ΑΠΟΨΕΙΣ

Ο θάνατος του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ μας θύμισε την υπέροχη, τόσα πολλά υποσχόμενη εποχή των τελών του ’80, την εποχή της απόσυρσης των τακτικών πυρηνικών από το Ευρωπαϊκό έδαφος, του εκδημοκρατισμού στην ανατολική Ευρώπη, της απόσυρσης από το Αφγανιστάν. Την πρώτη μεταψυχροπολεμική εποχή, όταν η ιστορία φαινόταν όντως τελειωμένη. Εκείνες οι τεκτονικές αλλαγές έφεραν έναν κόσμο που σιγά σιγά εξαφανίζεται, έναν κόσμο πλέον στρεβλά παγκοσμιοποιημένο, μονοπολικό, που αποδείχθηκε περισσότερο ασταθής του ψυχροπολεμικού. Έναν κόσμο υπερσυγκέντρωσης κεφαλαίου, αυξημένων ανισοτήτων, ανεξέλεγκτης μετανάστευσης, θεαματικής αναβάθμισης του αναπτυσσόμενου κόσμου εις βάρος του ανεπτυγμένου, ειδικά της -κατά Ράμσφελντ- παλιάς Ευρώπης. Έναν κόσμο όπου το κενό ισχύος της άλλοτε κραταιάς Σοβιετικής Ένωσης κάλυψαν ο πολεμικός ισλαμισμός και οι κινεζικές επιχειρήσεις. Ναι, ειδικά οι Κινέζοι πήραν εγκαίρως το μάθημά τους, επιλέγοντας κυνικά την ανάπτυξη της οικονομίας αντί της παροχής ελευθεριών.

Παρά τη συμμετοχή και άλλων στα τότε γεγονότα, η συμβολή του τελευταίου σοβιετικού προέδρου ήταν απολύτως καταλυτική, ειδικά για την απελευθέρωση των ανατολικοευρωπαίων. Πιστός κομμουνιστής μέχρι τέλους, θέλησε να διασώσει το σύστημα που υπηρέτησε ως αφοσιωμένος απαράτσικ επί δεκαετίες, αναμορφώνοντας το από μέσα. Αν και ομολογουμένως προσπάθησε να προστατέψει τη χώρα του από μία εξευτελιστική ήττα με, η επίδραση των περεστρόικα και γκλασνόστ τελικά λειτούργησε διαλυτικά για την ετοιμόρροπη μετεξέλιξη της τσαρικής αυτοκρατορίας, αποτρέποντας την αναγέννηση της σε φιλελεύθερη δημοκρατία και οικονομία της αγοράς. Προσπαθώντας να την κρατήσει ενωμένη, δε δίστασε να καταστείλει στρατιωτικά τα νεαρά εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στις περιφερειακές δημοκρατίες της. Θέλοντας να προστατεύσει την εικόνα της αποπειράθηκε να κουκουλώσει την καταστροφή στο Τσερνόμπιλ. Προσπαθώντας να βρει εσωτερικούς συμμάχους εξέθρεψε το φαινόμενο Γέλτσιν, τον αληθινό ολετήρα της άλλοτε υπερδύναμης.

Μπορεί η Δύση να τον αγάπησε και να τον υμνεί, όμως για τις μεταρρυθμίσεις και τη μετριοπάθειά του οι σύγχρονοι Ρώσοι εκφράζονται εχθρικά: στο μυαλό τους οι -εκ των υστέρων αποδεδειγμένοι- λάθος χειρισμοί του διέλυσαν την ΕΣΣΔ και έριξαν τη χώρα σε φτώχεια και ανυποληψία συγκρίσιμες εκείνων της μετεπαναστατικής περιόδου. Τη θητεία του ακολούθησε η χαοτική διακυβέρνηση του διαδόχου του, η περίοδος των ασύδοτων ολιγαρχών, του βομβαρδισμού του κοινοβουλίου και του πρώτου πολέμου στην Τσετσενία, με απότοκο την ως τώρα λαοφιλή δικτατορία Πούτιν και όσα αυτή έχει προκαλέσει στη χώρα μα και στον πλανήτη. Η αιματηρή προσπάθεια του τελευταίου να ανακτήσει τα αλλοτινά εδάφη και τα υποτελή έθνη των τσάρων κλείνει έναν τριακονταετή κύκλο δυτικής αφέλειας, και ανεκπλήρωτων παγκόσμιων προσδοκιών.

Δυστυχώς, για τον μέσο Ρώσο, ο Γκορμπατσόφ ήταν ο ήρωας διαφημίσεων της Pizza Hut και της Louis Vuitton.