ΑΠΟΨΕΙΣ

Λέγεται σπάταλα στην εποχή των media, αλλά τα δεδομένα λένε πως εδώ και ένα χρόνο πράγματι «ζούμε ιστορικές στιγμές». Είμαστε σε μία νέα εποχή. Συμπληρώνεται πια ένας χρόνος από το ξέσπασμα της «ιογενούς καταιγίδας» και ήδη πυκνώνουν οι έρευνες για το πώς πρέπει να επεξεργαστούμε το τι συνέβη και το τι μας αφήνει.

Περισσότερες από δύο εκατομμύρια ζωές έχουν χαθεί -και ο αριθμός συνεχίζει να αυξάνεται κατά δεκάδες χιλιάδες κάθε μέρα- ενώ η παγκόσμια οικονομία καταρρέει, οι σύνθετοι ιστοί των διεθνών σχέσεων διαρρηγνύονται, η ατομική ψυχική υγεία επηρεάζεται η «κατάργηση» της καθημερινής ζωής όπως τη ξέραμε είναι ένα δραματικό γεγονός και μάλλον τίποτα δεν γλιτώνει από τον κορονοϊό.

Ο Ed Prideaux γράφει στο BBC Future για ένα παγκόσμιο «μαζικό τραύμα» (first global mass trauma) και προσθέτει πως σίγουρα τέτοιο μέγεθος εμφανίζεται για πρώτη φόρα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πολεμο και πιθανότατα θα αποδειχθεί και το πιο σοβαρό που θα έχουμε ζήσει στη διάρκεια της ζωής μας .

«Όταν σκεφτόμαστε τον COVID-19, όμως, το ‘τραύμα’, πόσο μάλλον το ‘μαζικό τραύμα’, δεν είναι το πρώτο πράγμα που ξεχωρίζει», υποστηρίζει ο ίδιος. «Άλλα πλαίσια αναφοράς -οικονομικά, πολιτικά, οικολογικά, επιστημονικά- μπορεί να φαίνονται πιο επίκαιρα και αντιπροσωπευτικά αυτού που μας συνέβη. Και ακόμη και μέσα από το φακό της ψυχικής υγείας, το ‘τραύμα’ δεν ήταν στο επίκεντρο των συζητήσεων στα μέσα ενημέρωσης, τα εστιάζουν περισσότερο στην κατάθλιψη, το άγχος, τη μοναξιά, την αγωνία για το μέλλον».

Το «τραύμα» όμως, υποστηρίζει ο ίδιος, είναι μία πολύ πιο λεπτή ιδέα από ό, τι πολλοί από εμάς συνειδητοποιούν. Δεν είναι απλώς μια λέξη για κάτι εξαιρετικά αγχωτικό. Δεν προέρχεται πάντα από σύντομα, έντονα σοκ όπως τροχαία δυστυχήματα, τρομοκρατικές επιθέσεις ή πυρκαγιές. Αυτό που αφορά το τραύμα είναι τα γεγονότα και η επίδρασή τους στο μυαλό.

«Μετά τη λήξη της πανδημίας, οι επιπτώσεις του μαζικού τραύματος που έχει προκαλέσει θα παραμείνουν σε όλες τις κοινωνίες για χρόνια. Πώς θα μπορούσαμε να καταλάβουμε αυτήν την πνευματική επίπτωση και τι μπορεί να κάνει η επιστήμη για να επουλωθεί;», συμπληρώνει.

Ένα θαύμα από ανάγκη

Η διαχείριση όμως του «τραύματος» βρίσκει τους ανθρώπους και πολύ πιο έτοιμους να ζήσουν στη ψηφιακή εποχή. Πολύ γρήγορα έχουμε μεταφέρει τη δουλειά μας και ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μας «online». Είναι η «επιχειρηματικότητα της ανάγκης» που οδήγησε σε ένα «θαύμα» στον τεχνολογικό τομέα και στη ζωή μας . Είναι μία νέα εποχή.

Είναι ένα «θαύμα» οι μακρόπνοες τάσεις που ήρθαν ή επιταχύνθηκαν και σίγουρα θα συνεχίσουν να υφίστανται μετά την πανδημία. Καινοτομίες για τις οποίες υπήρχαν δισταγμοί και αμφιβολίες είναι δυνατόν να εφαρμοστούν και να περάσουν στα ευρύτερα στρώματα.

• Στην Διακυβέρνηση: Νέα ερωτήματα ήρθαν στην επιφάνεια. Επιστροφή στον κρατισμό; Εμπιστοσύνη των ηγετών στους ειδήμονες/τεχνοκράτες σε αντίθεση με τον λαϊκισμό; Λαοί που δέχονται πιο εύκολα τον αυταρχισμό;

•Στην οικονομία: Πόσο θα διαρκέσει μία αναγκαία «σοσιαλιστική στροφή»;

• Στις αγορές: H παντοδυναμία των αγορών και η θεωρίες του Adam Smith («η αόρατος χείρ») και η ίδια η παγκοσμιοποίηση τίθεται υπό αμφισβήτηση;

• Στην κατανάλωση: Κερδίζει έδαφος το e-commerce (ψηφιακές παραγγελίες και παράδοση κατ’ οίκον) σε βάρος των παραδοσιακών καταστημάτων;

• Στην εργασία: Με δεδομένη την διάδοση της κατ’ οίκον εργασίας και των τηλεδιασκέψεων μπορούν να επιστρέψουν όλοι οι εργαζόμενοι στα γραφεία; (η τηλε-εργασία φαίνεται να λειτουργεί καλά για μέλη ομάδων εργασίας που ήδη είχαν προηγουμένως συνδεθεί και γνωριστεί καλά στο γραφείο αλλά είναι προβληματική στο να αφομοιώνει νέα μέλη στην ομάδα).

• Στην υγεία: Έντονη έως σχολαστική εμμονή στους κανόνες υγιεινής;

• Στη ψυχαγωγία: Κυριαρχία του Zoom και του Netflix η θα επιστρέψει ο κόσμος σε θέατρα, κινηματόγραφους και αίθουσες συναυλιών, δηλαδή στην «επιτόπου εμπειρία»;

Το μεγαλύτερο όμως στοίχημα δεν είναι σίγουρο ότι μπορεί να κερδηθεί και αφορά στο κρίσιμο πεδίο του περιβάλλοντος και του κλίματος: Tο lockdown μας δίδαξε ότι οι άνθρωποι μπορεί να ζήσουν μια χαρά χωρίς πολλές άχρηστες ενεργοβόρες δραστηριότητες βρουν ψυχαγωγία και αναψυχή και να εμπλουτίσουν τις εμπειρίες τους καταναλώνοντας λιγότερη ενέργεια και υλικά. Εκεί θα κριθούν όλα. Μεταξύ «θαύματος» και «τραύματος» η συζήτηση του μέλλοντός μας έχει αρχίσει.