Μυριάδες επισκέπτες του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, στο Μανχάταν, απέναντι από το Σέντραλ Παρκ, έβγαλαν εδώ και πολλά χρόνια φωτογραφίες έξω από την εντυπωσιακή κεντρική είσοδο αλλά λιγότεροι πρόσεξαν ιδιαίτερα το άγαλμα του Θεόδωρου Ρούζβελτ.

Ο παλιός πρόεδρος των ΗΠΑ (1858- 1919), που ήταν εφτά χρονών όταν τελείωσε ο Αμερικανικός εμφύλιος, αναπαρίσταται έφιππος με έναν αυτόχθονα Αμερικανό και έναν αφροαμερικανό να περπατούν δίπλα του. Άλλα χρόνια…

Η εικόνα όμως αυτής της σύνθεσης σήμερα ενοχλεί όσο ποτέ στο παρελθόν. Δημιουργεί αναπόφευκτα συνειρμούς και θυμίζει εποχές ρατσιστικής καθημερινότητας. Αναμενόμενη ήταν λοιπόν η απόφαση Μουσείου να αφαιρέσει το άγαλμα από την κύρια είσοδό του.

Πολλοί διαδηλωτές μετά τον θάνατο του George Floyd επί πολλές εβδομάδες συγκεντρώνονταν μπροστά από το μουσείο και ζητούσαν να απομακρυνθεί το άγαλμα. Ακόμα και ο Θεόδωρος Ρούσβελτ IV, εγγονός του Ρούσβελτ και διαχειριστής μουσείων, δήλωσε ότι υποστήριξε την απόφαση.

Το άγαλμα του πρώην προέδρου άλλωστε ήταν και μακροχρόνιος στόχος διαμαρτυριών που αναζωπυρώνονταν κατά καιρούς. Ο επικεφαλής του Μουσείου δήλωσε λακωνικά: «Με απλά λόγια, ήρθε η ώρα να το μετακινήσουμε».

Εν τω μεταξύ, μέσα στο Μουσείο, σε μια αναπαράσταση της Νέας Υόρκης την εποχή περίπου που η πόλη ιδρύθηκε, μπήκαν πινακίδες που ορίζουν το ιστορικό πλαίσιο.

Ο Ρούσβελτ γόνος εύπορης οικογένειας της Νέας Υόρκης, με συντηρητικό υπόβαθρο και εθνικιστικές συχνά αντιλήψεις σύνδεσε το όνομά του με μεταρρυθμίσεις και πήρε μέτρα που ευνόησαν τις κατώτερες τάξεις και αναβάθμισαν τις τότε συνθήκες εργασίας ερχόμενος σε ρήξη με τους μεγιστάνες των μεγάλων επιχειρήσεων. Η ιστορία πάντα ήταν πολυδιάστατη και σχεδόν ποτέ «απλή».

Οι διαδηλώσεις με την απαίτηση να κατεβούν αγάλματα και να απομακρύνονται από τη δημόσια θέα έργα που προκαλούν και υποτιμούν την αξιοπρέπεια ομάδων ανθρώπων, οδηγούν, όπως όλα δείχνουν, σε μια συνολική αμφισβήτηση ενός ολόκληρου τρόπου θέασης της ιστορίας που ανεχόταν αν δεν αποθέωνε κατακτητές-νικητές πολέμων , αποικιοκράτες, δουλοκτήτες και ρατσιστές.

Πολλές φορές όμως, όπως προειδοποιούν φιλόσοφοι, ιστορικοί και πολιτικοί ηγέτες, το σάρωμα των αποτυπωμάτων διαφόρων φάσεων της ιστορίας μέσα από έργα τέχνης είναι κι αυτό «προβληματικό» διότι οδηγεί σε αμφισβήτηση την ίδια τη μνήμη της ιστορικής πορείας δυτικού πολιτισμού με τα υπέρ και τα κατά της.

Αυτά δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά. Πριν από λίγες μέρες στο Σαν Φρανσίσκο διαδηλωτές απομάκρυναν άγαλμα του επίσης προέδρου και στρατηγού Οδυσσέα Γκραντ. Αν και ήταν αυτός που στον αμερικανικό εμφύλιο ηγήθηκε της νίκης κατά των Νοτίων που ήθελαν να συνεχιστεί η δουλοκτητική παράδοση, οι διαδηλωτές δεν ξέχασαν ότι ο ίδιος παντρεύτηκε γυναίκα από οικογένεια δουλοκτητών ενώ για λίγο είχε κι αυτός στο σπίτι του έναν σκλάβο!

Άλλοι στράφηκαν στην ίδια πόλη κατά του αγάλματος του Φράνσις Σκοτ Κι, του δημιουργού του ποιήματος «The Star- Spangled Banner», του ύμνου των ΗΠΑ.

Μια και τον αναφέραμε όμως, υπάρχει η αίσθηση πως γενικά οι καλλιτέχνες απέφυγαν να ζωγραφίσουν τον Εμφύλιο Πόλεμο των ΗΠΑ. Ένα από τα εμβληματικά έργα εκείνης περιόδου είναι το «Prisoners from the Front» 1866, του Αμερικανού πολεμικού ανταποκριτή, ζωγράφου και χαράκτη Winslow Homer που βλέπετε στη φωτογραφία.

Ο πίνακας απεικονίζει μια σκηνή στην οποία οι Νότιοι, συνομοσπονδιακοί αξιωματικοί παραδίνονται σε έναν αξιωματικό της «Ένωσης» κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου.

Ο Homer, θεωρείται ένας από τους πιο δημιουργικούς ζωγράφους των ΗΠΑ του 19ου αιώνα που δημιούργησε ένα διακριτό κλασσικό στυλ .

Ο Εμφύλιος Πόλεμος (1861-65) έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική, οικονομική και θεσμική εξέλιξη της μετέπειτα υπερδύναμης και ηγέτιδος του «Δυτικού κόσμου». Τη σφραγίδα των αλλαγών έβαλαν οι νικητές Βόρειοι.

Ήταν η μάχη οπισθοφυλακής απέναντι στο καινούργιο που έρχονταν στο εμπόριο και την τεχνολογία, που έδωσε η τότε δουλοκτητική «λευκή αριστοκρατία» του Νότου, κάτοχος μεγάλων αγροτικών εκτάσεων που της απέφεραν τεράστια έσοδα από τις εξαγωγές βάμβακος, σιτηρών και καπνού απέναντι στον βιομηχανικό Βορρά που επεδίωκε την ένωση όλων των πολιτειών, την εκχώρηση του σημαντικότερου μέρους των διοικητικών και πολιτικών αρμοδιοτήτων τους στην κεντρική κυβέρνηση. Η νίκη των Βορείων διατήρησε την ενιαία κρατική υπόσταση των ΗΠΑ και κατάργησε τη δουλεία.

Η ρομαντική και ανέμελη προσέγγιση του θέματος του Εμφυλίου Πολέμου των ΗΠΑ στην κλασική ταινία ‘’Όσα Παίρνει ο Άνεμος’’ των δέκα Όσκαρ, (μια ταινία που είδαν στη χώρα μας και σε όλο τον κόσμο, τρεις γενιές από το 1940) η σημειολογική επικράτηση του χαρακτήρα της Σκάρλετ Ο’ Χάρα πάνω στη φρίκη του πολέμου με τις 625.000 Αμερικανών που έπεσαν στα πεδία των μαχών και η εξίσου «γυαλισμένη» σειρά «Βόρειοι – Νότιοι» είναι οι δύο βασικές «πηγές» του Ελληνικού κοινού για ένα τεράστιας σημασίας ιστορικό γεγονός, μαζί βέβαια με μια σειρά καλών αμερικανικών ταινιών που είχαν φόντο αυτόν το πόλεμο.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 28 Ιουνίου 2020