ΑΠΟΨΕΙΣ

Χάρη στις υπερφίαλες φιλοδοξίες του Τούρκου προέδρου, η Ελλάδα είναι παρούσα σ’ αυτό που συνιστά ζωτικό χώρο της, κυρίως στη θάλασσα. Και από την εμμονή του Ερντογάν στη ρήξη με τις ΗΠΑ θα εξαρτηθεί αν θα συμμετέχει, πρωταγωνιστικά, μαζί με την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο σε μια συνεργασία χωρών στην Ανατολική Μεσόγειο που θα καθορίσει τις ισορροπίες στην περιοχή.

Την ώρα που γράφονται οι γραμμές αυτές δεν είναι γνωστό το αποτέλεσμα της συνάντησης Τραμπ-Ερντογάν. Είναι, όμως, καθοριστικό για τις περαιτέρω εξελίξεις.

Όλα, πάντως, έδειχναν τις προηγούμενες ημέρες πως ο Ερντογάν δεν θα κάνει πίσω στο θέμα των S-400. Και ο νέος αναπληρωτής υπουργός άμυνας των ΗΠΑ, Μαρκ Έσπερ, σε δηλώσεις του ευθυγραμμίστηκε με την μέχρι σήμερα πολιτική των ΗΠΑ: κυρώσεις στην Τουρκία και αποκλεισμός της από το πρόγραμμα των F-35, αν αγοράσει τους S-400.

Θα επιμείνει ο Ερντογάν στη ρήξη; Δεν έχει και πολλά περιθώρια να υποχωρήσει. Διότι θα συναντήσει την αντίδραση της Ρωσίας. Οδηγήθηκε μόνος του σε αδιέξοδο και, τώρα, εισπράττει τα επίχειρα.

Ο Ερντογάν έφθασε στο αποκορύφωμα της πολιτικής του πορείας και τώρα αρχίζει η κάθοδος. Το τέλος του θα είναι οδυνηρό. Φρόντισε ο ίδιος γι’ αυτό. Έχει έρθει σε αντίθεση με μεγάλες κοινωνικές κατηγορίες στο εσωτερικό, φυλακίζοντας και διώκοντας εκατοντάδες χιλιάδες Τούρκους πολίτες. Ανέπτυξε μια υπερφίαλη συμπεριφορά στο εξωτερικό. Έχει ξεπεράσει τα όρια. Συμπεριφέρεται με τη μεγαλομανία ανθρώπων που έχουν την ψευδαίσθηση ότι στέκονται πολύ ψηλά σε σχέση με άλλους.

Ήταν χαρακτηριστική η δήλωση του εκπροσώπου του που συνέστησε στον Έλληνα πρωθυπουργό να μιλά με σεβασμό όταν απευθύνεται στον Τούρκο πρόεδρο. Και η δήλωση του κ. Τσίπρα δεν περιείχε τίποτε προκλητικό. Έλεγε πως η Ελλάδα θα υποστηρίξει τα κυριαρχικά της δικαιώματα αν απειληθούν από την Τουρκία. Το πρόβλημα με την τουρκική ηγεσία περνά και στην αρμοδιότητα της ψυχολογίας ή της ψυχιατρικής.

Ακόμη και στη μικρή και αδύναμη στρατιωτικά Κύπρο ο Ερντογάν έκανε, ουσιαστικά, μια τρύπα στο νερό με τις γεωτρήσεις του. Δήλωσε πως δεν βρήκαν τίποτε αλλά επέβαλλαν στη διεθνή κοινότητα να τους προσέξει. Τίποτε από όσα έκανε δεν συνιστούν τετελεσμένο. Η πορεία και οι στόχοι του θα εξαρτηθούν από το πώς θα διαμορφωθούν οι σχέσεις με τις ΗΠΑ. Αν τις οξύνει, η αποδόμησή του θα επιταχυνθεί. Αν υποχωρήσει, ανοίγει ένα νέο, ενδιαφέρον πεδίο. Οι ΗΠΑ θέλουν την Τουρκία, όχι τον Ερντογάν.

Δεν είναι, πια, ο Ερντογάν που συνεχώς ανερχόταν. Δημιούργησε έναν βαθύ διχασμό στην τουρκική κοινωνία, απογοήτευσε τα δυναμικά στρώματά της που χωρίς να είναι ισλαμιστικά τον στήριξαν στην πολιτική του αλλά εδώ και καιρό τον εγκαταλείπουν, διέρρηξε τις σχέσεις του με τους Κούρδους και υπονόμευσε τις προσπάθειες αναζήτησης λύσης, οδηγήθηκε σε ακραίες πολιτικές και συμπεριφορές βασιζόμενος στους «Γκρίζους Λύκους». Και, ακόμη, διέσπασε το κόμμα του από το οποίο στέρησε την πολιτική παρουσία πεπειραμένων πολιτικών και θεωρητικών, όπως ο Αχμέτ Νταβούτογλου και ο Αμπντουλάχ Γκιουλ -οι οποίοι προσβλέπουν σε έναν νέο πολιτικό φορέα.

Όλα αυτά οδήγησαν στο οδυνηρό αποτέλεσμα της Κωνσταντινούπολης, στην οποία αναδείχθηκε δήμαρχος ο νεαρός κεμαλιστής Εκρέμ Ιμάμογλου.

Ο δυτικότροπος Ιμάμογλου θα αποτελέσει απειλή, όχι μόνο για τον Ερντογάν, αλλά και για τον πρόεδρο του κόμματός του, τον αποτυχημένο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, τον οποίο, μάλλον, θα αντικαταστήσει. Το πολιτικό τοπίο στην Τουρκία θα αλλάξει μετά τον Ερντογάν με την ανάδειξη μιας νέας γενιάς πολιτικών, αλλά και την εμφανή παρουσία στελεχών του Τούρκου προέδρου -όπως των Νταβούτογλου και Γκιουλ- που θα εκφράσουν με πιο συναινετικούς όρους το πολιτικό Ισλάμ.

Η απώλεια της Κωνσταντινούπολης -και μάλιστα με σημαντική διαφορά- έδειξε πως ο Ερντογάν δεν είναι, πλέον, άτρωτος. Και βρίσκεται σε πορεία παρακμής.

Αυτό, προφανώς, θα κάνει τις ΗΠΑ να ελιχθούν ώστε να κρατήσουν την Τουρκία στη Δύση. Από την άποψη αυτή η στάση που θα κρατήσει ο Αμερικανός πρόεδρος στη συνάντησή του με τον Τούρκο ομόλογό του θα είναι όχι, μόνο, ενδιαφέρουσα αλλά και αποκαλυπτική.

Πώς θα χειριστούν οι ΗΠΑ την Τουρκία; Και τι επιπτώσεις θα έχει αυτό στην Ελλάδα και την Κύπρο;

Η αμερικανική πολιτική είναι γνωστή και επαναλήφθηκε τις τελευταίες ημέρες δι’ επισήμων δηλώσεων. Ζητούν διάλογο Ελλάδας-Τουρκίας και στα ενεργειακά αποθέματα της Κύπρου υποστηρίζουν πως θα πρέπει να κατανεμηθούν δίκαια. Θα δούμε πώς θα τροποποιηθεί η θέση αυτή μετά τη συνάντηση Τραμπ- Ερντογάν. Πάντως, τόσο οι ΗΠΑ, όσο και η κυπριακή δημοκρατία επιδιώκουν να αξιοποιήσουν τα ενεργειακά αποθέματα για την ανεύρεση μιας δίκαιης λύσης στο Κυπριακό. Η θέση αυτή δεν είναι αρνητική.

Είτε σε ρήξη με τις ΗΠΑ, είτε σε αναδίπλωση Ερντογάν, η αμερικανική εξωτερική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο δεν θα είναι ίδια απέναντι στην Τουρκία, όπως πριν από την κρίση. Τα δεδομένα έχουν μεταβληθεί και μια νέα ισορροπία δεν αποκλείεται να λαμβάνει υπόψη τη δημιουργία μιας νέας κουρδικής οντότητας. Αυτό είναι ο εφιάλτης της Τουρκίας.

Σίγουρα, όμως, στα νέα δεδομένα περιλαμβάνονται οι γνωστές τριμερείς, μετά την υπερψήφιση από την αρμόδια επιτροπή της Γερουσίας του «Νομοσχεδίου για την Ασφάλεια και την Ενεργειακή Συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο», των Μπομπ Μενέντεζ και Μάρκο Ρούμπιο, το οποίο υπαγορεύει αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ο Ερντογάν έχει αυτοπαγιδευτεί. Ό,τι και να κάνει από δω και πέρα δεν μπορεί να αποκαταστήσει τα πράγματα.

Η σταδιακή αποκαθήλωση Ερντογάν θα έχει τις επιπτώσεις της και στα Βαλκάνια, αφού είναι γνωστό ότι μερικές ηγεσίες -όπως η αλβανική του κ. Ράμα- έχουν στενή σχέση εξάρτησης από τον Τούρκο πρόεδρο.

Μια αναδίπλωση Ερντογάν θα περιορίσει και τις φιλοδοξίες του προς τη Λιβύη, με την ηγεσία της οποίας επεδίωξε να συνεργαστεί στο θέμα της ΑΟΖ παραβλέποντας την Ελλάδα.

Μπορεί το κύριο πρόβλημα αυτήν τη στιγμή να είναι ο Ερντογάν, αλλά δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη η εκτίμηση ότι και η Τουρκία ως σημερινή υπόσταση ίσως είναι προβληματική για τη νέα ισορροπία που διαμορφώνεται στην περιοχή.

Σε ανάλογη περίπτωση στις αρχές του ’90 στα Βαλκάνια, ενοχλούσε η Γιουγκοσλαβία και είδαμε ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτής της ενόχλησης από τη διεθνή κοινότητα.

Γενικώς, η Ελλάδα έχει ταχθεί, για άλλη μια φορά στη σωστή πλευρά, αλλά αυτό από μόνο του δεν σημαίνει τίποτε.

Η χώρα έχει εθιστεί στην προβολή ήπιας ισχύος αλλά πρέπει να φροντίσει τις Ένοπλες Δυνάμεις της ώστε, με τους κατάλληλους εξοπλισμούς, να μπορούν να προβάλλουν αποτελεσματικότερη αποτρεπτική ισχύ.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 30 Ιουνίου 2019