ΑΠΟΨΕΙΣ

Μας απασχόλησαν ήδη, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, η έννοια και οι διακρίσεις των παρεπόμενων υποχρεώσεων των εργαζόμενων. Οι συνέπειες, επίσης, από την ενδεχόμενη παραβίασή τους. Ποιες όμως οι, κατ’ ιδίαν, παρεπόμενες υποχρεώσεις και ποιο το ειδικότερο περιεχόμενό τους;

Απολύτως περιορισμένη προκύπτει η θεωρητική διερεύνηση των συγκεκριμένων, εξαιρετικά σημαντικών, υποχρεώσεων. Ακριβώς όμως λόγω της σημασίας τους ενδείκνυται μια, έστω σύντομη-περιπτωσιολογική, προσέγγισή τους:

Υποχρέωση Υπακοής

Πρόκειται για την υποχρέωση του εργαζόμενου να συμμορφώνεται με τις οδηγίες και εντολές του εργοδότη του. Εξαντλείται, κατά βάση, στην παροχή της εργασίας σύμφωνα με τις εντολές του τελευταίου. Ενδεχόμενη μη τήρηση των συγκεκριμένων εντολών συνιστά μη εκπλήρωση (ή πλημμελή εκπλήρωση) της κύριας υποχρέωσης του εργαζόμενου: της παροχής εργασίας. Η υποχρέωση υπακοής, επομένως, συνιστά αναγκαίο περιεχόμενο της ίδιας της κύριας υποχρέωσής του για παροχή εργασίας. Είναι όμως δυνατό, σε κάποιες περιπτώσεις, να λάβει (και) αυτοτελή χαρακτήρα. Ως υποχρέωση, λ.χ., συμμόρφωσης με υποχρεώσεις που απορρέουν από το νόμο (ενδ.: απαγόρευση καπνίσματος).

Υποχρέωση Πίστης

Η (εξαιρετικά σημαντική) υποχρέωση πίστης του εργαζόμενου περικλείει πλήθος παρεπόμενων υποχρεώσεων (:οι βασικότερες στη συνέχεια). Απορρέει από τη γενικότερη υποχρέωση επίδειξης καλής πίστης στις συναλλαγές (:288 ΑΚ). Επιβάλλει, μάλιστα, στον εργαζόμενο να λαμβάνει υπόψη τις εύλογες προσδοκίες και να προάγει τα δικαιολογημένα και νόμιμα συμφέροντα του εργοδότη του.

Η εργασιακή σχέση είναι, εκ των πραγμάτων, σχέση αυξημένης εμπιστοσύνης˙ αυξημένη, κατά τούτο, προκύπτει και η υποχρέωση πίστης. Η έκτασή της ποικίλλει ανάλογα με το είδος της εργασιακής σχέσης και τη θέση που κατέχει ο εργαζόμενος (λ.χ.: διευθύνων υπάλληλος έναντι απλού εργάτη και εργαζόμενος πλήρους απασχόλησης έναντι περιστασιακής όμοιας). Σε κάθε περίπτωση: δεν εμποδίζει τον εργαζόμενο από την άσκηση νομίμων δικαιωμάτων του.

Σημαντικές υποχρεώσεις που απορρέουν από την υποχρέωση πίστης είναι και οι ακόλουθες:

Υποχρέωση Παράλειψης Πράξεων Ανταγωνισμού

Περιεχόμενο της υποχρέωσης μη ανταγωνισμού συνιστά η παράλειψη (έστω και δυνητικά βλαπτικών) ανταγωνιστικών πράξεων ή δραστηριοτήτων της επιχείρησης του εργοδότη. Δεν προϋποτίθεται ειδική συμφωνία. Απορρέει από την καλόπιστη συμπεριφορά που επιβάλλεται να επιδεικνύει ο εργαζόμενος (:288 ΑΚ).

Η υποχρέωση μη ανταγωνισμού ισχύει για όσο χρόνο διαρκεί η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας. Εκτείνεται και μετά τη λύση της, στη βάση ειδικής συμφωνίας (:ρήτρα μη ανταγωνισμού).

Υποχρέωση Παράλειψης Παράλληλης Απασχόλησης

Με τη σύναψη της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας, ο εργαζόμενος δεσμεύεται να αφιερώσει την εργασιακή του δύναμη, για συγκεκριμένο χρόνο, στον εργοδότη του. Δικαιούται να διαθέτει, κατά τα λοιπά, ελεύθερα το χρόνο του˙ ακόμη και απασχολούμενος σε άλλον εργοδότη.

Η ως άνω ευχέρεια ενδέχεται να περιορίζεται:

(α) Όταν υπάρχουν αντίθετες προβλέψεις αναγκαστικού δικαίου (απασχόληση, λ.χ., καθ’ υπέρβαση του ανώτατου ωραρίου ημερήσιας εργασίας ή κατά τη διάρκεια της ετήσιας άδειας αναψυχής).

(β) Όταν η απασχόληση σε άλλο εργοδότη είναι βλαπτική για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του εργαζόμενου έναντι του αρχικού εργοδότη. Ή συνιστά (απαγορευμένη) ανταγωνιστική δραστηριότητα.

(γ) Όταν αντίκειται σε συμφωνηθέντα (λ.χ. μη απασχόληση σε άλλο εργοδότη ή απασχόληση ύστερα από έγκριση του αρχικού εργοδότη).

Υποχρέωση Εχεμύθειας

Εξαιρετικά σημαντική είναι η υποχρέωση εχεμύθειας. Περιεχόμενο της αποτελεί η απαγόρευση στον εργαζόμενο να προβαίνει σε χρήση προς ίδιο (ή τρίτων) όφελος ή να κοινοποιεί σε τρίτους επιχειρηματικά (εμπορικά και βιομηχανικά) απόρρητα. Επίσης προσωπικά δεδομένα που, εξ αφορμής της εργασίας του, πληροφορήθηκε.

Η υποχρέωση αυτή είναι συναφής, κατά το σκέλος των επιχειρηματικών απορρήτων, με την προαναφερθείσα υποχρέωση παράλειψης ανταγωνιστικών πράξεων.

Η υποχρέωση εχεμύθειας είναι δυνατό να διατηρείται, υπό προϋποθέσεις, και μετά τη λήξη της σύμβασης εργασίας. Χωρίς, δηλαδή, να υφίσταται ιδιαίτερη, σχετική, συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου.

Προβλέπονται ποινικές κυρώσεις για την περίπτωση αθέμιτης γνωστοποίησης εμπορικών ή βιομηχανικών απορρήτων από τον εργαζόμενο τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά τη λύση της εργασιακής σχέσης.

Υποχρέωση Πληροφόρησης

Πρόσθετη υποχρέωση του εργαζόμενου, ενόσω διαρκεί η σύμβαση εργασίας του, συνιστά η υποχρέωση πληροφόρησης (ή ενημέρωσης). Η υποχρέωση αυτή έχει δύο σκέλη.

Το πρώτο αφορά στην υποχρέωση του εργαζόμενου να πληροφορεί, εγκαίρως, τον εργοδότη σχετικά με προσωπικές του ιδιότητες ή καταστάσεις. Πρόκειται, ειδικότερα, για πληροφορίες οι οποίες επηρεάζουν την εκπλήρωση της υποχρέωσης παροχής εργασίας (λ.χ. ασθένεια, αφαίρεση άδειας διπλώματος από εργαζόμενο-οδηγό κλπ).

Το δεύτερο σκέλος αφορά στην υποχρέωση του εργαζόμενου να ενημερώνει τον εργοδότη του σχετικά με ενδεχόμενη ζημία ή κίνδυνο για τα συμφέροντα της επιχείρησης (λ.χ. τυχόν βλάβη μηχανήματος, Η/Υ ή αυτοκινήτου που του παραχωρήθηκε).

Υποχρέωση Υποβολής Σε Ιατρικές Εξετάσεις

Μεταξύ των λοιπών εξαιρετικών περιπτώσεων που συντρέχει η συγκεκριμένη υποχρέωση συγκαταλέγεται η ύπαρξη: (α) σχετικής νόμιμης υποχρέωσης (λ.χ. σε επαγγέλματα υγειονομικού ενδιαφέροντος), (β) υπέρτερου συμφέροντος του εργοδότη (λ.χ. υποψία μεταδοτικής νόσου που επιφυλάσσει κινδύνους για την υγεία του λοιπού προσωπικού˙ λ.χ. Covid-19).

Να σημειωθεί πως είναι επιβεβλημένος ο περιορισμός των ιατρικών εξετάσεων στις απολύτως αναγκαίες. Επίσης: η διασφάλιση των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων των εργαζόμενων.

Περιορισμοί στην ελευθερία της γνώμης

Η ελευθερία της γνώμης απολαμβάνει συνταγματική προστασία. Δεν είναι, ωστόσο, χωρίς περιορισμούς. Βεβαίως και για τους εργαζόμενους.

Υφίσταται παραβίαση, μεταξύ άλλων, της υποχρέωσης πίστης, όταν η γνώμη του εργαζόμενου συνιστά ανακριβή κριτική προς την επιχείρηση. Επίσης, όταν συντρέχει δυσφήμιση των προϊόντων ή υπηρεσιών της ή προσβολή της τιμής του εργοδότη.

Τυχόν παραβίαση των συγκεκριμένων περιορισμών είναι ενδεχόμενο να αποτελέσει ακόμη και λόγο καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, ανάλογα με τη βαρύτητα και τα δεδομένα της παραβίασης (ενδ.: το περιεχόμενο της διατυπωθείσας γνώμης, ο τρόπος της διατύπωσης και οι αποδέκτες της, η ιδιότητα του εργαζόμενου).

Υποχρέωση παράλειψης συμπεριφοράς που συνιστά απαγορευμένη διάκριση ή παρενόχληση

Παρεπόμενη υποχρέωση του εργαζόμενου συνιστά, επίσης, η παράλειψη οποιασδήποτε συμπεριφοράς που συνιστά απαγορευμένη διάκριση (λ.χ. λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, ηλικίας, θρησκευτικών και λοιπών πεποιθήσεων, αναπηρίας, γενετήσιου προσανατολισμού). Ομοίως, η παράλειψη συμπεριφορών που συνιστούν βία και παρενόχληση στον χώρο εργασίας. Ενδεχόμενη παράβαση της συγκεκριμένης υποχρέωσης μπορεί να έχει σαν συνέπεια ακόμα και την καταγγελία της σύμβασης εργασίας του εργαζόμενου.

Εκτός υπηρεσίας & περιβάλλοντος εργασίας συμπεριφορά

Η υποχρέωση του εργαζομένου για τήρηση συγκεκριμένης συμπεριφοράς ενδεχομένως να εκτείνεται και εκτός του χρόνου και χώρου εργασίας του. Αφορά, ιδίως, εργαζόμενους επιχειρήσεων με ιδιαίτερο πολιτικό, ηθικό, ιδεολογικό αντικείμενο. Έχει κριθεί, λ.χ., πως γιατρός σε νοσηλευτικό ίδρυμα καθολικής εκκλησίας δεν νομιμοποιείται να δηλώνει, δημόσια, υπέρμαχος των αμβλώσεων. Το εύρος της συγκεκριμένης υποχρέωσης διαφοροποιείται ανάλογα με τη θέση και τα καθήκοντα του εργαζόμενου μέσα στην επιχείρηση. Άλλες εκείνες, λ.χ., του εκπροσώπου τύπου και άλλες του κηπουρού της.

Ο εργαζόμενος βαρύνεται, προεχόντως, με την κύρια υποχρέωσή του (:παροχή εργασίας). Βαρύνεται όμως και με σωρεία άλλων-ιδιαίτερα σημαντικών: των παρεπόμενων. Και τις συγκεκριμένες ευλαβικά υποχρεούται, όμως, να εκπληρώνει˙ εστιάζοντας, αν μη τι άλλο, στη διαχείριση, με καλή προαίρεση, των θεμάτων που συναρτώνται με την εργασία του.

Κι ας μην ξεχνάμε: η από μέρους των εργαζόμενων προάσπιση των νομίμων συμφερόντων της επιχείρησης-εργοδότη τους μοιάζει, κατ’ ελάχιστον, αναγκαία για την επίτευξη των στόχων και σκοπών αμφοτέρων.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 31 Δεκεμβρίου 2021 - 02 Ιανουαρίου 2022