κυρίως προσφυγικές αγροτικές οικογένειες στα Κομνηνά, την Πεντάβρυσο, τον Περδίκκα, τον Άγιο Χριστόφορο της Εορδαίας, τη Χαραυγή, την Πτολεμαΐδα, την Κοζάνη. Επίσης, στα χωριά Τριπόταμος, Πλατανιά, Δροσάτο, Άγιος Παντελεήμονας του Νομού Κιλκίς, στα Σεβαστιανά Πέλλας και στα χωριά Λιμνοχώρι, Πέτρες, Φιλώτας, Λεβαία, Ροδώνας στην Φλώρινα.

Ο Δήμος Καλαμαριάς, το «Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού» και η «Έδρα Ποντιακών Σπουδών» του Α.Π.Θ. διοργανώνουν την εκδήλωση αυτή, στην οποία θα ξετυλιχθεί, για πρώτη φορά ύστερα από επτά δεκαετίες, αυτή η άγνωστη ιστορία, αλλά και θα αποδοθεί τιμή, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης των Καλαμαριωτών, στα χωριά και τις οικογένειες που άνοιξαν την αγκαλιά τους, καθώς και στους φορείς που ανέλαβαν αυτή τη δράση και τους απογόνους των ανθρώπων που πρωτοστάτησαν (Θεοφύλακτος, Μεταλλείδης, Ασλανίδου, Σιβρόπουλος).

Όπως αναφέρει η ιστορικός-ερευνήτρια του ΙΑΠΕ Ελένη Ιωαννίδου, «η εκδήλωση αποτελεί την πρώτη δημοσιοποίηση των πορισμάτων του ερευνητικού προγράμματος του Ιστορικού Αρχείου Προσφυγικού Ελληνισμού και της Έδρας Ποντιακών Σπουδών, μετά από επισκέψεις στα χωριά και συλλογή αρχειακών τεκμηρίων και προφορικών μαρτυριών από τους ηλικιωμένους κατοίκους των χωριών, όσο και από άτομα που, ως παιδιά, είχαν βιώσει την εμπειρία της φιλοξενίας αυτής. Παρά τη δυσκολία ανεύρεσης ιστορικών τεκμηρίων και ζώντων μαρτύρων, η έρευνα θα συνεχιστεί ώστε να βρεθούν ακόμη περισσότερα χωριά και οικογένειες, και θα ολοκληρωθεί σύντομα με την έκδοση ενός βιβλίου που θα αναδείξει σε ευρύτερο κοινό αυτή την άγνωστη πτυχή της ελληνικής ιστορίας κατά τη γερμανική Κατοχή.»

ΟΙ ΚΡΥΜΜΕΝΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Επί δεκαετίες, ακόμα και φιλελεύθερες χώρες της Ευρώπης, κρύβουν ιστορικές αλήθειες, συσσωρεύοντας εθνική ενοχή.

Μόλις στη δεκαετία του ’90 και με αφορμή κινηματογραφικές παραγωγές, όπως το «η Σιωπή του Ποταμού» του Mehdi Lallaoui, η επίσημη Γαλλία άρχισε να παραδέχεται την άγρια δολοφονία τουλάχιστον 200 Γάλλων διαδηλωτών αλγερινής καταγωγής, που τους πυροβόλησαν και τους έριξαν στον Σηκουάνα τον Οκτώβριο του 1961 οι δυνάμεις του Μωρίς Παπόν. Του Γάλλου αξιωματικού που, ενώ είχε καταδικαστεί για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ως συνεργάτης των ναζί, προήχθη σε διοικητή της αστυνομίας στο Παρίσι και στη συνέχεια, καθώς η σφαγή του ’61 αποσιωπήθηκε, έγινε βουλευτής και υπουργός μέχρι και το 1981 επί Προεδρίας Ζισκάρ ντ Εστέν.

Μετά την αποκάλυψη αυτής της ντροπής που επιμελώς έκρυβαν, καταδικάστηκε από γαλλικό δικαστήριο το 1998. 

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 23/24 Μαρτίου 2019.