Οι παλιοί, που γνώριζαν καλύτερα τις θάλασσες, έλεγαν πως ο Θερμαϊκός «έβγαζε τα πιο νόστιμα ψάρια». Οι τσιπούρες, τα γοφάρια, οι τσέρουλες, τα κεφαλόπουλα και τα σαφρίδια «των φτωχών», που ψαρεύονταν στον Θερμαϊκό, είχαν μία ιδιαίτερη γεύση, που μάλλον αποδίδεται στα γλυκά νερά των τεσσάρων ποταμών που εκβάλλουν στα νερά του.

Η μορφολογία του κόλπου προσέδιδε διαχρονικά στη Θεσσαλονίκη την υπεραξία της πόλης που τη διεκδικούσαν όλοι. Σίτισε για αιώνες τους κατοίκους της, έδωσε δρόμους για τις μεταφορές και η ακτογραμμή του προσφέρει το πιο ισχυρό πλεονέκτημα για ανάπτυξη τουρισμού, καθώς αποτελεί την πιο αναγνωρίσιμη ταυτότητα της πόλης. Στα νεότερα χρόνια στον Θερμαϊκό δεν ανταποδώσαμε την τρυφερότητα που του οφείλαμε. 

Τον αντιμετωπίσαμε ως αποθετήριο λυμάτων, σχεδόν μηδενίσαμε τη θαλάσσια κίνηση, υποτιμήσαμε την ομορφιά της φυσικής διαμόρφωσης που σε μερικά σημεία είναι σπάνια για θάλασσα μέσα στην πόλη, εγκαταλείψαμε υποδομές και λειτουργίες (όπως Κυβερνείο, πλαζ Αγίας Τριάδας). Και φυσικά στις ταβέρνες ρωτάμε με ανησυχία μην τυχόν τα ψάρια «είναι από τον Θερμαϊκό». Ανήκω σε αυτούς που φωνάζαμε ότι η πόλη πρέπει να στρέψει το πρόσωπό της στη θάλασσα σε εποχές που αυτό ακουγόταν αρκετά περιθωριακό πολιτικά. Με το πέρασμα των χρόνων έγινε κτήμα πολλών, αλλά παρέμεινε και παραμένει σύνθημα. Γι’ αυτό και αποφεύγω να το αναφέρω συχνά.

Η ανάπλαση της νέας παραλίας, η μόνη ουσιαστική παρέμβαση των τελευταίων δεκαετιών, προσελκύει κατοίκους και επισκέπτες σε ένα έξοχο μέτωπο, αποδεικνύοντας ότι αυτή η θάλασσα είναι η ανάσα και η προοπτική μας. Οι περιπατητές απολαμβάνουν συγκλονιστικά ηλιοβασιλέματα σε ένα τοπίο όπου σε ένα και μόνο κάδρο χωρούν οι χιονισμένες κορυφές του Ολύμπου και μία εντυπωσιακή εναλλαγή χρωμάτων νερού και ορίζοντα. Αλλά όλα αυτά σε μία βουβή θάλασσα. Μήτε βάρκες μήτε ιστιοφόρα. Όποιος δε επιθυμήσει να συνεχίσει τον περίπατό του δυτικά πέραν του λιμανιού ή ανατολικά πέραν του Μεγάρου Μουσικής, θα κινδυνεύσει, θα οργιστεί ή απλά θα παραιτηθεί της ιδέας. Χρήσεις γης νόμιμες, ημινόμιμες και παράνομες, σύγχρονες και ξεχασμένες από τον Ιστορία, ύποπτες ασυνέχειες ή απλώς αυτοδιοικητικές αμέλειες, ιδιωτικές και δημόσιες ιδιοκτησίες, παρατημένοι αρχαιολογικοί τόποι, σκοτάδι και βρομιά, πολλή βρομιά, συνθέτουν ένα σκηνικό που δεν επιτρέπει σε κανέναν να είναι ήσυχος. 

Ο Θερμαϊκός για να καθαρίσει, για να γεμίσει ζωή και πανιά, όπως του πρέπει, χρειάζεται ουσιαστικό σχέδιο συνολικής αναβάθμισης στα 40 περίπου χιλιόμετρα του αναπτύγματός του, προσβασιμότητα πεζού και ποδηλάτου στο μεγαλύτερο δυνατό τμήμα αυτού, υποδομές ναυταθλητικών, αλιευτικών και τουριστικών εγκαταστάσεων αξιώσεων και καινούργια αρχιτεκτονικά τοπόσημα. Και μια θαλάσσια συγκοινωνία που από εξαιρετική ιδέα την καταντήσαμε ανέκδοτο.

Πάνω απ’ όλα χρειάζεται βούληση, που θα τα θέσει όλα αυτά ως προτεραιότητες και σχέδιο ενιαίας αντιμετώπισης. Εδώ είμαστε! Επαινετή η απόφαση της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας να εκπονήσει «Ειδικό Χωρικό Σχέδιο για το παραλιακό μέτωπο», έστω και με καθυστέρηση χρόνων. Γιατί χωρίς σχέδια χρήσεων, κάθε προσπάθεια διευθετήσεων θα είναι μάταιη. Μελετώντας ωστόσο το προσχέδιο που βρίσκεται σε διαβούλευση, μου δίνεται η αφορμή να θέσω, όσο είναι καιρός, δύο ερωτήματα. Πρώτον, πώς διασφαλίζεται το ενιαίο της αντιμετώπισης, λόγος για τον οποίο προκηρύχθηκε το έργο όταν, ας πούμε για την ανατολική ακτή, παραλείπουμε από το σχεδιασμό ολόκληρες εκτάσεις, όπως μεγάλο τμήμα πέραν του Ποσειδωνίου, τη μαρίνα της Αρετσούς, τμήμα της Μίκρας και άλλες, γιατί ανήκουν ή διεκδικούνται από ιδιώτες ή έχουν περάσει στα ΕΤΑ ή στο ΤΑΙΠΕΔ. Τι είδους σχεδιασμό θα κάνουμε εάν δεν γνωρίζουμε τις αντίστοιχες προθέσεις τους; Και δεύτερον, πως εννοείται το «ενιαίον» του σχεδιασμού, όταν αναφέρονται τουλάχιστον τρεις μαρίνες ανατολικά, η μία δίπλα στην άλλη, στο Ποσειδώνιο, στην Αρετσού και στην Πυλαία! Επισημάνσεις λογικές για όποιον μελέτησε τη μελέτη. Με όλη την καλή πρόθεση, όλο και περισσότεροι αναρωτιούνται εάν το χωρικό σχέδιο επιταχύνει προκηρύξεις έργων που έχει ανάγκη η περιοχή, προστεθεί στη βιβλιοθήκη των σχεδίων ή κατοχυρώσει επικαλυπτόμενους σχεδιασμούς.

ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΚΑΘΑΡΙΣΕΙ ΤΙΣ ΑΚΤΕΣ;

Ανεξάρτητα από την εκπόνηση του χωρικού σχεδίου για το σύνολο του παραλιακού μετώπου, κάποιος πρέπει να αναλάβει την ευθύνη ή να δικαιολογήσει την κατάσταση στην οποία βρίσκονται αιγιαλός και υποδομές σε ολόκληρη την ακτή! Γιατί χρειαζόμαστε ΠΕΠ, αναπτυξιακές τράπεζες και κοινοτικές χρηματοδοτήσεις για να καθαρίσουμε τη βρομιά δίπλα από τη μαρίνα, τα παρακείμενα μπάζα, τις θεόρατες σιδεριές από ξεχασμένα λούνα παρκ στην πλαζ, τους σκελετούς από τις παλιές ψαρόβαρκες; Όταν έρθει η ώρα να φροντίσουμε το παιδί, θυμόμαστε ότι είναι κάποιου άλλου. Φταίει ο δήμος, το ΤΑΙΠΕΔ, τα ΕΤΑ, η Κτηματική Εταιρεία του δημοσίου, ο Χατζηπετρής; Όταν ξεσηκώνεται η κοινωνία, όλοι τα διεκδικούν όλα. Και ύστερα ξεχνιόμαστε. Μήπως μαζί με το ενιαίο του χωρικού σχεδίου πρέπει να διαβουλευτούμε και για το ενιαίο του δημοσίου συμφέροντος; Η μόνη μαρίνα που υπάρχει στη Θεσσαλονίκη έχει τα χάλια της, ενώ τα κτίσματα στην πλαζ, έργο του σπουδαίου αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη, καταρρέουν, με άμεσο κίνδυνο για τους επισκέπτες. Το Κυβερνείο εγκαταλείφθηκε, σκοτείνιασε και διαβρώνεται επικίνδυνα. Το ίδιο και το πρώην νοσοκομείο «Παναγία». Το διατηρητέο απέναντι έπεσε. 

Ο Μπάτης των νεανικών μας χρόνων είναι ερείπιο και σκουπιδότοπος. Υπεύθυνος κανείς. Όποιος όμως έχει τα γένια, πρέπει να έχει και τα χτένια. Τα ΤΑΙΠΕΔ και οι λοιποί θα πρέπει πέραν των τίτλων ιδιοκτησίας και της νομοθετημένης ατιμωρησίας να έχουν και την υποχρέωση συντήρησης και φροντίδας. Το ίδιο ισχύει και για το υπουργείο Μακεδονίας - Θράκης για το Κυβερνείο, που είναι ιδιοκτησία του. Αλλά και για τους δήμους. Που και εάν δεν είναι οι ίδιοι ιδιοκτήτες, έχουν υποχρέωση να ενοχλούν τους «κληρονόμους» και σε κάθε περίπτωση να ενημερώνουν και, εάν χρειάζεται, να κινητοποιούν τους κατοίκους. Και με την ευκαιρία, ποιος είναι υπεύθυνος για τη βρομιά στο στρατόπεδο Κόδρα;

Για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα διατηρητέα κτίρια, την επικινδυνότητα της περιοχής για τους περιπατητές; Ποιος θα ενδιαφερθεί γι’ αυτήν τη «μαύρη τρύπα» μέσα στον αστικό ιστό, δίπλα στη θάλασσα, για τον τόπο αυτόν που θα μπορούσε να αλλάξει το χάρτη της Θεσσαλονίκης; Μαζί με τους μεγάλους σχεδιασμούς για το θαλάσσιο μέτωπο, που εύχομαι να παραμείνουν μεγάλοι και σημαντικοί, ας πιάσουμε και τη «σκούπα». Ας καθαρίσουμε, ας φωτίσουμε στοιχειωδώς τα υπάρχοντα. Και τότε ίσως αντιληφθούμε ότι, και χωρίς φαραωνικές επενδύσεις, ο τόπος θα μας το ανταποδώσει. Και μόνο η επιτυχία της διοργάνωσης του φεστιβάλ εικαστικών «Πεδίον Δράσης Κόδρα» κάθε φθινόπωρο, στα ίδια αυτά κτίρια, με αυτές τις απαράδεκτες συνθήκες του περιβάλλοντος χώρου, το αποδεικνύει.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 2 Φεβρουαρίου 2020