ΑΠΟΨΕΙΣ

Το μακρινό 2013 ξεκίνησε η συζήτηση για τον Great Sea Interconnector (GSI), ένα υποθαλάσσιο καλώδιο υψηλής τάσης που θα συνέδεε τα ηλεκτρικά δίκτυα του Ισραήλ και της Κύπρου με εκείνο της ηπειρωτικής Ευρώπης, προφανώς μέσω Κρήτης.

Έκτοτε οι τεχνοοικονομικές λεπτομέρειες του έργου συζητήθηκαν διεξοδικά, πάντα εντός του κυπριακού ενεργειακού σχεδιασμού. Όλα φαίνονταν να πηγαίνουν ομαλά μέχρι πριν ένα δεκαήμερο, όταν έβαλε μπουρλότο ο πρώην πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου. Συμμετέχοντας σε διαδικτυακή συζήτηση, ο συντηρητικός πολιτικός δήλωσε επιλέξει πως «Με άλυτο το Κυπριακό, όχι μόνο αυτό το έργο αλλά κανένα άλλο ενεργειακό έργο δεν θα ολοκληρωθεί». Αφού αρχικά έθεσε σοβαρό ζήτημα γεωπολιτικού ρίσκου και απρόβλεπτου τελικού κόστους, πρότεινε και παράλληλη ενεργειακή διασύνδεση με την Τουρκία μέσω κατεχομένων, ώστε να εξασφαλιστεί πολυμερώς η ενεργειακή ασφάλεια και η στρατηγική αξία της Μεγαλονήσου. Λίγες ημέρες αργότερα, η νομική υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας έσπευσε να δυσχεράνει τη δυνατότητα χρηματοδότησης του έργου μέσω των δικαιωμάτων ρύπων, θέτοντας έτσι πρόσθετο εμπόδιο στην εκτέλεση του project. Ελπίζεται πως η προσπάθεια θα σωθεί έστω στο παρά πέντε, μετά την επίσκεψη Σκυλακάκη στη Λευκωσία σήμερα Τρίτη, 10 Σεπτεμβρίου.

Παραδόξως, τα κυπριακά και ελλαδικά ΜΜΕ καταγράφουν απροσδόκητη αδιαφορία γύρω από το σοβαρό ζήτημα του GSI. Το κόστος υλοποίησής του καθίσταται πιο προσιτό μέσω της χρηματοδότησης ύψους 657 εκατ. € από την ΕΕ ενώ το υπόλοιπο θα εξοφληθεί σε ορίζοντα δεκαετιών, με επιμερισμό 63% στην Κύπρο (ΡΑΕΚ) και 37% στην Ελλάδα (ΑΔΜΗΕ). Την ίδια ώρα, εκτιμάται πως η σύνδεση της Κύπρου με το ενωσιακό δίκτυο θα επιφέρει σημαντική μείωση στις τιμές καταναλωτή, πέραν της ενεργειακής ασφάλειας (αλησμόνητες οι συνέπειες της τρομερής έκρηξης στο Μαρί το 2011). Αμέσως μετά την τελευταία αναβολή, η μετοχή της αναδόχου NEXANS έχασε πάνω από 4%, καθώς πλέον ουδείς γνωρίζει τι μέλλει γενέσθαι. Χαρακτηριστικά, ο Έλληνας πρωθυπουργός περιορίστηκε να δηλώσει σιβυλλικά στη ΔΕΘ ότι το έργο θα γίνει εφόσον εξασφαλιστεί η βιωσιμότητά του. Άραγε πόθεν εξαρτάται η εν λόγω βιωσιμότητα.

Μάλλον θα εντυπωσιαστείτε διαβάζοντας ότι -τουλάχιστον επισήμως- η δουλειά πάει να χαλάσει για 125 εκατ. €: αυτό το ποσό αποτελεί την αρχική κυπριακή συμμετοχή, που πλέον τίθεται εν αμφιβόλω εξαιτίας των προαναφερθεισών αιτιάσεων. Ποσό αστείο αν συνυπολογίσουμε ότι κάθε χρόνο η Κυπριακή Δημοκρατία πληρώνει πρόστιμα πολλών δεκάδων εκατομμυρίων διότι παράγει ρεύμα από μαζούτ. Οι πιο καχύποπτοι Κύπριοι έχουν την άποψή τους για τα πραγματικά αίτια της αλλοπρόσαλλης στάσης των κυπριακών αρχών. Θεωρούν πως στο νησί κουμάντο δεν κάνει η άτολμη τωρινή κυβέρνηση αλλά λιγοστοί επιχειρηματίες που μεταφέρουν και πωλούν τα αναγκαία για την παραγωγή καύσιμα στις τρεις ατμοηλεκτρικές μονάδες • επιχειρηματίες των οποίων τα συμφέροντα εκφράζονται θεσμικά μέσω του τοπικού Συνδέσμου Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΣΑΗ). Ωστόσο, υπάρχει και ο αντίλογος πως η ΚΔ δεν έχει λόγο να ξοδευτεί για ένα έργο που τελικά δεν θα υλοποιηθεί, βασιζόμενος στη συνεχιζόμενη αδυναμία εξόρυξης των κυπριακών υδρογονανθράκων και στην πρόσφατη ατολμία των ελληνικών ΕΔ να προστατεύσουν τις έρευνες πόντισης του ηλεκτραγωγού στα ανοιχτά της Κάσου (οι σχετικές με το θέμα δηλώσεις Γεραπετριτη μόνο περαιτέρω ζημιά έκαναν). Αρκετοί φτάνουν στο σημείο να πιστεύουν ότι το όλο σκηνικό είναι στημένο και από την Ελλάδα, ώστε να φανεί ότι το έργο δεν προχώρησε αποκλειστικά εξαιτίας Κυπριακής υπαιτιότητας.

Όποιος κι αν ευθύνεται, η όλη ιστορία θα έχει σοβαρό διπλωματικό κόστος για τον ελληνισμό. Κρίνοντας και τις ξεκάθαρες δηλώσεις των πρέσβεων σε Αθήνα και Λευκωσία (πραγματοποιήθηκαν στο Thessaloniki Metropolitan Summit της ΔΕΘ), οι ΗΠΑ υποστηρίζουν το έργο ως στρατηγική υποδομή, με σοβαρή επίδραση στο οικονομικοπολιτικό γίγνεσθαι της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Εάν ο GSI ακυρωθεί, θα είναι αποτυχία ανάλογη της μη υπογραφής τριπλής ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου το 2003. Ουάσιγκτον, Τελ Αβίβ και Κάιρο (η επίσκεψη Σίσι στην Τουρκία σίγουρα σχετίζεται, έστω μερικώς) ίσως επανεκτιμήσουν την επένδυσή τους στον ελληνικό χώρο ως γέφυρα της ευρύτερης περιοχής (και κατ’ επέκταση του Ινδικού Ωκεανού) με την Ευρώπη. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ακόμη και γελοιότητες όπως το τουρκολιβυκό μνημόνιο και η θεωρία της Γαλάζιας Πατρίδας θα μπορούσαν να αποκτήσουν νέα δυναμική. Ως τώρα πάντως η συνήθως λαλίστατη Άγκυρα κρατά μάλλον χαμηλούς τόνους, παρά τις προβλέψεις ότι δεν θα επιτρέψει το έργο. Η στάση της είναι ευεξήγητη: η συμφωνία UNCLOS (την οποία δεν έχει καν υπογράψει η Τουρκία) ορίζει σαφώς ότι κάθε είδους αγωγοί διασχίζουν ελεύθερα οποιαδήποτε ΑΟΖ, κάτι που άλλωστε ίσχυσε για το καλώδιο οπτικής ίνας μεταξύ Ελλάδας-Κύπρου.

Το διακύβευμα δεν είναι απλώς οικονομικό αλλά βαθιά γεωπολιτικό, δεδομένου ότι το έργο θα αποτελεί ισχυρό προηγούμενο για μελλοντικό αγωγό φυσικού αερίου. Η Λευκωσία δεν επιτρέπεται να συνεχίσει αυτή την επίδειξη επαρχιωτισμού. Πρέπει να κατανοήσει πως ο GSI εντάσσεται στο νέο μεγάλο παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου. Η Αίγυπτος και το εμπόλεμο Ισραήλ δεν επιτρέπεται να νιώσουν ότι τους πουλάμε, διότι -δικαίως- θα μας πουλήσουν κι αυτοί. Με την αξιοπιστία του ελληνισμού να (ξανα)τελεί υπό αμφισβήτηση, αναρωτιόμαστε ποιά είναι η βασική αιτία για τα προσχηματικά εμπόδια στο μεγαλύτερο υπό υλοποίηση ενεργειακό project της Ανατολικής Μεσογείου: δειλία, ρωσοδουλία ή διαφθορά; Μισό αιώνα μετά τον Αττίλα, το μαύρο χρήμα κι όσα το συνοδεύουν έχουν πια τόσο εκφυλίσει τον κυπριακό λαό;