Οι «βάρβαροι» του Καβάφη στα αρχαία του μετρό
Πλανώνται όσοι πιστεύουν ότι οι παλινωδίες στην κατασκευή του μετρό της Θεσσαλονίκης δεν σχετίζονται με την ταυτότητα της πόλης όπως αυτή έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Και όταν λέω ταυτότητα, κυρίως αναφέρομαι στη νοοτροπία μας, στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τα προβλήματα, στη διαδρομή που ακολουθούμε για να αποδώσουμε ευθύνες και τελικά να λάβουμε αποφάσεις.
Όλα τα ζητήματα -και τα ψυχολογικά- έχουν αποτυπωθεί στην πορεία αυτού του έργου.
Η ιστορία ξεκινά από την περίφημη «τρύπα» του Κούβελα, η οποία ήταν το πρώτο και το τελευταίο βήμα στο πρότζεκτ του τότε δημάρχου Θεσσαλονίκης να αποκτήσει η πόλη μετρό. Θέλω αλλά δεν μπορώ να ξεχάσω ότι το έργο θα χρηματοδοτούσε το… δημοτικό ραδιόφωνο της πόλης.
Δεν μπορώ επίσης να ξεχάσω ότι την ανάγκη για τη δημιουργία του μετρό δεν την υπαγόρευσαν μελέτες και σχέδια για το πώς θα διαμορφωθεί ο κυκλοφοριακός χάρτης της πόλης τα επόμενα χρόνια. Η ιδέα προέκυψε κυρίως ως απάντηση στο μετρό της Αθήνας, το οποίο κατασκευαζόταν ήδη και ξεκίνησε να λειτουργεί το 2000.
Η λογική που επικράτησε και στην ουσία επέβαλε τη λύση του μετρό κυρίως ήθελε να ικανοποιήσει τους Θεσσαλονικείς, που αισθάνονταν συνεχώς «ριγμένοι» σε σχέση με την πρωτεύουσα.
Για το λόγο αυτό αγνοήθηκαν και οι φωνές που έλεγαν ότι για την πόλη προτιμότερη είναι η λύση του τραμ, που θα στοίχιζε πολύ λιγότερα χρήματα και θα ήταν έτοιμο σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα.
Έτσι, το 1992 το μετρό Θεσσαλονίκης δημοπρατήθηκε ως συγχρηματοδοτούμενο έργο και άρχισε να κατασκευάζεται το 2007, 15 ολόκληρα χρόνια μετά. Το 2010 διαπιστώθηκε ότι με αναλωμένο το 64% του συμβατικού χρόνου έχει κατασκευαστεί μόλις το 14,5% του έργου. Το 2012 τα έργα παγώνουν, ενώ οι εργασίες σε ρυθμούς που θυμίζουν έργο κανονικά ξαναξεκινούν το 2015.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, στα προς επίλυση ζητήματα προστέθηκαν από το 2013 και τα αρχαία του σταθμού Βενιζέλου.
Χωρίστηκε η πόλη στα δύο. Αρχαιολόγοι εναντίον πολιτικών, αιρετοί εναντίον εταιρειών, δημοσιογράφοι εναντίον συμφερόντων και συμφέροντα εναντίον άλλων συμφερόντων, γίναμε μύλος.
Έπειτα από μάχες επικράτησε η λύση της απόσπασης και της επανατοποθέτησης. Μέχρι που άλλαξαν τα πράγματα στην κυβέρνηση και το πάνω χέρι πήραν αυτοί με την αντίθετη άποψη. Άλλαξαν την απόφαση και πήγαμε στην in situ λύση, μέχρι που ξανάλλαξαν τα πράγματα στην κυβέρνηση και ξαναπήραν κεφάλι οι προηγούμενοι.
Και ξαναγίναμε μύλος με τις δύο πλευρές να λένε ότι η λύση που προτείνουν είναι η καλύτερη, χωρίς όμως να δίνουν στοιχεία για το κόστος και την πραγματική ημερομηνία παράδοσης του έργου. Μπορεί η περιγραφή να σας φαίνεται αστεία και να αναρωτιέστε πώς είναι δυνατόν ένα θέμα καθαρά επιστημονικό και τεχνικό να διχάζει με όρους κομματικούς την κοινωνία της Θεσσαλονίκης.
Μια εξήγηση είναι ότι ως πόλη δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε χωρίς εχθρούς. «Οι βάρβαροι είναι μια κάποια λύσις» θα έλεγε κανείς, παραφράζοντας ελαφρώς τον Καβάφη…
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 15/9/2019.
