Η υποχρέωση προστασίας της ζωής και της υγείας του εργαζομένου
Η πολιτεία έχει, εξάλλου, θεσπίσει ένα πλέγμα διατάξεων που οριοθετούν τη συγκεκριμένη υποχρέωση. Στο πλαίσιο αυτό σημαίνοντα ρόλο κατέχουν ο Ιατρός Εργασίας και η Εκτίμηση Επαγγελματικού Κινδύνου.
Ας επιχειρήσουμε (με αφορμή το δεύτερο, και δραματικά ισχυρότερο, κύμα της πανδημίας) την προσέγγισή τους.
Κύρια και παρεπόμενες υποχρεώσεις του εργοδότη από τη σύμβαση εργασίας
Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας δημιουργεί ένα πλέγμα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, τόσο για την επιχείρηση (εργοδότη) όσο και για τον εργαζόμενο.
Κύρια υποχρέωση του εργοδότη συνιστά η καταβολή στον εργαζόμενο του νόμιμου ή, κατά περίπτωση, του συμφωνημένου μισθού. Ο εργοδότης όμως, αναλαμβάνει και μία σειρά παρεπόμενων υποχρεώσεων. Μεταξύ αυτών και εκείνες που συνδέονται με την προστασία της ζωής, της υγείας, της προσωπικότητας και της περιουσίας του εργαζομένου.
Ειδικότερα: η υποχρέωση προστασίας της ζωής και της υγείας του εργαζόμενου.
Η υποχρέωση προστασίας της ζωής και της υγείας των εργαζομένων διασφαλίζεται από σειρά διατάξεων αστικού, δημοσίου και ποινικού δικαίου. Ιδιαίτερα σημαντική η διάταξη (662 ΑΚ) που προβλέπει: «Ο εργοδότης οφείλει να διαρρυθμίζει τα σχετικά με την εργασία και με το χώρο της καθώς και τα σχετικά με τη διαμονή, τις εγκαταστάσεις και τα μηχανήματα ή εργαλεία, έτσι ώστε να προστατεύεται η ζωή και η υγεία του εργαζομένου».
Κομβικής σημασίας επίσης ο ν. 3850/2010 που κωδικοποίησε προϋφιστάμενη νομοθεσία, τις καινοτομίες που εισήχθησαν από το ν. 1568/1995 (:«Υγιεινή-Ασφάλεια εργαζομένων») και τα μεταγενέστερα αυτού νομοθετήματα.
Ο Ιατρός Εργασίας
Η υποχρέωση απασχόλησης Ιατρού Εργασίας: Όσες επιχειρήσεις απασχολούν περισσότερους από 50 εργαζόμενους υποχρεούνται να απασχολούν ιατρό εργασίας.
Ο ρόλος και τα καθήκοντα του Ιατρού Εργασίας: Ο Ιατρός Εργασίας επιφορτίζεται με ιατρικές και συμβουλευτικές αρμοδιότητες. Ο ρόλος του είναι κατά βάση προληπτικός. Οργανωτικά υπάγεται, απευθείας, στη διοίκηση της εταιρείας. Ο ιατρός εργασίας «παρέχει υποδείξεις και συμβουλές στον εργοδότη, στους εργαζομένους και στους εκπροσώπους τους, γραπτά ή προφορικά, σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για τη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων…».
Τις γραπτές υποδείξεις ο Ιατρός Εργασίας τις καταχωρεί στο ίδιο ειδικό βιβλίο, που καταχωρεί τις υποδείξεις του και ο Τεχνικός Ασφαλείας. Ο εργοδότης λαμβάνει γνώση, ενυπόγραφα, των υποδείξεων που καταχωρούνται στο συγκεκριμένο βιβλίο.
Ο Ιατρός Εργασίας προβαίνει (μεταξύ άλλων) «…σε ιατρικό έλεγχο των εργαζομένων σχετικό με τη θέση εργασίας τους, μετά την πρόσληψη τους ή την αλλαγή θέσης εργασίας, καθώς και σε περιοδικό ιατρικό έλεγχο κατά την κρίση του επιθεωρητή εργασίας… Μεριμνά για τη διενέργεια ιατρικών εξετάσεων και μετρήσεων παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος σε εφαρμογή των διατάξεων που ισχύουν κάθε φορά. Εκτιμά την καταλληλότητα των εργαζομένων για τη συγκεκριμένη εργασία…».
Επιπλέον, μεταξύ άλλων «… επιβλέπει την εφαρμογή των μέτρων προστασίας της υγείας των εργαζομένων και πρόληψης των ατυχημάτων...».
Ποιος μπορεί να ασκεί καθήκοντα Ιατρού Εργασίας;
Καθήκοντα Ιατρού Εργασίας δικαιούνται να ασκούν ιατροί. Καθήκοντα Ιατρού Εργασίας μπορούν να ασκούν:
«α) Οι ιατροί που κατέχουν την ειδικότητα της ιατρικής της εργασίας.
β) Οι ιατροί που κατέχουν τίτλο οιασδήποτε ειδικότητας, πλην της ιατρικής της εργασίας, και έχουν εκτελέσει καθήκοντα ιατρού εργασίας σε επιχειρήσεις προ της 15ης Μαΐου 2009.
γ) Οι ιατροί χωρίς ειδικότητα οι οποίοι έχουν ασκήσει καθήκοντα Ιατρού Εργασίας σε επιχειρήσεις συνεχώς επί 7 τουλάχιστον έτη μέχρι και τις 15 Μαΐου 2009.
Αξιοσημείωτη όμως είναι η (προστεθείσα από την ΠΝΠ της 20.3.20) §2 του ίδιου άρθρου, άρθηκαν συντεχνιακές αγκυλώσεις του παρελθόντος. Με βάση τη συγκεκριμένη διάταξη:
«2. Οι ιατροί της παρ. 1 μπορούν να ασκούν καθήκοντα ιατρού εργασίας σε όλες τις περιφέρειες ιατρικών συλλόγων της χώρας, χωρίς άδεια των συλλόγων αυτών».
Για την απασχόληση του Ιατρού Εργασίας, ο εργοδότης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει όσον αφορά την ανάθεση των καθηκόντων ιατρού εργασίας: (α) σε εργαζομένους στην επιχείρηση, (β) σε άτομα εκτός της επιχείρησης, (γ) σε εταιρεία που παρέχει Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης (ΕΞ. Υ.Π.Π.) και, τέλος, (δ) συνδυασμό τους.
Η υποχρέωση γνωστοποίησης στην Επιθεώρηση Εργασίας
Ο εργοδότης υποχρεούται να γνωστοποιήσει εγγράφως στην Επιθεώρηση Εργασίας εκείνον που αναλαμβάνει καθήκοντα Ιατρού Εργασίας. Όταν είναι τρίτος υποχρεούται να κοινοποιήσει αντίγραφο της σύμβασης πρόσληψής του.
Η Εκτίμηση του Επαγγελματικού Κινδύνου
Η Εκτίμηση Επαγγελματικού Κινδύνου είναι η γραπτή εκτίμηση των κινδύνων που δημιουργούνται κατά την εργασία. Κινδύνων που αφορούν την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων. Αφορά τους υφιστάμενους και δυνητικούς κινδύνους.
Η Εκτίμηση Επαγγελματικού Κινδύνου συνιστά, δυστυχώς, μία μάλλον υποβαθμισμένη υποχρέωση στη σκέψη των περισσοτέρων από εμάς. Είναι, ωστόσο, ιδιαίτερα σημαντική. Και, το σημαντικότερο, κατά νόμο υποχρεωτική για όλες, ανεξαιρέτως, τις επιχειρήσεις. Υπάγεται στις ειδικές υποχρεώσεις του εργοδότη. Η πρόσφατη μάλιστα πανδημία κατέστησε αναγκαία την επικαιροποίησή της καθώς νέους, πρωτόγνωρους, κινδύνους καλούμασταν να διαχειριστούμε. Το δεύτερο, και ισχυρότερο, κύμα της πανδημίας την καθιστά ακόμα σημαντικότερη.
Στην εκπόνηση της Εκτίμησης Επαγγελματικού Κινδύνου είναι δυνατό να προβαίνει: (α) ο Τεχνικός Ασφαλείας, β) ο Ιατρός Εργασίας, (γ) ΕΣ.Υ.Π.Π. ή ΕΞ.Υ.Π.Π.
Μεταξύ των σημαντικότερων υποχρεώσεων του Εργοδότη κυρίαρχη θέση κατέχουν η διασφάλιση της ζωής και της υγείας των εργαζομένων του. Υφίσταται επαρκές νομοθετικό πλαίσιο που προσδιορίζει και επαρκώς εξειδικεύει τις συγκεκριμένες υποχρεώσεις. Όπως και εισαγωγικά αναφέραμε σημαίνουσα, μεταξύ αυτών, θέση κατέχουν ο Ιατρός Εργασίας και η Εκτίμηση Επαγγελματικού Κινδύνου.
Η υποχρέωση απασχόλησης Ιατρού Εργασίας αποτελούσε, μέχρι την έναρξη της πανδημίας, ένα ακόμα -χωρίς αντίκρυσμα- «βάρος» για τη συντριπτική πλειονότητα των υπόχρεων επιχειρήσεων. Οι αγκυλώσεις του υφισταμένου μέχρι τον Μάρτιο του 2020 θεσμικού πλαισίου (που υπέκυπτε σε συγκεκριμένες συντεχνιακές λογικές) συνέτειναν στην αίσθηση του «βάρους».
Τα πράγματα όμως μεταβλήθηκαν. Το θεσμικό πλαίσιο που αφορούσε τους γιατρούς εργασίας απαλλάχθηκε από τα συντεχνιακά βάρη. Η πανδημία άλλαξε, συνολικά, τη ζωή όλων μας. Ανέδειξε, ακόμα περισσότερο, την αξία των ιατρών εργασίας. Ήδη απολαμβάνουμε τις υπηρεσίες τους. Αξίζει περαιτέρω να τις αξιοποιήσουμε. Ιδίως υπό τις παρούσες, δυσμενείς, συνθήκες.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στη 1 Νοεμβρίου 2020