ΑΠΟΨΕΙΣ

Πλησιάζει η επέτειος των 25 χρόνων από τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, μιας κορυφαίας πολιτικής προσωπικότητας του 20ου αιώνα που σφράγισε με τις πολιτικές του αποφάσεις, τις ιδέες του και την συνολική του παρουσία τις εξελίξεις στην Ελλάδα και τελικά τη μοίρα αυτού του τόπου στα Μεταπολιτευτικά χρόνια.

Ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ έφυγε από τη ζωή το ξημέρωμα της Κυριακής 23 Ιουνίου 1996 σε ηλικία 77 ετών. Πολύς κόσμος τη θυμάται εκείνη τη μέρα. Ήταν λίγες μέρες πριν αρχίσει το κρίσιμο συνέδριο για το μέλλον του ΠΑΣΟΚ, ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης βρισκόταν στην Ιταλία, αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης ήταν ο Μιλτιάδης Έβερτ, ενώ εκτός ΝΔ αλλά εντός Βουλής ήταν ο Αντώνης Σαμαράς ως αρχηγός της Πολιτικής Άνοιξης. Στη Βουλή σταθερά ήταν και το ΚΚΕ με γενική γραμματέα την Αλέκα Παπαρήγα ενώ απουσίαζε ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου αφού απέτυχε να πιάσει το όριο του 3% στις εκλογές του 1993 που επανέφεραν με 47% τον Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία αλλά και έμειναν στην ιστορία ως οι εκλογές της τιμωρητικής ψήφου για το αποκληθέν «βρώμικο ’89».

Σχεδόν το σύνολο του ελληνικού λαού αναγνωρίζει πως ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε μεγάλος ηγέτης αλλά οι απόψεις διχάζονται για τον απολογισμό της οικονομικής πολιτικής του την περίοδο 1981-89 για την οποία οι πολέμιοί του λένε πως υπήρξε ο ηγέτης που «μοίραζε λεφτά, για να κρατηθεί στην εξουσία», υπερέβαλε με τον κρατισμό και έβαλε το «λιθαράκι» για τη χρεοκοπία της χώρας αν και καθηγητής Οικονομικών και μάλιστα από τους ικανότερους της γενιάς του με λαμπρή σταδιοδρομία στην Αμερική.

Άλλοι στέκονται στο θεσμικό και εκσυγχρονιστικό έργο του της πρώτης τετραετίας (1981-85), στο γεγονός ότι οι μη προνομιούχοι έπαψαν να είναι πολίτες Β’ κατηγορίας και στην κοινωνική δικαιοσύνη που αναμφισβήτητα έφερε.

Άλλαξαν πολλά από τότε. Ήρθε η ένταξη στην ΟΝΕ το 2000 που για πολλούς ήταν η «δεύτερη ένταξη» μετά την ένταξη στην ΕΟΚ το 1981, ήρθε η πενταετία του Κώστα Καραμανλή (2004-9) που για πολλούς εκτροχίασε την οικονομία, η κρίση του 2008, η χρεωκοπία και τα Μνημόνια, η πολυσυζητημένη πενταετία Τσίπρα -ΣΥΡΙΖΑ με το 4ο μνημόνιο και το δημοψήφισμα του καλοκαιριού του 2015 και η τελευταία πράξη του «ενιαίου δράματος», η κυβέρνηση Μητσοτάκη που ήδη θαμπώνει αλλά επαγγέλλεται ρεαλισμό, φιλελεύθερη οικονομική πολιτική και ψηφιακή μετάβαση με νέο πρόσωπο του κράτους.

Πέρασε πάντως ένα τέταρτο του αιώνος και δεν λέει να κοπάσει -αντιθέτως αναζωπυρώνεται κατά καιρούς- η «νοσταλγία» για το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας 1980. Αυτή που περιλαμβάνει μία εξιδανικευμένη στάση απέναντι στην αμεριμνησία και την επίπλαστη μάλλον ευμάρεια της εποχής των παροχών και των δανεικών μαζί με ένα «δέος» φίλων και αντιπάλων απέναντι στο σύμβολο του πράσινου ήλιου και της ονομασίας ΠΑΣΟΚ που πάντως συνδέθηκαν με τεράστιες σε ποσοστά εκλογικές νίκες της παράταξης

Δεν λείπουν πάντως και οι σακχαρόπηκτες ειρωνείες για μια αναβίωση -φάρσα του ΠΑΣΟΚ με καλτ στοιχεία. Την συζήτηση τροφοδοτούν -προς απογοήτευση μάλλον της σημερινής ηγεσίας του ΚΙΝΑΛ- τα σταθερά μικρά έως απογοητευτικά ποσοστά που παίρνει το κόμμα της Φώφης Γεννήματα στις δημοσκοπήσεις από τη μέρα της ίδρυσής του.

Άλλοι χρησιμοποιούν ως αποδεικτικό «υλικό» για την επάνοδο της δημοφιλίας του ΠΑΣΟΚ τουλάχιστον μεταξύ των πρώην οπαδών του, ειδήσεις σαν κι αυτήν που είδε το φως της δημοσιότητας και έλεγε πως ότι έχει βγει σε πλειστηριασμό η μπομπονιέρα του γάμου του Ανδρέα Παπανδρέου με τη Δήμητρα Λιάνη. Σύμφωνα με τις πληροφορίες η ασημένια αναμνηστική μπομπονιέρα από τον γάμο αυτό, με την υπογραφή του οίκου νυφικών της Νταίζης Αντωνοπούλου, έχει βγει σε δημοπρασία, με τιμή εκκίνησης τα 5.000 ευρώ!

Μπορούν οι νοσταλγοί να ανασύρουν το όνομα ΠΑΣΟΚ από το χρονοντούλαπο; Πάντως η παραπολιτική φιλολογία κατά κάποιον τρόπο κρατά το όνομα αυτό στην επικαιρότητα.

Είναι η παρατήρηση ότι ο Τσίπρας μιμείται -και μάλιστα καλά- τη φωνή και τον ρυθμό ομιλίας του Ανδρέα Παπανδρέου αλλά και το γεγονός ότι πολλά στοιχεία από την ρητορική και την θέαση του ΠΑΣΟΚ του 1981-89 στα πράγματα, βρίσκουν απήχηση σε πλατειά στρώματα οπαδών του ΣΥΡΙΖΑ, πράγμα όχι αξιοπερίεργο αφού το παλιό 4-5% του ΣΥΡΙΖΑ του 2009 εγινε 36% το 2015 εξαιτίας της μαζικής μετατόπισης πρώην ΠΑΣΟΚων στην κάλπη του ΣΥΡΙΖΑ.

Όπως φαίνεται για επανέλθουμε στα καθαρά πολιτικά στοιχεία αυτού του άτυπου διπόλου ΠΑΣΟΚ VS ΚΙΝΑΛ, ένας τουλάχιστον από τους διεκδικητές της ηγεσίας του Κινήματος Αλλαγής, ο Ανδρέας Λοβέρδος όπως επίσημα ανακοίνωσε, αν κερδίσει την εκλογή, σκοπεύει να επαναφέρει το ΠΑΣΟΚ. Άλλες πληροφορίες λένε πως και ο Νίκος Ανδρουλάκης δεν απορρίπτει την ονομασία ΠΑΣΟΚ η έστω δεν είναι πιο κοντά στο όνομα ΚΙΝΑΛ.

Είναι όμως εναλλακτική λύση η ονομασία ΠΑΣΟΚ, σε μια εποχή που οι εικοσάρηδες δεν έχουν καν ακούσει ή ασχοληθεί, οι τριαντάρηδες και οι σαραντάρηδες θυμούνται διηγήσεις γονέων και παππούδων για «ωραία χρόνια», αλλά ταυτόχρονα ακούνε και πολλά πικρόχολα ανέκδοτα γι αυτήν την επιχειρούμενη «αναπαλαίωση»;

Από την άλλη κάθε καινούρια αρχή, αν θέλει να έχει ρίζες και ταυτότητα χρειάζεται ιστορικό υπόβαθρο και παράδοση και όχι μόνο επικλήσεις του «καινούριου» και εμμονές στη νεωτερικότητα και των modern times).

Η συζήτηση πάντως έχει αρχίσει και μάλλον τίποτα δεν τη σταματά…

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 19-20 Ιουνίου 2021