ΑΠΟΨΕΙΣ

Να συμφωνήσουμε ότι «η Επιστήμη κάνει θαύματα». Να συμφωνήσουμε ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας μπορεί να σώσει τον κόσμο, όπως μπορεί και να τον καταστρέψει.( Αυτό άλλωστε δεν έγινε και στη βιομηχανική εποχή;) Να συμφωνήσουμε και ότι η καταστροφολογία, η κατ επάγγελμα καχυποψία, η υπονόμευση κάθε προτεινόμενης λύσης αποτελεί εμπόδιο στην προσπάθεια συλλογικής αντιμετώπισης μεγάλων ζητημάτων, όπως της πανδημίας. Ιός υπάρχει, όπως και κλιματική αλλαγή. 

Αλλά, το να χλευάζουμε κάθε διαφορετική άποψη, το να υποτιμάμε κάθε ανησυχία, το να περιφρονούμε την ανάγκη εξηγήσεων, δεν μου μοιάζει και πολύ επιστημονικό. Όπως κυκλοφορεί ο ιός, έτσι κυκλοφορούν και συμφέροντα αδιανόητων μεγεθών, που μπορεί να κατευθύνουν σε λύσεις, παράταση προβλημάτων ή ημίμετρα. Δεν πρόκειται για συνωμοσιολογία.

 Παρακολουθούσα στο Netflix μια σειρά με θέμα τη βιοτεχνολογία, όπου η γκουρού επιστήμονας διδάσκοντας στους φοιτητές, έριχνε στο καλάθι των αχρήστων το βιβλίο που είχε κυκλοφορήσει τρία χρόνια πριν. 

Γιατί σε αυτήν την τριετία όλα άλλαξαν. Και στο επόμενο τρίμηνο θα αλλάξουν και πάλι. Οι ταχύτητες εξέλιξης των υπολογιστών και της βιολογίας στις μέρες μας μετρώνται μόνον εκθετικά χρόνο τον χρόνο. 

Πιστεύω ότι κατανοούμε όλοι ότι αυτές οι συγκλονιστικές διαφορές της εποχής δημιουργούν τέτοιου μεγέθους μετακινήσεις στις κοινωνικές τεκτονικές πλάκες, που στο βάραθρό τους θα χαθούν γενιές, επαγγέλματα, αξίες, και, ελπίζουμε, να μην εξαφανιστεί και η Δημοκρατία, καθώς, μέρα μέρα, θα αποκωδικοποιούμαστε σε τόσα πίξελ του εαυτού μας, που κάποιος κάπου θα μας αναλύει και κανένα ρυθμιστικό πλαίσιο GDPR δεν θα μπορεί να τον σταματήσει. 

Και δεν είναι ανησυχία των ψεκασμένων ότι καθώς ο άνθρωπος γίνεται Θεός, αντικαθιστώντας τη φυσική επιλογή, δεν είναι δύσκολο να επινοήσει το διάδοχο είδος του, εάν οι παρεμβάσεις στο γονιδίωμα γίνονται χωρίς ηθικούς φραγμούς και κοινωνικό έλεγχο. Μόνη ασπίδα, προς το παρόν, είναι η υπεύθυνη πληροφόρηση και η κοινωνική διαβούλευση. Από τα απλά, τα απλοϊκά μέχρι τα μεγάλα.

Όταν οι άνθρωποι ανησυχούν για το περιεχόμενο του εμβολίου, πιστεύοντας ότι θα τσιπαριστούμε, οι επιστήμονες είναι υποχρεωμένοι να εξηγήσουν τι ακριβώς περιέχει και αυτό όπως και τα άλλα που εισάγαμε όταν ήμασταν μικροί στον οργανισμό μας και μας άφησαν σφραγίδα στο αριστερό μας χέρι. 

Όταν οι γιατροί, εξαιτίας της εξάντλησης πόρων επιλέγουν τους ασθενείς, είμαστε υποχρεωμένοι να εξηγήσουμε τι σημαίνει το triage, η διαλογή, που ακόμα και σε συνθήκες καταστροφής, ακολουθεί κανόνες προκαθορισμένους σε κάθε χώρα, αντί να τρομοκρατούμε κάθε γέροντα κλειδωμένο στη μοναξιά του.

Όταν οι ελβετοί θέτουν θέμα «διαθήκης ζωής», καλό είναι να μην αναφερόμαστε σε αυτό στοχοποιώντας τους γιατρούς αλλά να προσφέρουμε πληροφόρηση για την καινούργια τάση, που έχει νομοθετηθεί σε πολλές χώρες. Όταν αναφερόμαστε σε ποσοστά επιτυχίας κλινικών μελετών των εμβολιασμών, καλό είναι να δίνουμε περισσότερα στοιχεία, για να εκπαιδευτούν οι πολίτες στην επιστημονική πρακτική. 

Εάν σ αυτήν την μοναδική εποχή, πριμοδοτήσουμε έναν καινούργιο διχασμό, για τον οποίο μας έχουν προειδοποιήσει οι ταινίες του Χόλιγουντ εδώ και δεκαετίες, ανάμεσα σε υπάκουους και αντάρτες «ψεκασμένους», ανάμεσα σε άνετους που υιοθετούν κάθε καινοτομία και τεχνοφοβικούς που απορρίπτουν κάθε καινούργιο, τότε θα πρέπει να χαιρετήσουμε και τη Δημοκρατία όπως την ορίζαμε μέχρι σήμερα. 

Χρειάζεται μεγάλη προσοχή, γιατί ο καιρός της γιγάντωσης των διλημμάτων δεν είναι μακριά. Πίσω από κάθε υπόσχεση για εξάλειψη μιας ασθένειας μπορεί να βρίσκεται ένας κίνδυνος πρόκλησης ενός άλλου προβλήματος και η μόνη μας δυνατότητα διάκρισης «σωστού» ή «λάθους» είναι η ανοιχτή Επιστήμη και ο δημοκρατικός διάλογος.

Η εισαγωγή της Βιοηθικής σε κάθε πρόλογο και επίλογο της εξέλιξης της έρευνας και των εφαρμογών της.

ΤΟ DNA ΠΟΥ ΤΑ ΞΕΡΕΙ ΟΛΑ

Από παντού μας φωνάζουν «αποκωδικοποιηθείτε»! Μάλλον θα θέλουν το καλό μας…Όλοι έμαθαν ότι τα γονίδια μας πληροφορούν για όλα. Θέλετε να μάθετε εάν η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλατιού σας πειράζει; Ρωτήστε τα γονίδιά σας. Μήπως η λακτόζη; Μήπως η γλουτένη; (Το μεταφέρω από διαφήμιση σχετικής εταιρίας). Θέλετε να γυμναστείτε αλλά δεν ξέρετε αν πρέπει να τρέξετε ή να κάνετε βάρη; Έχετε τάσεις πολυγαμίας; Η μήπως είστε ερωτικά ανορεξικός;

 Πάλι τα γονίδιά σας θα σας το πουν. Πώς; Αγοράζοντας ένα κιτ με μπατονέτα που κάπου θα σταλεί, θα μπει σε μία βάση δεδομένων και θα σας έρθει η απάντηση σε λίγες ημέρες. Με το αζημίωτο βέβαια. Και σε ένα θολό τοπίο κανόνων, ρυθμιστικών πλαισίων, πιστοποιήσεων. 

Θέλετε να μάθετε εάν το παιδί σας υπάρχει περίπτωση να εμφανίσει σε προχωρημένη ηλικία μια γεροντική ασθένεια; Ρωτήστε τα γονίδιά του, πριν προβείτε σε εμφύτευση εμβρύου. Τώρα, ποιος είστε εσείς που θα κάνετε διαλογή εμβρύου, είναι μια άλλη υπόθεση. Ανησυχείτε γιατί είστε υποτονικός; 

Η, ακόμα πιο δύσκολα, αντιμετωπίζετε ψυχιατρικό θέμα; Αντί να αναζητήσετε μια ανθρώπινη αγκαλιά ή μια δημιουργική απασχόληση ή να καταφύγετε σε ιατρική βοήθεια, ρωτήστε πρώτα τα γονίδιά σας, στέλνοντας το σάλιο σας σε ένα εργαστήριο. Αυτά θα σας δώσουν τη συνταγή της ψυχοθεραπείας ή θα σας στείλουν απευθείας στον Καιάδα. 

Εφόσον η δύναμη των γονιδίων είναι απόλυτη και τα τεστ λένε αλήθειες, τότε να είστε προετοιμασμένοι για όλα τα ενδεχόμενα. Μεταξύ άλλων, πρόκειται και για το αίσθημα της ματαιότητας. Αν τα γονίδιά μας προκαθορίζουν ότι θα γίνουμε καπνιστές ή αλκοολικοί, τι πιθανότητες έχουμε να αλλάξουμε συνήθειες; 

Τα γονίδια τα ξέρουν όλα. Και για το μέλλον και για το παρελθόν. Άλλωστε, εδώ και χρόνια πολλοί κάνουν τα τεστ DNA για να βρουν γενεαλογικά δένδρα και καταγωγές φυλής. 

Τα ζητήματα ανάγνωσης και ερμηνείας του ανθρώπινου γονιδιώματος με την πρακτική «Direct to consumer», δηλαδή απευθείας στον καταναλωτή, χωρίς τη μεσολάβηση ειδικών, είναι γνωστά στις ΗΠΑ και αλλού εδώ και κάποια χρόνια. 

Επιστήμονες προειδοποιούν για μία πρακτική που, το λιγότερο, υποτιμά την ιατρική κρίση στον βωμό του εμπορίου. Είναι δε γνωστές περιπτώσεις δημοσιογράφων που έστειλαν δείγμα σε περισσότερες της μίας εταιρίες, για συγκεκριμένες ασθένειες, και πήραν διαφορετικά αποτελέσματα. 

Καθώς το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω, τουλάχιστον ας ορθώσουμε κάποια ελάχιστα φράγματα για να μην μας πάρει μαζί του. Μεταξύ αυτών η πολυφωνική πληροφόρηση και η γενετική συμβουλευτική, απαραίτητη πριν και μετά από κάθε διάθεσή μας να καταναλώσουμε χρήματα για να αναμετρηθούμε με τα γονίδιά μας. Από το 2012 η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής τονίζει ότι είναι απαραίτητη η αναγνώριση της ειδικότητας της «Ιατρικής Γενετικής», οι άδειες και οι πιστοποιήσεις, η απαίτηση συγκεκριμένων εγγυήσεων για την ορθή ενημέρωση των καταναλωτών.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 29 Νεοεμβρίου 2020