ΑΠΟΨΕΙΣ

Σε δύο εβδομάδες οι ευρωπαίοι πολίτες θα προσέλθουν στις κάλπες, για να εκλέξουν το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά οι οιωνοί δεν είναι αίσιοι. Ούτε για τη σύνθεσή του ούτε για την προοπτική της ίδιας της Ευρώπης.

Θα μπορούσε να υποστηριχτεί πως τα ευρωψηφοδέλτια των κομμάτων χαρακτηρίζονται από ένα γενικότερο κλίμα ευρωπαϊκής παρακμής. Κανείς δεν πιστεύει πως η Ευρώπη αναζητά διέξοδο στα σημερινά της αδιέξοδα γι’ αυτό και κανείς δεν ενδιαφέρεται να διαμορφώσει προτάσεις που θα αντιστρέψουν μια αρνητική ευρωπαϊκή πορεία που νομοτελειακά οδηγεί στη διάλυση.

Πρωτίστως, δεν ενδιαφέρεται να αλλάξει τίποτε η κυρίαρχη ευρωπαϊκή δύναμη, η Γερμανία, η οποία είναι ικανοποιημένη από τη σημερινή δομή και λειτουργία της Ευρώπης, διότι είναι, ίσως, η μόνη κερδισμένη. Αλλά η Γερμανία έδειξε και στο παρελθόν πως δεν μπορεί να διαχειριστεί πολιτικές οντότητες πέραν του εαυτού της.

Σε ό,τι αφορά τα καθ’ ημάς, η Ελλάδα και οι έλληνες πολιτικοί ενδιαφέρονται και αυτοί μόνο για τα στενά θέματα που απασχολούν τη χώρα. Ίσως δεν έχει γίνει αντιληπτό στο πολιτικό σύστημα πως η μορφή που θα λάβει η Ευρώπη έχει άμεση σχέση με τη δική μας επιβίωση. Αυτή η ελληνική αδιαφορία αποτελούσε μόνιμο παράπονο των Βρυξελλών.

Γι’ αυτό αποτέλεσε έκπληξη η συγκροτημένη πρόταση που κατέθεσε για το μέλλον της Ευρώπης ο ομότιμος καθηγητής Γεωπολιτικής της Σορβόννης Γεώργιος-Στυλιανός Πρεβελάκης, σε εκδήλωση που οργάνωσε την εβδομάδα που πέρασε η Πολιτιστική Εταιρεία Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος. Μια εταιρεία που τιμά το ρόλο της αστικής τάξης της πόλης. Όφειλε να κάνει πολλά περισσότερα αλλά και αυτά που κάνει είναι κάτι, και μάλιστα σημαντικά στο κλίμα μιζέριας που ζούμε.

Ο κ. Πρεβελάκης παρουσίασε τις γενικές γραμμές της πρότασής του, αφού απέκλεισε διαχρονικές προτάσεις που συζητήθηκαν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα και συνέκλιναν σε μία μορφή Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. Η Ευρώπη έχει μία πολιτική, εθνική και γεωγραφική πολυμορφία, που επηρεάζει τη μορφή της ενότητάς της.

Όπως και στην αρχαία Ελλάδα. Οι Έλληνες, τότε, αναγκαστικά συγκρότησαν την ύπαρξή τους στη βάση των πόλεων-κρατών, λόγω ανυπέρβλητων, για την εποχή, γεωγραφικών δυσκολιών.

Η Ευρώπη διακρίνεται από μια πολυμορφία και μία ανοικτότητα που δεν επιτρέπουν τη συγκεντρωτική της λειτουργία, στη βάση ενός κέντρου που κατευθύνει τις Ηνωμένες Πολιτείες της.

Σήμερα, μάλιστα, είναι δυσλειτουργικός, αν όχι ανύπαρκτος, και ο λεγόμενος γαλλογερμανικός άξονας.

Η Ευρώπη είναι μία γερμανική Ευρώπη. Δεν μπόρεσε να αποφύγει αυτό για το οποίο συγκροτήθηκε. Να διαμορφώσει μια ευρωπαϊκή Γερμανία αντί να υποταχθεί στο Βερολίνο.

Ο Μακρόν, όταν ανέλαβε την εξουσία, εξήγγειλε το ευρωπαϊκό του όραμα. Του το απαγόρευσε το Βερολίνο. Ο Σαρκοζί επεδίωξε να διαμορφώσει τη Μεσογειακή Ένωση. Αντέδρασε η Γερμανία.

Η Γαλλία τής το ανταποδίδει. Ο γάλλος πρόεδρος υπονόμευσε την πρωτοβουλία του Βερολίνου για τα Δυτικά Βαλκάνια, μην επιτρέποντας την υλοποίηση της γερμανικής πολιτικής.

Ευτυχώς, διότι η γερμανική πολιτική στα Βαλκάνια, που βασίζεται στην ανάδειξη των μειονοτήτων και τον περαιτέρω κατακερματισμό, είναι επικίνδυνη για τους βαλκανικούς λαούς.

Ειρήσθω εν παρόδω πως στην πρωτοβουλία αυτή συμμετέχει η Κροατία και η Σλοβενία, αλλά όχι η Ελλάδα.

Ποια είναι, λοιπόν, η πρόταση Πρεβελάκη;

Χωρίς να ακυρωθούν οι υπάρχοντες θεσμοί, προτείνει μια ευρωπαϊκή δομή στη βάση των ολυμπιακών κύκλων. Περιφερειακή οργάνωση βασισμένη στη θεωρία δικτύων, με τη μορφή κύκλων. Κάθε χώρα θα μπορούσε να συμμετέχει σε περισσότερους του ενός κύκλους. Παραδείγματος χάρη η Ελλάδα θα μπορούσε να ανήκει στο βαλκανικό και στο μεσογειακό κύκλο. Κάθε κύκλος θα έχει τα δικά του χαρακτηριστικά.

Τη δομή αυτή τη βρίσκει ως την πλέον ενδιαφέρουσα ο κ. Πρεβελάκης, αφού αναλύσει την οργάνωση των τριών μεγάλων χριστιανικών Εκκλησιών. Του καθολικισμού, τον οποίο βρίσκει πολύ συγκεντρωτικό, του προτεσταντισμού τον οποίο βρίσκει πολύ χαλαρό και της ορθοδοξίας, η οποία λειτουργεί με κάποιον πιο περίπλοκο και ενδιάμεσο τρόπο. Η ορθόδοξη οργάνωση αποτέλεσε το οργανωτικό πρότυπο του κ. Πρεβελάκη.

Υπάρχει, όμως, κάποια συνεκτική ύλη της Ευρώπης; Τι την κάνει να λειτουργεί ενιαία; Αρκεί, μόνο, η οικονομία;

Η Ευρώπη δεν έχει κοινή εθνική ταυτότητα. Μπορεί να δημιουργηθεί στο μέλλον μια ευρωπαϊκή εθνική αφήγηση, αλλά θα πάρει πολλά χρόνια και πάντα με την προϋπόθεση ότι η Ευρώπη θα λειτουργήσει ως κάτι ενιαίο.

Μπορεί, όμως, να αναζητηθεί ένα κοινό πολιτιστικό υπόβαθρο.

Ο κ. Πρεβελάκης το εντοπίζει στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Για τις βασικές ευρωπαϊκές επιλογές αυτό ισχύει. Αλλά, ως ρητή και ομολογημένη ευρωπαϊκή ταυτότητα είναι αμφίβολο αν το αποδέχεται η σημερινή ευρωπαϊκή διανόηση, η οποία θεωρεί ευρωπαϊκή μήτρα το βασίλειο του Καρλομάγνου. Και τις ανακαλύψεις σε δεύτερο στάδιο μετά το 1492, όταν οι Ευρωπαίοι στράφηκαν προς τον Ατλαντικό μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς. Ένα, μέρος των Ευρωπαίων, μάλιστα ετεροπροσδιορίζεται σε σχέση με το Βυζάντιο.

Η πρόταση Πρεβελάκη είναι πολύ ενδιαφέρουσα, αλλά χρειάζεται περαιτέρω επεξεργασία. Αυτό προϋποθέτει έναν επίμονο δημόσιο διάλογο, που δεν είναι σίγουρο πως οι ευρωπαϊκές κοινωνίες θέλουν να τον κάνουν. Οι αντιδράσεις τους στα ευρωπαϊκά συμβαίνοντα είναι αντανακλαστικές.

Αυτόν το διάλογο και αυτήν την κινητικότητα θα μπορούσαν να συντηρήσουν οι νέοι ευρωβουλευτές. Αλλά πρέπει να γνωρίζουν τι θέλουν και τι μπορούν. Θα το γνωρίζουν αυτοί που θα εκλεγούν;

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 12 Μαΐου 2019