Και ενώ συνεχίζεται η εγχώρια αντιπαράθεση για τις εξαγγελθείσες κυβερνητικές πολιτικές σχετικά με την επιστροφή των νέων της υπερπροσοντούχας ξενιτιάς και οι όροι brain drain, brain gain και rebrain εντάσσονται στο καθημερινό μας λεξιλόγιο, οι περισσότεροι από αυτούς τους οποίους αφορά άμεσα το θέμα, προσγειώνονται για τις γιορτές στα ελληνικά αεροδρόμια. Νομίζω πως κανείς δεν σκέφτηκε, τις ημέρες αυτές που βρίσκονται εδώ όλα αυτά τα «παιδιά», οι περισσότεροι με στρωμένες τις ζωές τους εκτός συνόρων, να οργανώσει μια έρευνα, ώστε να δοθούν οι απαντήσεις που αναζητάμε, από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους και όχι από ευφάνταστους «ειδικούς». Η πιο πρόχειρη σκέψη που κάνω είναι ότι θα μπορούσαν να διακινηθούν ερωτηματολόγια στις αίθουσες αφίξεων. Πιστεύω ότι θα είχαμε ένα ικανό δείγμα απόκρισης σχετικά με τις προοπτικές επιστροφής, τις προϋποθέσεις που οι ίδιοι κρίνουν σημαντικές για να αποφασίσουν επαναπατρισμό, τις συνθήκες της δημόσιας ζωής και του τρόπου της ελληνικής (μη) οργάνωσης που τους απομακρύνουν. 

Οι απαντήσεις και οι ιεραρχήσεις αναγκών μπορεί και να μας εξέπλητταν. Πρώτα απ όλα, θα είχαμε τα αληθή στοιχεία για τη συγκρότηση ενός ευφυούς σχεδίου αξιοποίησης ανθρώπινων πόρων. Είμαι ωστόσο σίγουρη ότι θα είχαμε και μια αποτύπωση των εθνικών μας υστερήσεων, πολλές από τις οποίες αρνούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Ίσως δηλαδή ένα τέτοιο ερευνητικό εγχείρημα λειτουργούσε και ως καθρέφτης και για μας τους ίδιους. Έτσι θα μπορούσαμε να εκτιμήσουμε καλύτερα τη σημασία των κυβερνητικών πολιτικών για τα πιλοτικά προγράμματα των επιδοτούμενων θέσεων ενός έτους και άλλες ανάλογες προσχηματικές εξαγγελίες. Ταυτοχρόνως θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον εάν ζητούσαμε από όλους αυτούς που εκτιμήσαμε μετά τον εθνικό αποχαιρετισμό, να καταθέσουν και «μια Ιδέα για την Ελλάδα». 

Εάν τους δίναμε βήμα να παρουσιάσουν εμπειρίες, σκέψεις, συγκριτικά αποτελέσματα ερευνητικών εργασιών, καλές πρακτικές από τις πόλεις που επέλεξαν να ζήσουν. Εάν τους δίναμε σημασία γι’ αυτό που πραγματικά είναι, για ό,τι κατάφεραν. Στη δεύτερη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα δεν μπορούμε να μιλάμε αορίστως για επαναπατρισμούς. Να καλούμε σε επιστροφή χωρίς να έχουμε φροντίσει να αλλάξουμε τις συνθήκες που τροφοδότησαν την έξοδο. Όλες οι σοβαρές ερευνητικές προσεγγίσεις που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, αν και ημιτελείς, δείχνουν ότι πέραν των αποδοχών, αυτή η δυναμική γενιά, αναζητά, πρώτα απ΄όλα, τα Άλφα του σύγχρονου κόσμου. Αξιοκρατία, αξιολόγηση, αξιοπρέπεια στην καθημερινή ζωή. Θα είχαν επίσης εξαιρετικό ενδιαφέρον οι απαντήσεις που θα έδιναν σχετικά με το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και την αυτόματη σύγκριση που οι ίδιοι έκαναν όταν αποφάσισαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στα μεταπτυχιακά προγράμματα των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, τα περισσότερα από τα οποία είναι δημόσια και οι σπουδές δεν απαιτούν δίδακτρα. (Εξαιρουμένης βέβαια της Μεγάλης Βρετανίας που έχει μετατρέψει εδώ και δεκαετίες την τριτοβάθμια εκπαίδευση σε εξαγωγική επιχείρηση). Τα γράφω αυτά γιατί μου φαίνεται ότι όπως εξαντλήθηκε ο πολιτικός διάλογος σχετικά με την ψήφο των αποδήμων, χωρίς να ερωτηθούν οι απόδημοι, έτσι και με το regain, μόνοι μας θα μιλάμε και θα αποφασίζουμε. Με αμφισβητούμενα στοιχεία και αριθμούς και με επαναλαμβανόμενες μεγαλοστομίες προθέσεων.

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ!

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ

Παρακολουθώ την αρθρογραφία σχετικά με τον αριθμό όσων έφυγαν τα χρόνια της κρίσης, καθώς και τον υπολογισμό του κόστους αυτής της θεωρούμενης από άλλους εθνικής τραγωδίας και από άλλους εξωστρέφειας και κοσμοπολιτισμού. Το φαινόμενο είναι ελληνικό ή εντέλει αφορά μια προσφορά εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού της περιφέρειας προς το κέντρο της Ευρώπης; Συνηθίσαμε να μιλάμε για 500.000 νέους. Είναι τόσοι; Πολλοί το αμφισβητούν. Στον αριθμό αυτόν υπολογίζονται οι επιστροφές; Έχει γίνει κάποια σοβαρή μελέτη από κρατική υπηρεσία ώστε να γνωρίζουμε πόσοι έφυγαν, που βρίσκονται, τι κάνουν; Η απάντηση είναι προφανής και αρνητική. Άλλοι μιλούν για διαρροές 10-12 δις ευρώ και άλλοι για κέρδη 2-3 δισ. ευρώ από τις αποδοχές των Ελλήνων του εξωτερικού και την μεταφορά τμήματος αυτών στην Ελλάδα. Άλλοι αποκαλούν «εθνική αιμορραγία» τη μετανάστευση και άλλοι πιστεύουν ότι η γενιά αυτή μπορεί να αποδειχθεί και τυχερή, μέσα στην ατυχία της, καθώς τόλμησε και πέτυχε μια καλύτερη ποιότητα ζωής και αξιοποίησης των δυνατοτήτων της. Μπορεί όλα τα παραπάνω να ισχύουν. Μπορεί και τίποτα από αυτά. Η πραγματικότητα να είναι άλλη. Είναι λοιπόν σημαντικό, πριν τον σχεδιασμό οποιασδήποτε πολιτικής να προηγείται μια σοβαρή καταγραφή. Όταν απευθυνόμαστε σε όλους αυτούς που συνήθισαν να εργάζονται με στοχογράμματα, χρονοδιαγράμματα και παραμετροποίηση, ας είμαστε περισσότερο ακριβείς, συνεπείς και προσεκτικοί.

ΠΟΛΗ ΧΩΡΙΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Ανήκουσα στη μεγάλη οικογένεια όσων έχουμε «παιδιά στην ξενιτιά», βρέθηκα πριν λίγες μέρες έξω από το αεροδρόμιο «Μακεδονία», να περιμένω την προσγείωση μιας ξένης αεροπορικής εταιρίας, παρέα με το λεωφορείο του ΟΑΣΘ. Για λόγους που δεν κατανοώ είχε ανοιχτή τη μηχανή του για περισσότερο από είκοσι λεπτά. Τι να πρωτοπεριγράψω; Την εξωτερική κατάσταση του οχήματος; Τη δυσωδία που εξέπνεε; Τον θόρυβο της μηχανής; Και σκεφτόμουν ότι αυτή είναι η πρώτη εικόνα που έχει ο τουρίστας που επισκέπτεται την «όμορφη Θεσσαλονίκη». Η πρώτη του εμπειρία. Αυτή η ντροπή του ΟΑΣΘ και το μονοπώλιο της μη συγκοινωνίας αφορά και τους κατοίκους και τους επισκέπτες και όσους από νοσταλγία επιστρέφουν «να αναπνεύσουν πατρίδα». Αφορά δηλαδή και όλους αυτούς που θέλουμε να επαναπατρίσουμε. Και μετά την πρώτη εικόνα ακολουθούν και άλλες ανάλογου πρωτογονισμού. Σε μια ΔΕΗ, σε μια Εφορία… Ή πολύ απλά, μέρες που είναι, η απόπειρα να βρεις θέση στάθμευσης στο κέντρο μιας πόλης που δεν αγαπά τα υπόγεια πάρκινγκ, σε αντίθεση με ολόκληρη την Ευρώπη. Αν δεν αλλάξουμε τις συνθήκες της ζωής μας, τη σχέση μας με τον δημόσιο χώρο, τις προτεραιότητές μας, τις πολιτικές συνήθειες της πλήρωσης θέσεων κρατικής ευθύνης από τις αραχνιασμένες κομματικές επετηρίδες, κανένα Rebrain Greece δεν θα πετύχει.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 29 Δεκεμβρίου 2019