ΑΠΟΨΕΙΣ

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας αναφερθήκαμε στο ζήτημα της κτήσης ίδιων μετοχών από την ΑΕ. Διαπιστώσαμε, εκεί, την αδυναμία της πρωτότυπης κτήσης και το, υπό προϋποθέσεις, ανεκτό της παράγωγης. Θα μας απασχολήσει εδώ ένα συμπληρωματικό, σημαντικό όμως, ερώτημα: επιτρέπεται η παροχή πιστώσεως σε τρίτους από την ΑΕ για την απόκτηση ίδιων μετοχών;

Έννοια & Πεδίο Εφαρμογής

Η απαγόρευση (γιατί περί αυτής πρόκειται) παροχής πιστώσεων από την ΑΕ για απόκτηση ίδιων μετοχών ρυθμίζεται στο νόμο.

Η συγκεκριμένη απαγόρευση αφορά, ρητά, στην χρηματοδότηση τρίτων από την ΑΕ για αγορά μετοχών της μέσω χορήγησης-ενδεικτικά: (α) προκαταβολών, (β) δανείων και (γ) παροχής εγγυήσεων. Στις απαγορευμένες συναλλαγές εντάσσεται, ωστόσο, και κάθε άλλη μορφή πίστωσης. Μεταξύ αυτών λ.χ. η σύναψη συμβάσεων παροχής προσωπικών εγγυήσεων, το άνοιγμα πιστωτικών λογαριασμών.

Η απαγόρευση καταλαμβάνει, περαιτέρω, τη χρηματοδότηση για απόκτηση ήδη, υφιστάμενων μετοχών καθώς και τυχόν νεοεκδιδομένων, κατόπιν αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ.

Στις επίμαχες χρηματοδοτήσεις προς τρίτους απαγορεύεται, αυτονοήτως, να προβαίνει η ΑΕ, οι θυγατρικές της καθώς και ομόρρυθμες ή ετερόρρυθμες εταιρείες, στις οποίες ομόρρυθμο μέλος είναι η εν λόγω ΑΕ.

Στην έννοια των «τρίτων», σε αυτή εμπίπτουν, κατ’ αρχάς, τρίτοι, που επιθυμούν, μέσω της χρηματοδότησής τους, να αποκτήσουν, για πρώτη φορά, τη μετοχική ιδιότητα. Εμπίπτουν, ωστόσο, και οι υφιστάμενοι μέτοχοι της ΑΕ που προσβλέπουν στην αύξηση της εταιρικής τους συμμετοχής.

Ως τρίτοι, επίσης, λογίζονται τα μέλη του ΔΣ της ΑΕ, ή της μητρικής της εταιρείας. Επίσης, τα παρένθετα πρόσωπα στα οποία μεταβιβάζεται, τελικά, η οικονομική ενίσχυση. Εξαιρούνται, ωστόσο, ρητά και δεν εμπίπτουν, επομένως στην έννοια του τρίτου, το προσωπικό της ΑΕ ή συνδεδεμένης με αυτήν εταιρείας.

Η χρηματοδότηση, παρά τη διατύπωση του νόμου, δεν είναι αναγκαίο να προηγείται της απόκτησης.

Σκοπός

Η ανωτέρω απαγόρευση αποσκοπεί, σαφώς, στην προστασία της αρχής της σταθερότητας του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας.

Παράλληλα, η απαγόρευση των εν λόγω χρηματοδοτήσεων αποτρέπει και την -με αθέμιτα μέσα- αύξηση της ισχύος των μελών του ΔΣ στην ΑΕ και, κατ’ επέκταση, της πλειοψηφικής τους θέσης στη ΓΣ.

Παρά τους παραπάνω κινδύνους, η παροχή πιστώσεων για απόκτηση ίδιων μετοχών είναι δυνατό να εξυπηρετεί εύλογα εταιρικά συμφέροντα. Κατά τούτο και η αναγκαιότητα τήρησης σειράς (νομίμων) προϋποθέσεων για την αποφυγή αυθαιρεσιών.

Λόγοι προστασίας των πιστωτών, αλλά και των μετόχων μειοψηφίας, επιβάλλουν την τήρηση διαφάνειας κατά τη διενέργεια των, κατ’ εξαίρεση, επιτρεπτών χρηματοδοτικών συναλλαγών. Οι τελευταίες, διευκολύνουν την προσέλκυση νέων μετόχων-επενδυτών. Δεν είναι, άλλωστε, άγνωστες στον επιχειρησιακό κόσμο οι σχετικές χρηματοδοτούμενες εξαγορές επιχειρήσεων [:«leveraged buy out», (LBO)].

Οι (Απαριθμούμενες) Απαγορευμένες Συναλλαγές

Προκαταβολή

Στις απαγορευμένες, κατ’ αρχήν, χρηματοδοτικές συναλλαγές εμπίπτει η προκαταβολή. Η πρόωρη, δηλ., ικανοποίηση από μέρους της ΑΕ οποιασδήποτε μη ληξιπρόθεσμης υποχρέωσής της. Επιτρεπτή, ωστόσο, κρίνεται η απόκτηση μετοχών της εταιρείας ως αποτέλεσμα νόμιμων καταβολών, λ.χ. προκαταβολή μερισμάτων σε δικαιούχο μέτοχο.

Δάνειο

Μη επιτρεπτή επίσης συναλλαγή αποτελεί η χορήγηση δανείου σε τρίτο, από μέρους της ΑΕ, με σκοπό την απόκτηση μετοχών της.

Εγγύηση

Μη επιτρεπτή είναι, τέλος, η παροχή εγγύησης από την ΑΕ (προς, συνήθως, πιστωτικά ιδρύματα) για τη δανειοδότηση τρίτου, με σκοπό ο τελευταίος να αποκτήσει μετοχές της. Στην έννοια αυτής εμπίπτουν και οι περιπτώσεις τριτεγγύησης της ΑΕ σε αξιόγραφα, σωρευτικής αναδοχής χρέους ή και εμπράγματων ασφαλειών επί της εταιρικής περιουσίας. Κατά την κρατούσα, νομολογιακά, άποψη και η εγγυοδοσία.

Προϋποθέσεις Εξαίρεσης

Αναγκαία η (σωρευτική) τήρηση σειράς προϋποθέσεων προκειμένου να γίνει ανεκτή εξαίρεση από τον κανόνα των απαγορευμένων χρηματοδοτήσεων. Συγκεκριμένα:

Εύλογοι όροι της αγοράς

Προϋπόθεση του κύρους των ως άνω χρηματοδοτήσεων αποτελεί, καταρχάς, η συντέλεσή τους με ευθύνη του ΔΣ, με εύλογους (:συνήθεις στην συναλλακτική πρακτική-σε παρόμοιες περιπτώσεις) όρους αγοράς και προς φερέγγυους τρίτους.

Απόφαση της ΓΣ

Προκειμένου να λάβει χώρα χρηματοδότηση των τρίτων για την απόκτηση μετοχών της ΑΕ προϋποτίθεται προηγούμενη απόφαση της ΓΣ της με αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία-εκτός κι αν υφίσταται καταστατική ρύθμιση που προβλέπει υψηλότερα ποσοστά.

Για τη χορήγηση σχετικής άδειας από τη ΓΣ προϋποτίθεται αντίστοιχη ενημέρωσή της από το ΔΣ, με έγγραφη έκθεσή του, που υποβάλλεται σε δημοσιότητα. Στην έκθεση πρέπει να εξειδικεύεται, μεταξύ άλλων, και ο τρόπος εξυπηρέτησης των εταιρικών συμφερόντων από την επιδιωκόμενη χρηματοδότηση.

Ενδέχεται να απαιτείται η συνυποβολή στη ΓΣ έτερης έκθεσης ορκωτού ελεγκτή-λογιστή. Τούτη απαιτείται όταν η οικονομική ενίσχυση για την απόκτηση μετοχών της ΑΕ λαμβάνει χώρα προς μέλη του ΔΣ της ΑΕ ή της μητρικής της, προς την ίδια τη μητρική της ή τυχόν παρένθετα αυτών πρόσωπα. Χαρακτηριστική, τέτοια, περίπτωση είναι η περίπτωση της χρηματοδοτούμενης από την ΑΕ εξαγοράς των μετοχών της από μέλη της διοίκησής της [:management buy-out, (ΜΒΟ)].

Διατήρηση της καθαρής θέσης

Τελευταία προϋπόθεση εγκυρότητας συναλλαγής από τις ανωτέρω περιγραφόμενες είναι η διατήρηση της καθαρής θέσης της ΑΕ.

Απαιτείται, δηλαδή, η οικονομική ενίσχυση τρίτου από την ΑΕ να λάβει χώρα από τα κέρδη και ελεύθερα αποθεματικά της. Για την τήρηση της εν λόγω προϋπόθεσης, λαμβάνεται υπόψη το σύνολο των έως τότε χρηματοδοτήσεων.

Τα Πιστωτικά Ιδρύματα. Το Προσωπικό Της ΑΕ

Εξαιρείται από την ανωτέρω απαγόρευση η παροχή χρηματοδοτήσεων εκ μέρους πιστωτικών και χρηματοδοτικών ιδρυμάτων. Υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι εμπίπτουν στις «τρέχουσες» συναλλαγές τους και εφόσον, διεξάγονται κατά τους συνήθεις συναλλακτικούς όρους.

Εξαιρείται, επίσης, από των εν λόγω απαγόρευση συναλλαγή που συντελείται με σκοπό την κτήση μετοχών από ή για το προσωπικό της ΑΕ ή εταιρείας συνδεδεμένης με αυτήν. Στην έννοια του προσωπικού εμπίπτει κάθε πρόσωπο που παρέχει υπηρεσίες στην ΑΕ (ή σε συνδεδεμένη αυτής εταιρεία)˙ ανεξάρτητα, μάλιστα, από το είδος της μεταξύ τους σύμβασης (λ.χ. εξαρτημένης εργασίας, υπηρεσιών, έργου).

Μη Νόμιμη Χρηματοδότηση: Έννομες Συνέπειες & Ευθύνη Μελών ΔΣ

Η παροχή κάθε, απαγορευμένης κατά τα άνω, οικονομικής ενίσχυσης προς τρίτους, συνεπάγεται απόλυτη ακυρότητα της επίμαχης συναλλαγής. Η ακυρότητα είναι αρχική, οριστική και μη θεραπεύσιμη. Επέρχεται αυτοδικαίως, ανεξάρτητα μάλιστα από υπαιτιότητα και γνώση ή άγνοια της απαγόρευσης από τους συμβαλλομένους. Δυνατότητα ίασης δεν υφίσταται.

Η παροχή είναι άκυρη, ακόμη κι εάν είναι διαφορετικός ο λήπτης της παροχής και εκείνος που τελικά κατέστη μέτοχος της ΑΕ.

Έναντι της εταιρείας, τα μέλη του ΔΣ ευθύνονται για κάθε απαγορευμένη χρηματοδότηση σε τρίτους με σκοπό την αγορά μετοχών της ΑΕ. Ενέχονται δε προσωπικά για κάθε πράξη ή παράλειψη. Η ευθύνη τους είναι, συγκεκριμένα, τόσο ποινική όσο και αστική-εφόσον προκλήθηκε ζημία στην ΑΕ.

Η παροχή πιστώσεως σε τρίτους από την ΑΕ για την απόκτηση ίδιων μετοχών είναι, κατά αρχήν (και δικαίως), απαγορευμένη. Καθώς όμως ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι δυνατό, υπό προϋποθέσεις, να έχει ευεργετικές συνέπειες για την ίδια την ΑΕ προβλέπεται (και ευλόγως) η πλήρωση σειρά σχετικών προϋποθέσεων για την αποδοχή της εγκυρότητάς τους. Τι συμβαίνει όμως στις περιπτώσεις που επιχειρείται η μέσω τρίτων παράκαμψη των σχετικών απαγορευτικών διατάξεων; Περί αυτού επόμενη αρθρογραφία μας.