Οι σύγχρονες αστικές περιοχές έχουν χτιστεί για να εξυπηρετούν τα αυτοκίνητα και τις ανάγκες για παρκάρισμα. Τι θα συμβεί όμως αν βγουν τα αυτοκίνητα από την εξίσωση; Στην υπόλοιπη Ευρώπη, η μία μετά την άλλη, πόλεις με κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη μεταβαίνουν σε μία άλλη εποχή.

Για φανταστείτε παιδιά να παίζουν ποδόσφαιρο σε μεγάλες αρτηρίες, τουρίστες στη μέση του δρόμου να τραβούν φωτογραφίες, εστιατόρια να ξεχειλίζουν από κόσμο σε μικρά τετράγωνα γεμάτα πράσινο, όπου δεν βλέπεις καν αυτοκίνητο ή λεωφορείο. Εικόνα με πολύ μέλλον…

Παραπλήσιες είναι οι αναμνήσεις πολλών από τη Βενετία, τη μόνη ίσως πόλη που πλησιάζει την παραπάνω περιγραφή πόλης χωρίς αυτοκίνητα. Η ιταλική πόλη είναι, φυσικά, μια μοναδική στο είδος της σούπερ τουριστική περιοχή, καθώς είναι χτισμένη σε μια σειρά από μικρά νησιά -όμως παρέχει τη σπάνια αναζωογονητική εμπειρία να μπορεί κανείς να περιπλανηθεί ελεύθερα χωρίς το κυκλοφοριακό κομφούζιο

Τα τελευταία 100 χρόνια το αυτοκίνητο έχει κυριαρχήσει στο αστικό τοπίο. Οι δρόμοι έχουν δεκαπλασιαστεί σε πολλές πόλεις, για να φιλοξενήσουν αυτοκίνητα, ενώ έχουν δοθεί τεράστιες ποσότητες χώρου, για να σταθμεύσουν. Τα ιδιωτικά οχήματα έχουν φέρει επανάσταση στην κινητικότητα και την αύξηση του ζωτικού χώρου του ανθρώπου, εκμηδενίζοντας τις αποστάσεις, αλλά έχουν επίσης εισάγει πολλά δεινά, από την ατμοσφαιρική ρύπανση έως τα τροχαία ατυχήματα.

Σήμερα όμως ένας μικρός αλλά διαρκώς αυξανόμενος αριθμός πόλεων προσπαθεί να σχεδιάσει από την αρχή ένα αστικό τοπίο απαλλαγμένο από αυτοκίνητα.

Οι κινήσεις τους προς αυτήν κατεύθυνση, ωστόσο, αντιπροσωπεύουν μια ευρύτερη τάση στις πόλεις, για να αποθαρρύνουν την κίνηση των αυτοκινήτων Είτε πρόκειται για τα τέλη «κυκλοφοριακής συμφόρησης» του Λονδίνου, είτε για την πρωτοβουλία «pico y placa» της Πόλης του Μεξικού (όπου το δικαίωμα οδήγησης σε διαφορετικές μέρες εξαρτάται από το αν η πινακίδα σας τελειώνει με μονό ή ζυγό) είτε για τις πιο ριζικές απαγορεύσεις σε μικρότερες πόλεις, όπως η ισπανική Pontevedra, η νέα αντίληψη για το πώς πρέπει να είναι -και θα είναι- το κέντρο μιας βιώσιμης πόλης του 21ου αιώνα κερδίζει συνεχώς έδαφος στις νέες γενιές.

«Κύριος στόχος μας είναι να δώσουμε πίσω στους δρόμους τους ανθρώπους», λέει η Hanna Marcussen, αντιδήμαρχος του Όσλο, για την αστική ανάπτυξη. «Πρόκειται για το πώς θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τους δρόμους μας και για ποιους λόγους υπάρχουν οι δρόμοι. Για εμάς ο δρόμος πρέπει να είναι το μέρος όπου συναντάς ανθρώπους, όπου γευματίζεις σε υπαίθρια εστιατόρια, όπου παίζουν παιδιά και όπου εκτίθεται η τέχνη».

Για να γίνει αυτό, το Όσλο έχει κλείσει ορισμένους δρόμους στο κέντρο για αυτοκίνητα εντελώς. Έχουν επίσης αφαιρέσει όλες σχεδόν τις θέσεις στάθμευσης και τις αντικατέστησαν με λωρίδες ποδηλασίας, πάγκους και πάρκα μινιατούρες.

Συμφωνούμε κι εμείς απόλυτα και εφαρμόζουμε αυτό το car-free lifestyle (τρόπος ζωής χωρίς αμάξι), αλλά μόνο όταν είμαστε στην Ευρώπη σε πόλεις που μπορείς να τις περπατήσεις (walkable cities). Έχει πολλά πλεονεκτήματα η περιπλάνηση με τα πόδια. Εκτός από τα προφανή οφέλη στην υγεία, την ευεξία, το γυμνασμένο σώμα, ευνοεί και την «τυχαία συνάντηση». Απλώς συναντάς έναν φίλο ή γνωστό στο δρόμο χωρίς πρόγραμμα (και σταματάτε και τα λέτε ή μπορεί και να καταλήξετε σε κανένα καφέ) ή μια κοπέλα από τη δουλειά ή τη σχολή, που θα δίσταζες να την πάρεις τηλέφωνο και της προτείνεις να πάτε για ποτό εδώ δίπλα. Στην κουλτούρα του αυτοκινήτου πρέπει να προγραμματιστείς, να κλείσεις ραντεβού, τώρα δεν μπορώ, αύριο ίσως κτλ.

Και μετά ξυπνάμε στη Βασιλίσσης Όλγας και στην Τσιμισκή

Σε οποιοδήποτε άλλο ευρωπαϊκό αστικό κέντρο όπου η καθαριότητα, η ευταξία και η ευρυθμία στην καθημερινή ζωή είναι μια ρουτίνα που κανέναν δεν εντυπωσιάζει, αν εμφανιζόταν η άθλια εικόνα του στριμωγμένου σαν τις σαρδέλες πλήθους στα βρόμικα σχεδόν χαλασμένα λεωφορεία του ΟΑΣΘ, θα ξεσπούσε επανάσταση. Είναι θέμα δημόσιας υγείας και στοιχειώδους αξιοπρέπειας του πολίτη. Το πώς μπαίνει, πώς ισορροπεί και αναπνέει μέσα στο λεωφορείο ένας ηλικιωμένος είναι θέμα ντοκιμαντέρ-θρίλερ για να το δουν στην Κομισιόν και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η Βαν Ντερ Λάιεν και οι ευρωβουλευτές.

Ο κόσμος έξω έχει συνηθίσει στη συνύπαρξη και τον αλληλοσεβασμό μεταξύ των ανθρώπων και την προστασία του δημόσιου συλλογικού συμφέροντος

Εδώ βγαίνουμε έξω από το σπίτι έτοιμοι για καβγά, για απρόβλεπτα εμπόδια στη μετακίνηση, στην εξυπηρέτησή μας από υπηρεσίες. Δεν θέλει και πολύ για να ξυπνήσει μέσα μας ο εγωιστής, ο συγκρουσιακός εαυτός μας, ο παρατημένος από κάθε ελπίδα να γλιτώσει από την τριτοκοσμική καθημερινότητα.

Σκέφτεσαι πως μόνο αν βρεθεί γενναίος πολιτικός, υπουργός, βουλευτής, δήμαρχος, ακτιβιστής, φιλόσοφος ξέρω ’γώ, που θα αφιερώσει όλο του το χρόνο και θα ηγηθεί μαζικής κίνησης πολιτών, θα υπάρξει ελπίς να λυθεί επιτέλους το πρόβλημα της ανυπαρξίας της αστικής συγκοινωνίας.

Ένα κίνημα που δεν θα αμπελοφιλοσοφεί ούτε θα χάνει το χρόνο του σε αναπαραγωγή των αθλιοτήτων του παρελθόντος. Ένα κίνημα που θα το νιώσει η κυβέρνηση και θα πιέσει να βγουν στους δρόμους άμεσα 300 επιπλέον λεωφορεία. Πρώτα είναι ο πολίτης και μετά ο καημός κάποιων να παραμείνουν στο γκοβέρνο ή κάποιων άλλων που θέλουν την ανατροπή τους...

* Η φωτογραφία του κειμένου είναι του ΜΙΧΑΛΗ ΠΑΠΠΟΥ.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 10 Νοεμβρίου 2019