ΑΠΟΨΕΙΣ

Πόσο χειρότερα μπορεί να γίνουν τα πράγματα; Περισσότερο από κάθε άλλη δεκαετία, αυτή του 1930 μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σημείο αναφοράς. Ήταν τα χρόνια της οργής και της απόγνωσης. Του διάχυτου λαϊκισμού αν όχι και της παραφροσύνης από ηγέτες, στους οποίους πίστεψαν τυφλά τα μεγάλα πλήθη, τους ανέδειξαν με δημοκρατικές διαδικασίες, για να τους ακολουθήσουν μετά στο φρικτό δρόμο: Μαζική ανεργία, ολοκληρωτισμός, πόλεμος. Με αυτήν τη σειρά!

Αν πράγματι η παγκοσμιοποίηση απέρχεται, αυτό που θα μπει στη θέση της είναι κάτι αλλόκοτο, υπερβολικό. Διότι ακριβώς η παγκοσμιοποιημένη οικονομία είναι το όποιο συγκριτικό πλεονέκτημα της εποχής μας σε σχέση με το ερεβώδες 1930.

Η αρχή του δρόμου του ’30 ήταν πράγματι η μαζική ανεργία. Ο εφιάλτης της νέας γενιάς της δεκαετίας 2020-30 φαίνεται πως θα είναι ακριβώς η επανάληψη του ίδιου σκηνικού έναν σχεδόν αιώνα αργότερα: Τα ρομπότ, τα μηχανήματα και οι συσκευές, που γεννά με φρενήρεις ρυθμούς η νέα τεχνολογία, υποκαθιστούν την ανθρώπινη εργασία. Χάνονται επαγγέλματα με ιστορία αιώνων, με εμβληματική παρουσία στην οικονομική εξέλιξη και μαζί τους σέρνονται στην περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό πλατιά στρώματα, που κάποτε είχαν εξασφαλισμένη θέση στη μεσαία τάξη.

Κι αν ακόμα αντέχουν οι παλιές δυτικές κοινωνίες, είναι διότι:

1) Τα κράτη πρόνοιας είναι προς το παρόν πιο γενναιόδωρα από όσο ήταν όταν ο John Steinbeck έγραφε τα «Σταφύλια της οργής».

2) Οι δεκαετίες ανάπτυξης είχαν καταστήσει τις κοινωνίες πλουσιότερες.

3) Η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης μας έχει κάνει πιο υγιείς.

Για πόσο όμως;

Ο κόσμος είναι σήμερα πιο κοντά από ποτέ σε μια επιστροφή στη δεκαετία του ’30. Η ηχώ είναι δυνατή και γίνεται συνεχώς και πιο εκκωφαντική.

Μέσα σ’ αυτό το σκηνικό ένα φάντασμα πλανάται δυτικά και ανατολικά της Ευρώπης: Ο λαϊκισμός, ο οποίος έχει δυστυχώς χίλια πρόσωπα και είναι πιο «φανταχτερά» από αυτά της φιλελεύθερης, ρεαλιστικής και τεχνοκρατικής άποψης για τα πράγματα.

Έχω ένα πολύ ανησυχητικό παράδειγμα να μεταφέρω εδώ: Η κατάσταση στα ιταλικά ΜΜΕ φαίνεται πως έχει επιδεινωθεί, σύμφωνα με την Αναλίζα Καμίλι, η οποία εργάζεται στην εφημερίδα «Internationale» της Ρώμης.

Όπως η ίδια αναφέρει, μετά την άνοδο στην εξουσία της συγκυβέρνησης Λέγκας του Βορρά και Κινήματος των Πέντε Αστέρων, οι δημοσιογράφοι συχνά στοχοποιούνται ως «εχθροί των πολιτικών», ενώ παράλληλα χαρακτηρίζονται «ψεύτες». Ορισμένα μέλη της κυβέρνησης έχουν διακόψει κάθε επικοινωνία με τους δημοσιογράφους, ενώ πλέον, αντί για συνεντεύξεις Τύπου όπου γίνονται «ενοχλητικές» ερωτήσεις, επιλέγουν την οδό των tweet και των post στο Facebook!

Δουλειά της δημοσιογραφίας είναι η έρευνα, η κριτική στην εξουσία, η αποκάλυψη της αλήθειας, η παροχή της δυνατότητας προς όλους να έχουν άποψη, ο σεβασμός στα γεγονότα, τα οποία σε μια πραγματική δημοκρατία είναι ιερά.

Αντ’ αυτών τι έχουμε;

Στην Ουγγαρία τα ΜΜΕ ελέγχονται απροκάλυπτα από τον Όρμπαν, στην Πολωνία πληθαίνουν οι δικαστικές έρευνες εναντίον δημοσιογράφων και ο ασφυκτικός έλεγχος της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης από την κυβέρνηση, η αυστριακή κυβέρνηση επιδίδεται σε επιθέσεις «δυσφήμησης» δημοσιογράφων.

Οι λαϊκιστές ηγέτες φέρονται στους δημοσιογράφους όπως η παρέα στον αποδιοπομπαίο «Άγγελο Εξάγγελο»: Αφού δεν είχε νέα ευχάριστα να πει, καλύτερα να μη μας πει κανένα. Ο λαϊκισμός αποδεδείχθηκε χρυσή ευκαιρία για εξουσία και η παραμονή σ’ αυτήν απαιτεί πια αυταρχισμό, κυνισμό, θράσος, ωκεανούς ψεμάτων και ευρύ κομματικό - πελατειακό «στρατό», καλοταϊσμένο στο μέτρο του δυνατού και στο κομμάτι του άρτου και στο κομμάτι του θεάματος και πάντα εις υγείαν των κορόιδων. Όπως στη δεκαετία του ’30. The same old story.

Όποιος δεν βλέπει ότι η «κοινωνία» έχει μπει στο παιχνίδι των fake news, του επηρεασμού και του πολέμου κατά του… εαυτού της, πλανάται πλάνην οικτράν. Στα social media κυριαρχούν οι λαϊκιστικές υπεραπλουστεύσεις, η φραστική βία, οι στοχοποίηση των όποιων «άλλων», το αδιάκοπο «ή εμείς ή εσείς».

Η φιλελεύθερη ανοιχτή δημοκρατία έχει Γολγοθά μπροστά της.