ΑΠΟΨΕΙΣ

Η νεαρή κυρία στο ταμείο του σούπερ μάρκετ ετοιμαζόταν να πληρώσει με το κινητό της. Έκανε χρήση του mobile wallet ή αλλιώς ψηφιακού πορτοφολιού.

Από πίσω ένας κύριος στη σειρά του κρατούσε στο χέρι την πιστωτική κάρτα. Και πιο πίσω, ο κύριος ώριμης ηλικίας θα πλήρωνε με χαρτονόμισμα. Με τα άγια μετρητά…

Αν δεν το έχετε καταλάβει αλλάζει συνεχώς ο τρόπος πληρωμής και οι συνέπειες είναι, ίσως πιο σοβαρές από όσο πιστεύουμε.

Οι παλιότεροι σίγουρα θυμούνται την ατάκα «ζούμε πάνω από τις οικονομικές μας δυνατότητες».

Υπήρξαν εποχές, δεκαετίες πίσω, όταν δεν ξέραμε από e-banking και δεν είχε περιθωριοποιηθεί η χρήση μετρητών, που ο κόσμος έπεφτε θύμα ενός εύκολου και επιπόλαιου δανεισμού, τον οποίο υποδαύλιζαν και οι τράπεζες. Εκ των υστέρων κάποιοι οικονομολόγοι εκτίμησαν ότι αυτό ήταν το «τέλειο έγκλημα», για να φτάσουμε στη χρεωκοπία.

Ακόμα καλά-καλά δεν ξέρω αν αυτή η υπερβολή να την βγάζουμε με δανεικά και να ξοδεύουμε περισσότερα από όσα παράγουμε, ήταν η βασική αφορμή για νεοφιλελεύθερους αρθρογράφους να υμνήσουν τη λιτότητα και τη σφιχτή οικονομική πολιτική των κυβερνώντων.

Να, όμως, που αλλεπάλληλα αποτελέσματα ερευνών από μεγάλα πανεπιστήμια έρχονται στις μέρες μας να αποδείξουν ότι πολύ εύκολα μπορούμε να πέσουμε ξανά στην παγίδα των παρορμητικών αγορών και να βρεθούμε καταχρεωμένοι.

Μία πρόσφατη έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Surrey, στην Αγγλία, αποκαλύπτει ότι η χρήση μετρητών τονώνει μία ιδιόμορφη συναισθηματική σύνδεση των ανθρώπων με τα χρήματα σε σύγκριση με τις ψηφιακές πληρωμές.

Συγκεκριμένα, οι ερευνητές του πανεπιστημίου αυτού διαπίστωσαν ότι αν κάποιος έχει στα χέρια του μετρητά, απλά και μόνο η αφή, η μυρωδιά και το μέτρημα αυτών, δημιουργεί μία ισχυρή αίσθηση ιδιοκτησίας, που τον οδηγεί σε μία πιο φειδωλή, σώφρονα και συνειδητή κατανάλωση των χρημάτων του.

Όλο αυτό είναι σε ζωηρότατη αντίθεση με τις πληρωμές που κάνουμε online, οι οποίες συχνά μας οδηγούν σε μία πρόσκαιρη αποξένωση από τα πραγματικά οικονομικά μας και μας κάνουν να ξοδεύουμε χωρίς να σκεφτόμαστε τι θα κάνουμε, όταν θα έρθει η «λυπητερή».

Οι έρευνες αυτές ψάχνουν τις συνέπειες σε μία κοινωνία που στρέφεται όλο και περισσότερο στις ανέπαφες πληρωμές (δηλαδή πληρωμές με κάρτα, αλλά και -πιο «μοντέρνα»- μέσω του smartphone μας).

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η πληρωμή με μετρητά βοηθά τους ανθρώπους να διατηρούν μία καλύτερη επίγνωση των οικονομικών τους και να συνειδητοποιούν τις συνέπειες της ανέμελης αγοράς ενός πολύ ακριβού προϊόντος, την οποία δεν θα έκαναν την εποχή της κυριαρχίας του cash. Ψυχολογικά όλα αυτό λειτουργεί ως εξής: Το «χτύπημα» ή η σάρωση, ικανοποιεί αμέσως τους καταναλωτές, ενώ μειώνει τον λεγόμενο «πόνο της πληρωμής», εκείνο το αίσθημα που έχεις, όταν αποχωρίζεσαι τα μετρητά σου!

Αυτόν τον πόνο τον μελετούν οι λεγόμενοι οικονομολόγοι της συμπεριφοράς. Η φράση αναφέρεται στην ψυχολογική ενόχληση που νιώθει ο καταναλωτής, όταν προτιμά τον φυσικό τρόπο της απτικής συναλλαγής.

Όταν, όμως… αναβάλλεις, πληρώνοντας με κάρτα την πληρωμή -και χαίρεσαι, μάλιστα, για προγράμματα επιβράβευσης- ουσιαστικά αφήνεις για αργότερα την αγωνία της εξάντλησης του κουμπαρά σου.

Ήδη, πολλοί που είδαν το κακό να πλησιάζει, εφαρμόζουν για άμυνα έναν απλό κανόνα: Αφού αγοράσουν κάτι, καταγράφουν τη συναλλαγή στο τηλέφωνό τους με το ποσό της. Η ιδέα είναι να επαναφέρεις απλά τον πόνο της πληρωμής. Είναι πολύ σημαντικό στις μέρες μας να σημειώνεις τι ξοδεύεις.

Σ’ αυτό το σημείο εύκολα κανείς διακρίνει και τα σημάδια μίας ακόμα εκδήλωσης του χάσματος γενεών. Όσο οι πληρωμές γίνονται ολοένα και περισσότερο ψηφιακές, πολλοί ηλικιωμένοι μένουν «πίσω», καθώς εξακολουθούν να βασίζονται στα μετρητά. Γι’ αυτούς Cash is King. Η αντοχή του ρεαλισμού στις συνήθειες των δαπανών σε έναν κόσμο χωρίς μετρητά, που έρχεται.

Τα συμπεράσματα της έρευνας του πανεπιστημίου του Surrey λένε πως τα φυσικά μετρητά όχι μόνο επηρεάζουν το πόσα ξοδεύουμε και τον ρυθμό που ξοδεύουμε, αλλά ενισχύουν, επίσης, μία βαθιά αίσθηση ψυχολογικής ιδιοκτησίας, που οι ψηφιακές πληρωμές δεν μπορούν να αναπαράγουν.

Είναι εκπληκτική η αλλαγή που επήλθε στις συνήθειες των δαπανών σε έναν κόσμο χωρίς μετρητά.

Η μελέτη υποδηλώνει ότι η διατήρηση ενός φυσικού στοιχείου στα συστήματα πληρωμών μας μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση πιο υπευθύνων συμπεριφορών στις δαπάνες.

Ο Δρ Jashim Khan, καθηγητής Μάρκετινγκ και Διοίκησης Επιχειρήσεων και κύριοςσυγγραφέας της μελέτης στο Πανεπιστήμιο του Surrey, είπε: «Η απτή φύση των μετρητών, η μυρωδιά, η αίσθηση και η πράξη της μέτρησής τους, δημιουργεί συναισθηματική σύνδεση που λείπει από τις ψηφιακές πληρωμές. Όταν χειριζόμαστε μετρητά, δεν ξοδεύουμε απλώς, αλλά αποχωριζόμαστε, κατά κάποιον τρόπο, ένα κομμάτι του εαυτού μας».

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 15.12.2024