ΑΠΟΨΕΙΣ

Η διανομή των κερδών της ΑΕ (για διαφορετικούς, κατά περίπτωση, λόγους) συνιστά ζήτημα μείζονος σημασίας για τους μετόχους της και την ίδια. Βεβαίως και για τους πιστωτές κι όσους συναλλάσσονται με την ΑΕ. Δεν θα ήταν δυνατό, κατά τούτο, να παραλείψει ο νομοθέτης την ένταξή της στο ρυθμιστικό πεδίο του νόμου για τις ΑΕ. Κεντρική του μέριμνα συνιστά το τακτικό αποθεματικό που, μαζί με τα λοιπά, συμβάλλουν στην υγεία της επιχείρησης.

Η Έννοια Των (Γνήσιων) Αποθεματικών

Τα αποθεματικά συνιστούν λογιστικά κονδύλια. Πρόκειται για συσσωρευμένα κέρδη, τα οποία ούτε έχουν διανεμηθεί στους μετόχους ούτε και έχουν κεφαλαιοποιηθεί (με αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ). Προϋποτίθεται, αυτονοήτως-για τη δημιουργία τους, η ύπαρξη κερδών προς διάθεση.

Καθώς τα συγκεκριμένα καθαρά κέρδη «μετατρέπονται» σε αποθεματικό, αυξάνουν τα ίδια κεφάλαια της ΑΕ. Ενισχύεται, ως εκ τούτου, η κεφαλαιακή της βάση. Η δημιουργία αποθεματικών για την επιχείρηση είναι ό,τι η αποταμίευση για τα φυσικά πρόσωπα.

Διάκριση Από τα «Καταχρηστικά»

Αναφέρθηκε, ήδη, πως τα αποθεματικά σχηματίζονται αποκλειστικά από τα καθαρά, προς διανομή, κέρδη της ΑΕ. Παρατηρείται, ωστόσο, το φαινόμενο (λ.χ. και σε Εγκυκλίους του Υπουργείου Οικονομικών ή/και στον νόμο) κονδύλια της καθαρής θέσης να χαρακτηρίζονται ως αποθεματικά, μολονότι δεν σχηματίζονται από καθαρά κέρδη. Συνιστούν, τα τελευταία, καταχρηστικά αποθεματικά, προκειμένου να διακρίνονται από τα (προαναφερθέντα) γνήσια.

Χαρακτηρίζονται, στο εν λόγω πλαίσιο, ως καταχρηστικά αποθεματικά η διαφορά αναπροσαρμογής ή η υπεραξία λόγω συγχωνεύσεως. Επίσης, το ειδικό αποθεματικό, που συνιστά ειδικό τρόπο μείωσης του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ και μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο προς το σκοπό εκ νέου κεφαλαιοποίησής του ή του συμψηφισμού του προς απόσβεση ζημιών της ΑΕ.

Κατηγορίες Αποθεματικών

(α) Νόμιμα/Υποχρεωτικά Αποθεματικά

Τα νόμιμα ή υποχρεωτικά αποθεματικά είναι εκείνα που σχηματίζονται σύμφωνα με διάταξη νόμου. Στην κατηγορία αυτή ανήκει και το τακτικό αποθεματικό, για το οποίο το παρόν.

(β) Προαιρετικά/Εκούσια/Έκτακτα Αποθεματικά

Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται: (i) τα αποθεματικά καταστατικού-εκείνα, δηλ., που σχηματίζονται με βάση σχετική καταστατική πρόβλεψη και (ii) τα έκτακτα αποθεματικά-εκείνα, δηλ., που σχηματίζονται με απόφαση της τακτικής ΓΣ.

Επιτρέπεται, ήδη, η διανομή κερδών (και) κατά τη διάρκεια της εταιρικής χρήσης μέσω της αποδέσμευσης προαιρετικών αποθεματικών. Αρκεί, προς τον σκοπό αυτό, απόφαση του ΔΣ. Εναλλακτικά, απόφαση που θα ληφθεί από έκτακτη ΓΣ.

(γ) Αποθεματικά Ειδικού Σκοπού

Τα αποθεματικά ειδικού σκοπού προορίζονται, όπως και η ονομασία τους μαρτυρά, για συγκεκριμένο, ειδικό, σκοπό (λ.χ. για συγκεκριμένη μελλοντική επένδυση). Τούτα, είναι δυνατό να σχηματιστούν στη βάση νομοθετικής ή καταστατικής πρόβλεψης ή, ακόμα, και με απόφαση της τακτικής ΓΣ.

(δ) Ελεύθερα Αποθεματικά

Στο αντίποδα των αποθεματικών ειδικού σκοπού βρίσκονται τα ελεύθερα. Τούτα, δεν αποσκοπούν σε συγκεκριμένη λειτουργία. Ενισχύουν, απλώς, την κεφαλαιακή βάση της ΑΕ. Είναι, κατά τούτο, προαιρετικά.

(ε) Εμφανή Αποθεματικά

Εμφανή ονομάζονται τα αποθεματικά εκείνα που εμφανίζονται στο παθητικό σκέλος των ισολογισμών. Συγκεκριμένα, σε ιδιαίτερους λογαριασμούς αποθεματικών, υπό συγκεκριμένο τίτλο, ο οποίος δηλώνει και τον λόγο του σχηματισμού τους.

(στ) Αφανή/Λανθάνοντα Αποθεματικά

Στον αντίποδα των εμφανών, βρίσκονται τα αφανή ή λανθάνοντα αποθεματικά. Τούτα δεν εμφανίζονται στον ισολογισμό της ΑΕ. Αντίθετα, η ύπαρξή τους διαπιστώνεται από το εξής: Η καθαρή θέση της ΑΕ, όπως εμφανίζεται στον ισολογισμό, είναι μικρότερη από την πραγματική.

(ζ) Αφορολόγητα Αποθεματικά

Τα αφορολόγητα αποθεματικά σχηματίζονται από καθαρά κέρδη, στη βάση ειδικών διατάξεων διαφόρων αναπτυξιακών νόμων. Τούτα, σύμφωνα με τις ισχύουσες κάθε φορά φορολογικές διατάξεις, δεν υπόκεινται σε φορολογία εισοδήματος. Τα εν λόγω αποθεματικά αποσκοπούν, κατά βάση, στην ενίσχυση της αυτοχρηματοδότησης της ΑΕ.

Το Τακτικό Αποθεματικό

Σκοπός Θέσπισης

Η θέσπιση του τακτικού αποθεματικού, εισάγει σημαντικό περιορισμό στη δυνατότητα διανομής των καθαρών κερδών στους μετόχους.

Το αποθεματικό αυτό, σχηματίζεται-κατά τα προαναφερθέντα, από τα καθαρά, προς διανομή, κέρδη της ΑΕ και εγγράφεται στο παθητικό σκέλος του ισολογισμού. Αποσκοπεί, στη διεύρυνση της κεφαλαιακής βάσης της ΑΕ. Στην κάλυψη, επομένως, τυχόν μελλοντικών ζημιών. Με βάση ρητή πρόβλεψη του νόμου, το τακτικό αποθεματικό χρησιμοποιείται, αποκλειστικά, πριν από κάθε διανομή μερίσματος για την εξίσωση τυχόν χρεωστικού υπολοίπου της κατάστασης αποτελεσμάτων.

Ο προαναφερθείς σκοπός του τακτικού αποθεματικού είναι δεσμευτικός. Ανίσχυρη, επομένως, θα είναι η καταστατική διάταξη και άκυρη η (ακόμη και ομόφωνη) απόφαση της ΓΣ ή του ΔΣ που επιλέγουν τη χρήση, για διαφορετικό σκοπό, ποσών που ενσωματώνονται στο τακτικό αποθεματικό.

Ωστόσο, παρά τη νομοθετική/δεσμευτική διακήρυξη του σκοπού του τακτικού αποθεματικού, η ΑΕ δεν υποχρεούται να τον υλοποιήσει. Ειδικότερα, εάν η ΑΕ, εμφανίσει ζημίες, η τακτική ΓΣ δεν υποχρεούται να αντλήσει κονδύλια από το τακτικό αποθεματικό για την απόσβεσή τους. Επιβάλλεται μόνον η δέσμευση των καθαρών κερδών για την κάλυψη τυχόν ζημιών.

Η Δέσμευση Ποσοστού Από Τα Κέρδη

Το (ελάχιστο) ύψος δέσμευσης των καθαρών κερδών για τον σχηματισμό του τακτικού αποθεματικού προσδιορίζεται στον νόμο. Συγκεκριμένα, είναι υποχρεωτικό να αφαιρείται, κάθε έτος, το 1/20 τουλάχιστον των καθαρών κερδών για σχηματισμό τακτικού αποθεματικού. Η αφαίρεση για σχηματισμό αποθεματικού παύει να είναι υποχρεωτική, μόλις τούτο φθάσει το 1/3, τουλάχιστον, του κεφαλαίου.

Δεν αποκλείεται, ωστόσο, το καταστατικό να προβλέπει μεγαλύτερο ποσοστό δέσμευσης των καθαρών κερδών. Επίσης, μεγαλύτερο ποσοστό επί του κεφαλαίου που καθιστά υποχρεωτκό τον σχηματισμό του τακτικού αποθεματικού.

Η Απόφαση Διανομής Κερδών

Το τακτικό αποθεματικό εντάσσεται στο πλαίσιο της διάθεσης κερδών αφού το ύψος εκείνων είναι που περιορίζει. Η λογιστική μεταφορά του 5% από το ενεργητικό στο παθητικό πρέπει, επομένως, να ενσωματώνεται στην απόφαση που λαμβάνει η Τακτική Γενική Συνέλευση.

Παράβαση Της Υποχρέωσης Σχηματισμού Τακτικού Αποθεματικού

Σε περίπτωση που η τακτική ΓΣ αποκλίνει από την υποχρέωση τακτικού αποθεματικού, οι αποφάσεις της περί έγκρισης των ετήσιων χρηματοοικονομικών καταστάσεων και διάθεσης κερδών είναι άκυρες ως αντίθετες στον νόμο.

Περίσσεια είναι η μέριμνα του νομοθέτη για την ΑΕ, τους μετόχους, τους δανειστές της κι όσους μ’ εκείνη συναλλάσσονται. Έμπρακτη απόδειξή της αποτελεί η υποχρέωση (κι όχι μόνον δυνατότητα) σχηματισμού κάποιων αποθεματικών από μέρους της ΑΕ. Προεξάρχουσα, μεταξύ αυτών, θέση καταλαμβάνει το τακτικό αποθεματικό. Οι πρόνοιες του νόμου δεν είναι, κατά τούτο, ήσσονος σημασίας και αξίας. Αποκλίσεις δεν συγχωρούνται.-

Σημ.1: Το παρόν άρθρο με τίτλο «Τακτικό & Λοιπά Αποθεματικά της ΑΕ» σε πλήρη μορφή.

Σημ.2: Το παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα ευρύτερης ενότητας αρθρογραφίας της Δικηγορικής μας Εταιρείας για τις ΑΕ. Στην ενότητα αυτή επιχειρούμε την ανάλυση, άρθρο προς άρθρο, του νόμου για τις ΑΕ (:ν. 4548/2018)-με business view, πάντα, προσέγγιση.