ΑΠΟΨΕΙΣ

Δεν έχει μόνο εγκυκλοπαιδικό ενδιαφέρον να διαβάζουμε την ιστορία των θεσμών.

Αν με στοχασμό μελετήσουμε, θα βρούμε τις απαντήσεις στο γιατί της ιδέας, στο ποιος της οργάνωσης και στο πως της επιτυχίας.

Όταν, το 1925-1926, ο φωτισμένος Χαλκιδικιώτης καθηγητής ζωολογίας και πολιτικός Νικόλαος Γερμανός είχε την έμπνευση, την επιμονή και την ικανότητα συντονισμού μιας μεγάλης εμπορικής Έκθεσης στην Θεσσαλονίκη, η πόλη, δεκατέσσερα χρόνια απελευθερωμένη, σακατεμένη από τους πολέμους και την πυρκαγιά, υποδεχόταν ακόμα τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.

Ήταν λιμάνι στρατηγικό, σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών, είχε Ιστορία, είχε προοπτική αλλά έπρεπε να σχεδιάσει τον καινούργιο της δρόμο. Αναζητούσε σύγχρονη ταυτότητα, χρειαζόταν τοποθέτηση στο πλέγμα των αναπτυγμένων πόλεων. Και μια Διεθνής Έκθεση θα μπορούσε να λειτουργήσει ως προωθητής της οικονομίας της.

Το 1851, στο Λονδίνο εμφανίστηκε η ιδέα της συνάντησης χωρών και εταιριών που θα εξέθεταν τα προϊόντα της βιομηχανικής εποχής, ενώ για τις ανάγκες μιας λαμπρής διάκρισης, σε όλες τις πόλεις που οργανώνονταν κατόπιν ανάλογα γεγονότα, έμπαιναν σφραγίδες καινοτόμων αρχιτεκτονικών κατασκευών, πολλές από τις οποίες εξελίχθηκαν σε τοπόσημα. Ένας μεγάλος αριθμός εκθετών και επισκεπτών, προσέδιδε προστιθέμενη αξία και πραγματικό εισόδημα στις διοργανώτριες πόλεις.

Στην πρώτη Έκθεση του Λονδίνου παρουσιάστηκαν στο εντυπωσιακό Crystal Palace οι ατμομηχανές των σιδηροδρόμων, οι αυτόματοι αργαλειοί και τα τρακτέρ ατμού. Στην παρισινή Έκθεση του 1900, πενήντα εκατομμύρια επισκέπτες θαύμασαν το κινούμενο πεζοδρόμιο, το τηλεγράφωνο και τις ομιλούσες ταινίες. Νωρίτερα, πάλι για τις ανάγκες της Έκθεσης κατασκευάστηκε ο Πύργος του Άιφελ.

Η πρώτη Έκθεση της Θεσσαλονίκης το 1926 προσέλκυσε 100.000 επισκέπτες, ενώ την επόμενη χρονιά, σε μια κατεστραμμένη οικονομικά χώρα και με τον φόβο επιθέσεων από κομιτατζήδες, κατάφερε να φθάσει στους 200.000.

Και τα χρόνια πέρασαν, η Έκθεση γνώρισε δόξες, σφράγισε τις παιδικές μνήμες με τα εντυπωσιακά νούμερα στους γύρους του θανάτου, τα πυροτεχνήματα και τις μαύρες μπύρες που τα ονειρευόμασταν όλο τον χρόνο, τα περίπτερα των μεγάλων χωρών, τις συναυλίες και το αδιαχώρητο στους δρόμους κάθε Σεπτέμβριο. Μεταπολιτευτικά άλλαξε χαρακτήρα.

Η εμπορική ταυτότητα σκιάστηκε από τις πολιτικές παρουσίες, τις πρωθυπουργικές εξαγγελίες και τις αντιπολιτευτικές αντιδράσεις. Στρατιές αθηναίων γέμιζαν ξενοδοχεία και πάσης φύσεως διασκεδαστήρια, ενώ οι πορείες και οι διαδηλώσεις εργαζομένων και ανέργων έχτιζαν τον δικό τους ετήσιο θεσμό.

Τα φώτα έπεφταν στους μέσα και τους έξω από το «Βελλίδειο» και έσβηναν την επομένη, αδιαφορώντας για τον εμπορικό χαρακτήρα της διοργάνωσης. Η Έκθεση του Σεπτεμβρίου στην Θεσσαλονίκη αφορούσε την κεντρική σκηνή, που, δι’ ολίγον και κατά παραχώρηση, μετακινούνταν με πληρωμένα εκτός έδρας για μια και μοναδική παράσταση. Βήμα παρουσίασης της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης στα εγκαίνια, της μείζονος αντιπολίτευσης στο κλείσιμο και της ελάσσονος ενδιαμέσως. Μέχρι που μπούκωσε η πόλη, το κατάλαβαν όλοι ότι αυτή η αλόγιστη σπατάλη πόρων για χιλιάδες αγνώστου αντικειμένου παρατρεχάμενους που έβρισκαν διασκεδαστική μια τριήμερη παραμονή στο κέντρο της βόρειας επαρχίας, που για κάποιον άγνωστο επίσης λόγο θεωρείται και ερωτική, δεν μπορούσε να συνεχίζεται και άρχισαν σιγά σιγά να αραιώνουν.

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΠΕΡΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Η ΔΕΘ ήκμασε, παρήκμασε, ξανασηκώθηκε, προσπάθησε, ξεχάστηκε, διχοτομήθηκε, ξανακόλλησε, αντιστάθηκε ματαίως στην υφαρπαγή αντικειμένου από την Αθήνα, σήμερα αναζητά καινούργιο δρόμο με νέα δόμηση στο υπερδομημένο κέντρο και πάντα παραμένει για τους θεσσαλονικείς, επιρρεπείς στις παραμυθίες, ως το μεγάλο αναπτυξιακό γεγονός της περιοχής.

Εν πολλοίς αληθές.

Γιατί η πόλη δεν φρόντισε, στο πέρασμα των δεκαετιών, να οργανώσει άλλα σύγχρονα γεγονότα που θα προσέφεραν πλούτο και προβολή. Γιατί, όπως και να είχε, ακόμα και τις χρονιές με τις αποκλειστικές κρατικές ελληνικές συμμετοχές, κάτι έμενε.

Αλλά, οι τεχνολογικές επαναστάσεις διαδέχονταν η μία την άλλη. Τα εκθεσιακά γεγονότα άλλαξαν χαρακτήρα. Η εισβολή του διαδικτύου ανάτρεψε και ανατρέπει ότι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Οι ιδέες και τα προϊόντα, τα περισσότερα άυλα, δεν χρειάζονται χώρο για να εκτεθούν, ούτε προκαθορισμένη ημερομηνία. Οι πρωθυπουργοί, όσα μυστικά των προθέσεών τους και εάν κρατούν για την Θεσσαλονίκη, έπαψαν να προκαλούν μεγάλες ταλαντώσεις.

Και σε όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν, δεν αναζητήθηκε το γιατί και το πώς της σημερινής προοπτικής της πόλης. Εκείνο που εντόπισε, αναλύοντας τις ανάγκες και τις ευκαιρίες ο Νικόλαος Γερμανός το 1925. Η Έκθεση έπαψε προ πολλού να είναι λαϊκό πανηγύρι, έπαψε να είναι και γεγονός διεθνούς εμπορικού ενδιαφέροντος, καθώς απομειώθηκε, έτσι κι αλλιώς, η αξία των γενικών Εκθέσεων σε όλον τον κόσμο.

Οι παραδόσεις όμως έχουν τη δική τους αξία.

Η Έκθεση της Θεσσαλονίκης θα μπορούσε να είναι βήμα προβολής ενός ουσιαστικού σχεδιασμού, που θα έπρεπε να προηγείται χρονικά των εγκαινίων, σχετικού με τη σύγχρονή της ταυτότητα. Δεν προκαταλαμβάνω εξαγγελίες, δεν υποτιμώ προθέσεις αλλά … πάλι φλάιοβερ, πάλι τεχνολογικά κέντρα, πάλι μετρό, πάλι συνδέσεις του λιμανιού με το σιδηροδρομικό δίκτυο, τα αυτονόητα χρόνια τώρα ξανά και ξανά! Τα σχέδια της παρελθούσης τριακονταετίας επαναλαμβανόμενα, ατελέσφορα, άλλα διαρκώς επείγοντα και άλλα ξεπερασμένα. Ο κόσμος διψά για μια καινούργια, σύγχρονη ιδέα με χρονική δέσμευση υλοποίησης. Και μιας και φθάσαμε στην εποχή της κλιματικής κρίσης, με τη χώρα να υπόσχεται απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και αυστηρή προστασία του περιβάλλοντος, τι καλύτερο από μια γενναία κυβερνητική ανατροπή: προτεραιότητα για την Θεσσαλονίκη η πράσινη περιβάλλουσα, ένα πράσινο τόξο γύρω από την πόλη, αρχαιολογικοί περίπατοι και κατάργηση του σταθμού Βενιζέλου του μετρό.

Όπως κάνουν σήμερα οι ίδιες πόλεις που επιχειρήσαμε να ακολουθήσουμε έναν αιώνα πριν. (Το Παρίσι πρασινίζει τη Λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων). Μια πόλη με σεβασμό και αυτοεκτίμηση στις παραγωγικές και ακαδημαϊκές της δυνάμεις θα είχε προ πολλού συνυπολογίσει τεχνοκρατικά οφέλη και κόστη από τις πιθανές λύσεις. Θα είχε για παράδειγμα μετρήσει τι θα κέρδιζε η Θεσσαλονίκη εάν μετατρεπόταν, γιατί έχει όλες τις δυνατότητες να το κάνει, σε μια πόλη ανοιχτό μουσείο. Και μια κυβέρνηση που θα αποφάσιζε να κάνει τη διαφορά, θα ενίσχυε έναν παραγωγικό διάλογο κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Και τότε, ο Σεπτέμβριος, ο κάθε Σεπτέμβριος θα άξιζε την αναμονή για τις ανακοινώσεις για το μέλλον όλης της περιοχής.

Αλλιώς, ξαναφέρτε μας τουλάχιστον την ωραία παλιά μουστάρδα στα σάντουιτς με λουκάνικο και τη σκοποβολή με δώρο τα αρκουδάκια. Όχι άλλη υποθαλάσσια, ούτε θαλάσσια, όχι άλλο μετρό, όχι άλλα τεχνολογικά κέντρα, όχι άλλη σύζευξη του Θερμαϊκού και κυρίως όχι άλλο τσιμέντο.

Όχι άλλα φθινοπωρινά κάλαντα. Δώσαμε, δώσαμε…

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 11-12 Σεπτεμβρίου 2021