Θα τολμήσω να εκφράσω το δημόσιο αίσθημα, κοινό στις τάξεις πλουσίων και φτωχών, αισιόδοξων και μοιρολατρών, νέων και γερόντων, ως το «μούδιασμα» αυτού που του ανοίγουν την πόρτα σε δυνατό ήλιο, ύστερα από φυλάκιση ετών. Κανείς δεν κατανοεί ακριβώς αυτό που προβάλλεται ως «επιστροφή στην κανονικότητα», καθώς τίποτα δεν φαίνεται να έχει μέχρι σήμερα εφευρεθεί για την εξάλειψη της αιτίας του εγκλεισμού.

Κοντολογίς βγαίνουμε, αλλά το οξυγονούχο για την οικονομία άνοιγμα των συνόρων μπορεί να πυροδοτήσει νέο κύμα κρουσμάτων. Και εάν σταθούμε τυχεροί το καλοκαίρι, κοντά είναι ο Σεπτέμβριος για τον οποίο όλοι οι ειδικοί προειδοποιούν ότι θα φέρει μαζί του, χωρίς αμφιβολία, καινούριες εξάρσεις. Κάποιοι άλλοι που μιλούν για «νέα κανονικότητα», μη μπορώντας επακριβώς να οριοθετήσουν, την ορίζουν ως την εποχή της κοινωνικής απόστασης, αφήνοντας στον καθένα από εμάς να φανταστεί τις βαθύτερες αλλαγές. Αλλά, κάτω από αυτές τις συγκεχυμένου νοήματος εκφράσεις, δουλεύει μια παγκόσμια μηχανή αποδιάρθρωσης παραγωγής και εργασιακών σχέσεων, ανακατανομής πλούτου κρατών, εταιριών και προσώπων, μία τεράστια χοάνη επιλογής ανθρώπων, ένα εργαστήρι μέτρησης όχι απλώς της θερμοκρασίας σώματος αλλά της χρησιμότητας δεξιοτήτων για την καινούργια εποχή, για την οποία, όσα και να υποπτευόμαστε είναι λίγα. 

Πράγματι λοιπόν, η δύστροπη Ευρώπη κατάλαβε ότι πρέπει να βρέξει ευρώ. Και αυτό είναι για εμάς, σε κάθε περίπτωση, καλό. Αλλά από μόνο του δεν είναι αρκετό. Πρώτον γιατί η γενναιοδωρία της δείχνει ότι η αναμενόμενη ύφεση θα είναι πολύ μεγάλη. Μπορεί να ακούγονται πολλά τα 32 δισεκατομμύρια που φαίνεται να μας αναλογούν, αλλά σε συνδυασμό με μία συντριπτική κατάρρευση παραδοσιακών τομέων οικονομικής λειτουργίας, μπορεί να είναι λίγα. Δεύτερον και σημαντικότερο, γιατί, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι η χώρα γνωρίζει τι να τα κάνει. 

Ο ευκολότερος τρόπος διαχείρισης είναι η διανομή επιδομάτων άμεσων ή συγκαλυμμένων, όπως αυτή που επιχειρήθηκε με τις διανομές βάουτσερ σε γιατρούς και δικηγόρους. Η πρακτική αυτή και η παράλληλη υπερενίσχυση ενδιάμεσων φορέων διαχείρισης είναι παλιά στην Ελλάδα και όχι μόνον. Η άλλη λογική είναι η διανομή σε επαγγελματικούς, κοινωνικούς, αυτοδιοικητικούς και κρατικούς οργανισμούς κατά την ανάγκη καθενός. Υπάρχει μια τρίτη, επίσης γνωστή από τα ΕΣΠΑ που αφορά σε ωραίες, καλογραμμένες εκθέσεις ιδεών για την «αειφόρο ανάπτυξη», την «αλλαγή παραγωγικού μοντέλου», την «ενίσχυση της Περιφέρειας», τα «συγκριτικά πλεονεκτήματα». Έχουμε πάρει τόσα χρήματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, διαχειριστήκαμε τόσα ΜΟΠ, ΕΣΠΑ, Leader, Interreg και άλλα Προγράμματα, ων ουκ έστιν αριθμός, που εκπαιδευτήκαμε στις Εκθέσεις. Αλλά μείναμε στάσιμοι ως προς τους απολογισμούς. Καμία κυβέρνηση μέχρι τώρα δεν τόλμησε σοβαρές μελέτες εκτίμησης αποτελεσμάτων. Όχι μόνον για λόγους κατανομής ευθυνών διαχείρισης ή ως υποχρέωσης απέναντι στα ευρωπαϊκά ταμεία, αλλά ως μια ανάγκη προσδιορισμού προτεραιοτήτων εθνικής παραγωγής. Γιατί αυτή θα ήταν η χρήσιμη πρακτική. Ξέρετε πόσο εύκολα τρώγονται 32 δις;

ΣΕ ΠΟΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΙΣΤΕΥΟΥΜΕ;

Τα Επιχειρησιακά Σχέδια δεν αρκεί να τα περιγράφεις για να περάσεις τις εξετάσεις. Πρέπει να τα πιστεύεις βαθιά. Τα αναπτυξιακά ερωτήματα για τη χώρα παραμένουν σχεδόν ίδια εδώ και δεκαετίες. Θέλουμε υδροβόρες καλλιέργειες ή όχι; Αξίζει να επενδύσουμε στην σποροπαραγωγή; Έχουμε συμφιλιωθεί με τον πληθυσμιακό και αναπτυξιακό αποδεκατισμό της Θράκης, παρά τον ποταμό κοινοτικών κονδυλίων που έχουν σκορπιστεί; Πιστεύουμε ότι αξίζει να δούμε σοβαρά τη γεωθερμία και την ανάπτυξη των λουτρικών εγκαταστάσεων; Έχουμε εκτιμήσει την αξία του πολιτιστικού αποθέματος, τόπων και ιδεών που κληρονομικώ δικαίω διαχειριζόμαστε; Μπορούμε να επιταχύνουμε στην καινοτομία; Αυτά είναι τα ελάχιστα παραδείγματα. Συνοψίζοντας, έχουμε προτάσεις ουσίας και όχι φαίνεσθαι για τις επιτροπές αξιολόγησης της Ευρώπης για το που θέλουμε να πάμε ως χώρα;

ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΒΡΟΧΗΣ ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΩΝ

Δεν έχω τα ακριβή στοιχεία αλλά τα χρήματα που είχαν προϋπολογιστεί από το τρίτο κοινοτικό πλαίσιο στήριξης για τον αγροτικό τομέα, σε συνδυασμό με τα παράλληλα προγράμματα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, που έτρεχαν την ίδια εποχή, ξεπερνούσαν τα 20 δις. Και είχαν προηγηθεί και άλλα. Αλλά και μέχρι σήμερα δεν σταμάτησαν οι διόλου ευκαταφρόνητες ενισχύσεις. Μεσολάβησε δε μια οικονομική κρίση δεκαετίας που υποτίθεται ότι προσγείωσε τον δημόσιο λόγο από τα σύννεφα του χρηματιστηρίου στις αλήθειες των εθνικών μας προτεραιοτήτων παραγωγής. Και; Υπάρχει κάποιος που μπορεί να ισχυριστεί ότι έχουμε πετύχει σύγχρονες μεθόδους γεωργίας σε ευρεία κλίμακα; Ότι έχουμε βάλει προτεραιότητες; Ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να ασχοληθεί ένα σημαντικό τμήμα των νέων με τη γεωργία; Ότι έχουμε επαρκή δίκτυα διανομής της εξαιρετικής τυποποίησης μικρών παραγωγών; Ότι είμαστε έτοιμοι να τα κάνουμε τώρα; Ας μας εκπλήξει κάποιος ευχάριστα.

ΑΝΑΓΚΗ ΑΛΛΑΓΗΣ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ

Μόνο συγχαρητήρια αξίζουν για την, μέχρι σήμερα, επιταχυνόμενη ψηφιοποίηση του κράτους. Για λόγους ταχύτητας συναλλαγών, αξιοπρέπειας του πολίτη, αυτονόητης σύγχρονης λειτουργίας των υπηρεσιών. Αυτό σημαίνει ότι οι κρατικές δομές σταματούν να είναι ο αόρατος δυνάστης παλαιάς κοπής για την καθημερινότητα των πολιτών αλλά και τροχοπέδη για τις όποιες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. Αυτό, ωστόσο, δεν αρκεί για να μεταμορφώσει τη δημόσια διοίκηση σε δομή υποστήριξης της ανάπτυξης της χώρας. Το μεγάλο ζητούμενο, και εκεί θα κριθεί και η παρούσα κυβέρνηση, είναι εάν η δημόσια διοίκηση του συγκεντρωτικού αθηναϊκού κέντρου των αρμοδιοτήτων και της (ψηφιακής) σφραγίδας στοιχιστεί σε μια άλλη αντίληψη ταχείας ολοκλήρωσης θεματικών και γεωγραφικών Προγραμμάτων. Δηλαδή εξυπηρέτησης εθνικών και παραγωγικών προτεραιοτήτων. Οι οποίες αναζητούνται.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 31 Μαΐου 2020