Μαρία!
To θεμα δεν ήταν η μικρή Μαρία, το θέμα είναι πάντοτε η εκμετάλλευση του αναπόδεικτου και η συνειδησιακή ενοχοποίηση όσων υποτίθεται ότι δεν είναι «μαζί μας».
Ο αναστοχασμός των, κατά Πάνο Τζαβέλλα, κυρ Παντελήδων, οι οποίοι θα αναρωτηθούν «κάνουν οι δικοί μας τέτοια;» με στόχο την ηθική αυτοενοχοποίηση όσων δεν μπορούν να αποδείξουν ότι δεν είναι ελέφαντες. Πολύ πριν από το 1975 που έγραψε το τραγούδι, ο εκτελεστής των αντάρτικων, ο «κυρ Παντελής» είχε αποτελέσει το πρότυπο της κοινωνικής απαξίωσης «μακριά από κόμματα μην βρεις μπελά», «Πατρίς, θρησκεία και φαμελιά».
Όπως είχε πει κάποιος το θέμα δεν είναι η Μαρία, το θέμα είναι ποιος πίστεψε την καταγγελία για τη Μαρία ως μία διαδικασία επιβεβαίωσης της αρχής «πίστευε και μη ερεύνα», που μάλλον δεν παραπέμπει στις πιο λαμπερές στιγμές αμφισβήτησης.
Η ερώτηση «κάνουν οι δικοί μας τέτοια;» εμπεριέχει την προσδοκώμενη έναρξη της αμφισβήτησης των «δικών μας», είναι το φυτίλι που βάζει ο Σαμουήλ στο Κούγκι της εμπιστοσύνης στους θεσμούς και οι κυρ Παντελήδες στους «δικούς μας».
Και η Μαρία; Τι σχέση έχει η Μαρία με την καταγγελία; Καμία, η Μαρία είναι η αφορμή της καταγγελίας! Όχι του θανάτου της αλλά του συστήματος που την κρατά ζωντανή. Θα μπορούσε να είναι ένα από τα ποντίκια που εμφανίστηκαν στη φοιτητική λέσχη της Θεσσαλονίκης, όταν μία ημέρα, ο εργολάβος αρνήθηκε να δώσει φαγητό σε όσους δεν δικαιούνταν.
Μετά τα ποντίκια εξαφανίστηκαν. Ή ο εργολάβος είχε αλλάξει γνώμη ή θα διαπίστωσαν ότι δεν έχουν φωτογένεια.
Η ιστορία της Μαρίας, δεν είναι ούτε παραμύθι, ούτε ψέμα. Η ιστορία της Μαρίας είναι μία πολιτική πρόταση. Για την ακρίβεια η αποτύπωση και παράλληλα εξειδίκευση της πολιτικής πρότασης που καταθέτει ο Τζορτζ Όργουελ στην «φάρμα των ζώων».
Ένας κόσμος που όλοι «είναι ίσοι»αλλά αυτοί που ιδιοποιήθηκαν το προνόμιο να αποφασίζουν θα είναι «πιο ίσοι».
Σ’ εκείνον τον κόσμο, δεν υπάρχει θέση για καμιά Μαρία. Διότι οι Μαρίες είναι αναλώσιμες. Και μόλις εξαφανιστούν δεν θα υπάρχει θέση για κυρ Παντελήδες.
Ο Πάνος Τζαβέλλας, στο τραγούδι του 1975, δείχνει τη θέση τους που τους αρμόζει σε αυτόν τον κόσμο που θα έλθει:
«Έντιμοι άνθρωποι, νέα γενιά,
θάψτε τους έντιμους μες στα σπαρτά
κι αυτούς που φτιάξανε τον Παντελή
σκουλήκι άχρηστο σ’ αυτή τη γη».
Και για να μην νομίζει κανείς ότι τέτοια στρατηγική είχε μόνο ο τραγουδιστής των ανταρτικών αμέσως μετά την μεταπολίτευση, ο διανοούμενος Μανώλης Αναγνωστάκης είχε γράψει κατά την διάρκεια της χούντας στο «Επιτύμβιο» και μελοποίησε μετά ο Νότης Μαυρουδής και τραγούδησε ο Πέτρος Πανδης.
«Α, ρε Λαυρέντη, εγώ που μόνο το ’ξερα τι κάθαρμα ήσουν,
τι κάλπικος παράς, μια ολόκληρη ζωή μέσα στο ψέμα.
Κοιμού εν ειρήνη δε θα ’ρθω την ησυχία σου να ταράξω.
(Εγώ, μια ολόκληρη ζωή μες στη σιωπή θα την εξαγοράσω
πολύ ακριβά κι όχι με τίμημα το θλιβερό σου το σαρκίο).
Κοιμού εν ειρήνη. Ως ήσουν πάντα στη ζωή: ο καλός,
ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης».
Η μόνη εμφανής διάφορα είναι ότι ο Αναγνωστάκης παραλαμβάνει τον τραγικό ήρωα του νεκρό…
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 08.01.2023
